Η Τουρκία και οι ΗΠΑ στη Συρία: Είναι παράδειγμα αλλά και κίνδυνος για την Ελλάδα

Του Δημήτρη Γ. Απόκη

Τις τελευταίες ημέρες, έχουμε γίνει μάρτυρες της προκλητικής επέμβασης της Τουρκίας στη βορειοδυτική Συρία, στην επαρχία Αφρίν, και έχουμε ακούσει τον Ταγίπ Ερντογάν να υπόσχεται ότι η επιχείρηση αυτή αποτελεί μόνο την αρχή μιας ευρύτερης που θα καθαρίσει, όπως ισχυρίζεται, όλη τη βόρεια Συρία μέχρι τα σύνορα με το Ιράκ, από αυτούς που αποκαλεί ο ίδιος και η κυβέρνησή του τρομοκράτες.

Με απλά λόγια θα καθαρίσει ότι είναι εναντίον των τουρκικών συμφερόντων. οι κινήσεις της Τουρκίας και η αντίδραση των ΗΠΑ, δείχνουν κάτι πολύ σημαντικό, και αποτελούν κίνδυνο και ταυτόχρονα παράδειγμα για την Ελλάδα.

Ιστορικές Καταβολές…

Σε κάθε περίπτωση η είσοδος μια νέας δύναμης στο θέατρο της Συρίας, όπου εμπλέκονται οι ΗΠΑ, η Ρωσία, το καθεστώς Άσαντ, τρομοκρατικές οργανώσεις του Λιβάνου, η Γαλλία, το Ιράν, και διάφορες συριακές φράξιες, είναι σημαντικό γεγονός.

Η Τουρκία, όσο και να μην μας αρέσει, δεν είναι μια ασήμαντη χώρα και δυστυχώς επιμένουμε να ξεχνάμε τη σημασία της.

Η κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ξεπερνούσε κατά πολύ μια απλή στρατιωτική ήττα. Για χιλιάδες χρόνια, η Κωνσταντινούπολη είναι μια οικονομική και πολιτιστική μητρόπολη του κόσμου. Όχι μόνο το σταυροδρόμι ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία, τη Μαύρη Θάλασσα κα τη Μεσόγειο, αλλά το σταυροδρόμι σε ότι σχεδόν είναι σημαντικό στη διεθνή σκηνή. Στο τέλος του πολέμου η χώρα αυτή δεν υπέστη μόνο οικονομική καταστροφή και απώλεια σχεδόν όλων των εδαφών της Αυτοκρατορίας, αλλά εξευτελισμό σε όλα τα επίπεδα.

Στη μεταπολεμική εποχή η αντίδραση της Τουρκίας, ήταν να κλειστεί στον εαυτό της, να επουλώσει τις πληγές της και να προσπαθήσει να δημιουργήσει μια νέα ταυτότητα. Σε αυτή την προσπάθεια αναδύθηκαν δυο στρατόπεδα. Αυτό που γνωρίζουμε ως κοσμικό – Κεμαλικό, με ρίζες στο στρατό, το οποίο προσπάθησε να ενσωματωθεί στη Δύση, και ένα μετριοπαθές Ισλαμικό, το οποίο είδε πλεονεκτήματα στο μη Δυτικό τρόπο λειτουργίας με παραδείγματα το Σοβιετικό – Ρωσικό Παράδειγμα η το δυναστικό βασισμένο σε κάστες σύστημα κοινοτήτων του Αραβικού Κόσμου. Μια καθαρή σύγκρουση Δύσης και Ανατολής.

Η σύγκρουση αυτή κόπασε στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, και οι Τούρκοι συνειδητοποίησαν ότι δεν μπορούσαν να σταθούν μόνοι τους. Η πρώτη κίνηση ήταν μια όχι τόσο ολόψυχη ένταξη στο ΝΑΤΟ και η άλλη μια σχέση με την Ευρώπη, που ποτέ δεν πήρε, και από ότι φαίνεται δεν πρόκειται να πάρει, τη μορφή πλήρους ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρόλα αυτά στην πραγματικότητα η Τούρκοι και η Τουρκία δεν άλλαξαν.

Εποχή Ερντογάν…

Ιστορικά ακόμα και όταν επικρατούσε σοβαρό ρήγμα στο εσωτερικό της Τουρκίας, και τα δυο στρατόπεδα παρέμειναν πιστά στη μοναδικότητα του τουρκικού χαρακτήρα, κάτι στο οποίο πιστεύουν ακράδαντα. Ακόμα και οι πιο σκληροί Κεμαλικοί, ποτέ δεν είδαν την Τουρκία ίδια με την Δύση, όπως και οι Ισλαμιστές πάντα την έβλεπαν διαφορετική και πιο σημαντική από τους Άραβες, το Ιράν και τη Ρωσία.

