Ο αναθεωρητισμός του Τραμπ στο παγκόσμιο status quo και ο κίνδυνος του χάους

Η στρατηγική του προέδρου των ΗΠΑ και ο νέος ψυχρός πόλεμος 
Η απάντηση της Κίνας και οι τεχνολογίες αιχμής 
Η νέα διαπραγμάτευση και ο φόβος του κραχ

Γράφει ο Ceteris Paribus

Χρειάστηκε ένας χρόνος «αναγνώρισης εδάφους» ώστε ο Ντόναλντ Τραμπ να ξεδιπλώσει το πρόγραμμά του στις διεθνείς σχέσεις. Στον πρώτο χρόνο της προεδρίας του αντιμετώπισε τη «hot» αντιπολίτευση όχι απλώς από ένα τμήμα των μίντια αλλά από ένα σημαντικό τμήμα του αμερικανικού κατεστημένου και του αμερικανικού «βαθέως κράτους». Παρότι αυτού του είδους η αντιπολίτευση συνεχίζεται και θα συνεχίζεται, ο Αμερικανός πρόεδρος δείχνει σήμερα αρκετή αυτοπεποίθηση ώστε να υλοποιήσει το πλέον αμφιλεγόμενο και υψηλού ρίσκου μέρος του προγράμματός του, που αφορά στις διεθνείς σχέσεις. Οι πολιτικές του στο ζήτημα του προστατευτισμού και του λεγόμενου εμπορικού πολέμου, αλλά και οι επιλογές του στη Μ. Ανατολή, απειλούν με «παγκόσμιο χάος» – κατά μία διατύπωση που συναντά κανείς συχνά στη διεθνή αρθρογραφία. Πόσο μελετημένη είναι η στρατηγική του Ντόναλντ Τραμπ στις διεθνείς σχέσεις και πόσο πιθανή είναι η πρόκληση «παγκόσμιου χάους»;

Αναθεωρητισμός: Προϊόν ισχύος ή αδυναμίας;

Ο αναθεωρητισμός είναι η αμφισβήτηση των δεδομένων συσχετισμών και πλαισίων, η αμφισβήτηση του στάτους κβο. Από αυτή την άποψη, ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ένας γνήσιος αναθεωρητής: αμφισβητεί το πλαίσιο του διεθνούς εμπορίου και γενικότερα των διεθνών οικονομικών σχέσεων, αμφισβητεί τα «τετελεσμένα» των τελευταίων χρόνων στη Συρία και τη Μ. Ανατολή, αμφισβητεί το στάτους κβο στη διακίνηση μεταναστών προς τις ΗΠΑ κ.λπ. Όχι στα λόγια, αλλά με πράξεις, που μόνο συμβολικού χαρακτήρα δεν μπορούν να χαρακτηριστούν.

Αναθεωρητής είναι αυτός που το διαμορφωμένο στάτους κβο δεν τον ευνοεί, σε τέτοιο βαθμό, ώστε να είναι διατεθειμένος να διακινδυνεύσει πολλά για να το ανατρέψει. Ωστόσο, πρέπει να διακρίνουμε δύο περιπτώσεις, πολύ διαφορετικές μεταξύ τους: τον αναθεωρητισμό που είναι προϊόν ισχύος η οποία «ξεχειλίζει» ώστε το στάτους κβο να γίνεται «στενός κορσές», από τον αναθεωρητισμό που είναι προϊόν αδυναμίας η οποία επιτείνεται στα δεδομένα πλαίσια. Από αναθεωρητισμό ισχύος διακατέχονται δυνάμεις που είναι φορείς μιας ανερχόμενης δυναμικής που πλέον ασφυκτιά στα υπάρχοντα πλαίσια. Αντίθετα, από αναθεωρητισμό αδυναμίας διακατέχονται δυνάμεις που τα υπάρχοντα πλαίσια καλλιεργούν την ανερχόμενη δυναμική των ανταγωνιστών τους.

Η στρατηγική Τραμπ συνιστά αναθεωρητισμό της δεύτερης περίπτωσης. Το στάτους κβο στις διεθνείς σχέσεις συνιστά για τις ΗΠΑ διπλό κίνδυνο, καθώς λειτουργεί σαν πλαίσιο εις βάρος τους ραγδαίας ενίσχυσης του βασικού τους ανταγωνιστή, της Κίνας, αλλά και γενικότερα της Ανατολής (Κίνα, Ινδία, Ρωσία).

Νέος Ψυχρός Πόλεμος και τεχνολογίες αιχμής

Ο κίνδυνος από την ανοδική δυναμική της Κίνας έχει ιστορικό και «υπαρξιακό» χαρακτήρα για τις ΗΠΑ. Δεν πρόκειται μόνο για την αύξηση του ΑΕΠ της Κίνας με ρυθμούς περίπου τριπλάσιους μεσοσταθμικά σε σχέση με των ΗΠΑ, που προδιαγράφει την ανάδειξή της σε πρώτη οικονομική δύναμη του πλανήτη σε μία περίπου δεκαετία, αλλά για τις ραγδαία αναπτυσσόμενες δυνατότητες της Κίνας σε όλη την γκάμα της οικονομικής ισχύος: από την παραγωγή χάλυβα και αλουμινίου μέχρι τις τεχνολογίες αιχμής και τη διαστημική.

Οι ηγέτες των ΗΠΑ και της Δύσης θυμούνται πολύ καλά ότι ο Ψυχρός Πόλεμος εναντίον της ΕΣΣΔ κερδήθηκε, σε τελική ανάλυση, δηλαδή στρατηγικά, από την υπεροχή των ΗΠΑ επικεφαλής της Δύσης στην οικονομία και κυρίως σε δύο βασικούς τομείς: παραγωγικότητα – απόδοση της εργασίας και νέες τεχνολογίες. Όσοι μιλούν για νέο Ψυχρό Πόλεμο, μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας αυτή τη φορά, πρέπει να πάρουν υπόψη τους ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν πλέον απόλυτο πλεονέκτημα σε αυτούς τους τομείς στρατηγικής σημασίας. Για την ακρίβεια, έχουν ένα πλεονέκτημα που φθίνει διαρκώς.

Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι στο επίκεντρο του εμπορικού πολέμου που εξαπέλυσε ο Τραμπ κατά της Κίνας βρίσκεται η υπόθεση των πνευματικών δικαιωμάτων. Οι ΗΠΑ θεωρούν ότι η Κίνα ισχυροποιείται στον τομέα των τεχνολογιών αιχμής «κλέβοντας» πνευματική ιδιοκτησία από την αφρόκρεμα των αμερικανικών πολυεθνικών που δραστηριοποιούνται στην Κίνα. Αν αυτή η «κλοπή» συνεχιστεί απρόσκοπτα, θα αρκέσουν μερικά χρόνια ακόμη ώστε η Κίνα να διαμορφώσει μια ισχυρή εθνική βάση για κορυφαίες επιδόσεις στον τομέα των νέων τεχνολογιών. Σε αυτή την περίπτωση, ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος θα είναι στρατηγικά χαμένος…

Αναδιαπραγμάτευση ή… γαία πυρί μιχθήτω;

Χθες τα χρηματιστήρια είχαν ισχυρή άνοδο, καθώς οι ανησυχίες πως ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας θα κλιμακωθεί φέρνοντας πιο κοντά τον κίνδυνο πρόκλησης παγκόσμιου χάους, υποχώρησαν. Αιτία, οι κατευναστικές δηλώσεις του Κινέζου προέδρου Ξι Τζινπίγκ, που παρουσιάστηκε πρόθυμος να υλοποιήσει μερικές από τις μεταρρυθμίσεις που ζητούν οι ΗΠΑ: μείωση κινεζικών δασμών σε εισαγόμενα αυτοκίνητα, βελτίωση των κανονισμών προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας, μεγαλύτερη πρόσβαση των ξένων εταιρειών στον κινεζικό χρηματο-οικονομικό και κατασκευαστικό τομέα. Ο πρόεδρος Τραμπ χαιρέτισε με μήνυμά του στο twitter τις δηλώσεις αυτές, γεμίζοντας με αισιοδοξία τις παγκόσμιες αγορές.

Ποια είναι λοιπόν η προοπτική; Μια αναδιαπραγμάτευση των εμπορικών συμφωνιών ή μια κλιμάκωση του εμπορικού πολέμου; Η απάντηση είναι μάλλον σύνθετη: Άμεσα, η διαπραγμάτευση. Μεσοπρόθεσμα, η κλιμάκωση!

Στη στρατηγική (όπως και στην τακτική), ο παράγοντας χρόνος είναι πολύ κρίσιμος. Στη θαλπωρή της παγκοσμιοποίησης και των διεθνών εμπορικών συμφωνιών ο κινεζικός «δράκος» ισχυροποιείται διαρκώς και «εκ του ασφαλούς». Ο χρόνος δουλεύει γι’ αυτόν. Αντίθετα, οι ΗΠΑ δεν έχουν την πολυτέλεια της σπατάλης χρόνου: πρέπει «να κάνουν κάτι τώρα», στα επόμενα χρόνια, πριν η δυναμική της ανάδειξης της Κίνας σε νέα οικονομική κοσμοκράτειρα γίνει μη αναστρέψιμη. Σ’ αυτό το παιχνίδι με το χρόνο, ο ανερχόμενος έχει ένα πλεονέκτημα: μπορεί να «ροκανίζει» το χρόνο προσποιούμενος ότι υποχωρεί.

Οι δηλώσεις του Κινέζου προέδρου είναι βέβαιο ότι παραπέμπουν σε ένα τέτοιο «ροκάνισμα» – οι βλέψεις και η αυτοπεποίθηση της Κίνας, αλλά και η ισχύς του κινεζικού εθνικισμού στην κινεζική ηγεσία και τον κινεζικό λαό, δεν επιτρέπουν επιπόλαιες σκέψεις ότι η Κίνα ηττήθηκε ήδη στον εμπορικό πόλεμο πριν καν πολεμήσει. Το στρατήγημα της κινεζικής ηγεσίας είναι τούτο: προσφέρει στη διοίκηση Τραμπ επαναδιαπραγμάτευση, η οποία από τη φύση της απαιτεί χρόνο, τόσο για να επιτευχθεί κάποια συμφωνία όσο και για να αποδειχθεί αν και σε ποιο βαθμό αυτή τηρείται. Στις διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο του ΠΟΕ αλλά και για τις συμφωνίες για το περιβάλλον, η Κίνα αποδείχτηκε μεγάλος δεξιοτέχνης στην εφαρμογή αυτής της τακτικής. Οι ΗΠΑ φυσικά το γνωρίζουν αυτό, αλλά δεν μπορούν να μη δεχτούν την «πρόκληση» της αναδιαπραγμάτευσης.

Η αναδιαπραγμάτευση προσφέρει στην Κίνα και ένα ακόμη πλεονέκτημα: κέρδος χρόνου μέχρι την επόμενη «στροφή» της διεθνούς οικονομικής συγκυρίας. Το 2019 ή το αργότερο το 2020 προβλέπεται ότι ο σημερινός κύκλος ανάκαμψης της διεθνούς οικονομίας θα ολοκληρωθεί, οπότε θα υπάρξει μια νέα υποχώρηση. Η διεθνής αρθρογραφία βρίθει προβλέψεων για τα «δεινά» και τους κινδύνους που απειλεί να φέρει αυτή η νέα υποχώρηση, με βασικότερο όλων τον κίνδυνο ενός νέου «κραχ» στις αγορές.

Η Κίνα είναι πολύ πιο προστατευμένη από ένα τέτοιο «κραχ» σε σχέση με τη Δύση. Η έντονη «ευαισθησία» και η «απέχθεια» που δείχνουν οι διεθνείς αγορές στις εξαγγελίες περί δασμών και στον κίνδυνο εμπορικού πολέμου δεν οφείλονται βέβαια σε κάποια φιλικότητα των αγορών προς την Κίνα ενάντια στις ΗΠΑ, αλλά στην οξεία αίσθηση κινδύνου μπροστά σε ένα πιθανό «χάος» που ούτως ή άλλως έχει εγγραφεί στο μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.

Η πιθανότερη βραχυπρόθεσμη εξέλιξη είναι λοιπόν η αναδιαπραγμάτευση. Το «επεισόδιο» αυτό θα λήξει σε ένα – δύο χρόνια, μαζί με την ανοδική φάση της παγκόσμιας οικονομίας. Τότε, Κίνα, ΗΠΑ και όλοι οι άλλοι θα ξαναμετρήσουν τις πιθανότητές τους. Ωστόσο, αν τα τύμπανα του εμπορικού πολέμου άρχισαν να χτυπούν στην περίοδο της διεθνούς οικονομικής ανόδου, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι στην επερχόμενη φάση της οικονομικής υποχώρησης θα επικρατήσουν ειρηνικές διαθέσεις…

Αν βραχυπρόθεσμα η πιθανότερη προοπτική είναι η αναδιαπραγμάτευση, μεσοπρόθεσμα η πιθανότερη προοπτική είναι η κλιμάκωση του εμπορικού πολέμου. Με ό,τι ήθελε σημάνει αυτό…

RizopoulosPost


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση