Οι προκλήσεις στις σχέσεις Ελλάδος - Ρωσίας στη νέα εποχή

Οι σχέσεις της Ελλάδας με την Ρωσία έχουν «ταλαιπωρήσει» ιστορικά