Από το 2000 οι Ισλαμιστές δεν έχουν απλά κερδίσει την πολιτιστική σύγκρουση, έχουν κερδίσει τόσο αποφασιστικά που έχουν εξαφανίσει τους κοσμικούς από κάθε επίπεδο του συστήματος της Τουρκίας. Ο Σουλτάνος Ερντογάν έχει επιβάλει στους Ισλαμιστές τη δική του ιδεολογική έκδοση σε τέτοιο σημείο που για δεκαετίες θα είναι η κυρίαρχη. Σαν αποτέλεσμα, όσο επώδυνο και να είναι για την Ελλάδα, η Τουρκία μιλά και πάλι με μια, συμπαγή και γεμάτη αυτοπεποίθηση φωνή.

Σήμερα η Τουρκία και ο Ερντογάν συγκεκριμένα, κάνουν τα πρώτα βήματα ως ανεξάρτητη δύναμη στην περιοχή. Μια περιοχή που απαρτίζεται από τα Βαλκάνια, τον Καύκασο, και τη Μέση Ανατολή, όπου το περιθώριο λάθους είναι μηδαμινό, οι πιθανότητες για στραβοπατήματα είναι πάντα παρών, και οι επιπλοκές που μπορεί να χρειαστούν δεκαετίες για να ξεδιαλύνουν είναι βέβαιο ότι θα υπάρξουν. Μεταξύ λοιπόν της εκρηκτικής περιοχής, και του τεράστιου εγωϊσμού της Τουρκίας και ειδικά του Ερντογάν, η Τουρκία είναι πλέον μια απρόβλεπτη – παρορμητική δύναμη στην γεωπολιτική της περιοχής.

Όπως η μεγάλη απόσταση των ΗΠΑ από το Ανατολικό Ημισφαίριο, μαζί με τη ναυτική της δύναμη είναι κάτι που μετρά, έτσι και αυτοαπομόνωση της Τουρκίας για αιώνες, μαζί με τον τεράστιο στρατό της, σημαίνει ότι μπορεί να την αγνοούσαν μέχρι τώρα, αλλά όχι πλέον.

Τι Είναι η Συρία για την Τουρκία…

Ο πόλεμος στη Συρία δεν είναι πλέον μια απλή υπόθεση για τους Τούρκους. Έχει αναβαθμιστεί σε υπόθεση εθνικής επιβίωσης.

Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο η Τουρκία προχώρησε σε διάλυση της πολυεθνοτικής ταυτότητας της, αντικαθιστώντας την με μια πιο στενή έμφαση στην τουρκική εθνότητα. Εάν είσαι Τούρκος όλα είναι καλά με αυτό, εάν όμως προέρχεσαι από άλλη εθνότητα και ζεις στην Τουρκία, τότε έχεις πρόβλημα.

Η μεγαλύτερη εθνότητα στην Τουρκία μετά τους Τούρκους είναι οι Κούρδοι, που ξεκίνησαν ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας τουλάχιστον. Στη διάρκεια των χρόνων πολλοί Κούρδοι δεν αντέδρασαν απλά, αλλά ξεσηκώθηκαν. Το PKK είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα, που έχει στοιχίσει χιλιάδες ζωές.

Ένα άλλο παράδειγμα Κούρδων είναι το YPG, που δρα στα βόρεια σύνορα της Συρίας με την Τουρκία. Πρόκειται για τους πιο ικανούς μαχητές στον εμφύλιο με το καθεστώς Άσαντ και αποτέλεσαν πιστούς συμμάχους των ΗΠΑ στη μάχη εναντίον του Άσαντ και του ISIS. Το YPG αποδείχθηκε ενωμένο, ικανό, πιστό, και τελικά αποδοτικό στο να τσακίσει το ISIS. Αποτελεί το βασικό συστατικό της στρατηγικής των ΗΠΑ στη Συρία, και η επιτυχία της Ουάσιγκτον εναντίον του ISIS, θα ήταν αδύνατη χωρίς αυτό.

Το γεγονός ότι είναι Κούρδοι και στα σύνορα με την Τουρκία, προκαλεί εκνευρισμό στην Άγκυρα. Αλλά οι μαχητικές τους ικανότητες και ειδικά στη μάχη για τη Ράκα τους ανησύχησαν πραγματικά. Ειδικά όταν καταλαμβάνοντας τη Ράκα, αντικατέστησαν τη σημαία του ISIS, με αυτή της προτίμησης του Οτσαλάν. Η Τουρκία δεν πρόκειται να ανεχθεί ένα κουρδικό κρατίδιο, που συμπαθεί το PKK, στα σύνορά της, και γι’ αυτό έγινε η επιχείρηση, «Κλάδος Ελιάς».

Στην επιχείρηση ο Ερντογάν δεν είναι μόνος του. Έχει επιστρατεύσει κάθε ομάδα που επηρεάζει στο εσωτερικό της Συρίας. Στις αρχές του 2016 οι Τούρκοι πήραν υπό τον έλεγχο τους τον «Ελεύθερο Στρατό της Συρίας», Άραβες και Τουρκμένους μαχητές, που τους μετέτρεψε σε εργαλείο της. Σήμερα επιχειρούν δίπλα στους Τούρκους στις μάχες εναντίον του YPG.

Η Τουρκία όχι μόνο είναι η πιο ισχυρή δύναμη στην σύγκρουση, αλλά μπαίνει για τα καλά στον πόλεμο, και κινείται από μία, βαθιά ανησυχία όσο αφορά τη συνοχή της εθνικής της ταυτότητας. Αυτά δεν είναι θέματα που υπάρχει περιθώριο συμβιβασμού.

Τουρκία και ΗΠΑ…

Η Τουρκία σήμερα δεν είναι απλά απέναντι στους Αμερικανούς, πυροβολεί στην καρδιά της στρατηγικής της Ουάσιγκτον στη Συρία.

Στην ουσία το ΝΑΤΟ, όπως το ξέραμε έχει τελειώσει. Αυτό όμως που συμβαίνει στη Συρία σήμερα είναι εντελώς άλλο επίπεδο. Δυο σύμμαχοι του ΝΑΤΟ δεν έχουν απλώς μια διαφωνία, πυροβολούν ο ένας τον άλλο, σε μια σύγκρουση που ο ένα εκ των δυο αντιμετωπίζει ως υπαρξιακή.

Επικρατεί ευρέως η άποψη ότι ένα σπάσιμο μεταξύ Ουάσιγκτον και Άγκυρας θα αποτελέσει καταστροφή για τη δυνατότητα των ΗΠΑ να παίξουν στη Μέση Ανατολή και να αναχαιτίσουν την Ιρανική και Ρωσική επιρροή. Αυτό είναι εν μέρει αλήθεια, αλλά χάνει τη μεγάλη εικόνα.

Η Τουρκία, δυστυχώς, είναι ίσως ο ισχυρότερος παίκτης στη Μέση Ανατολή, με οικονομικές και στρατιωτικές ικανότητες πιο αξιόπιστες από το Ιράν και ίσως να μπορούσε ακόμη να σταθεί απέναντι και στη Ρωσία. Επιστρέφει στη διεθνή σκηνή ως αυτόνομος παίκτης.

ΗΠΑ και Μέση Ανατολή…

Την ίδια στιγμή Ρωσία, Ιράν, Σαουδική Αραβία, ετοιμάζονται για τη μητέρα των μαχών, οι ΗΠΑ έχει πετύχει οτιδήποτε μπορεί να πετύχει μια ρεαλιστική πολιτική στη Μέση Ανατολή. Η περιοχή είναι διχασμένη μεταξύ της και θα τρώγονται μεταξύ τους για δεκαετίες.

Οι ΗΠΑ δεν έχει ουσιαστικά συμφέροντα στη Συρία. Το Ισραήλ είναι ασφαλές και το στηρίζουν ανοικτά. Το Ιράν έχει εισέλθει σε μια σύγκρουση που δεν θα κερδίσει. Η Ουάσιγκτον δεν ενδιαφέρεται πλέον για το πετρέλαιο της περιοχής. Και ο νέος παίκτης στη φαγωμάρα μόλις δεσμεύτηκε σε ένα πολυμέτωπο χερσαίο πόλεμο. Δεν υπάρχει και δεν πρόκειται να υπάρξει καλύτερη στιγμή για τις ΗΠΑ, για να αποδεσμευτούν.

Για αυτούς που απορούν και σκίζουν τα ρούχα τους για τη στάση των Αμερικανών στη Συρία και έναντι των Κούρδων η απάντηση είναι κυνική και ρεαλιστική. Ουδέν πρόβλημα.

Παράδειγμα και Κίνδυνος για την Ελλάδα…

Η σημερινή Τουρκία και η ψυχρά ρεαλιστική πολιτική των ΗΠΑ στην περιοχή, αποτελεί παράδειγμα και ταυτόχρονα άμεσο κίνδυνο για την Ελλάδα.

Αν και η Ελλάδα λόγω μεγέθους και προβλημάτων δεν μπορεί, και ας είμαστε ρεαλιστές, να παίξει στο επίπεδο της Τουρκίας, θα μπορούσε να διδαχτεί κάτι. Παρά το ότι η Τουρκία κυβερνάται από ένα δικτάτορα, έχει καταφέρει να έχει κοινή στρατηγική θεώρηση στο εσωτερικό της και πάνω από όλα στρατηγική. Σήμερα εμείς τι έχουμε;

Και το γεγονός ότι η Αμερική αποχωρεί από τη Μέση Ανατολή και δεν καίγεται, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η Αθήνα κάνει ότι είναι δυνατόν για να μην την παίρνει στα σοβαρά η Ουάσιγκτον, δημιουργεί τεράστιο κίνδυνο. Η παραπάνω ανάλυση το κάνει σαφές. Ειδικά όταν ακούς τον Αμερικανό Πρέσβη στην Αθήνα, να λέει ανοικτά ότι φοβάται ατύχημα. Και την ώρα που υπάρχει αυτό το σκηνικό, ως χώρα, δίνεις από την αρχή αυτά που άνετα μπορείς να αρνηθείς, κάνοντας σαφές ότι το εθνικό σου συμφέρον και η ιστορία σου, είναι ανοικτά σε διαπραγμάτευση.

* Ο Δημήτρης Γ. Απόκης είναι Διεθνολόγος – Δημοσιογράφος, Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University, και Μέλος του, The International Institute of Strategic Studies.
MIgnatiou




  Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση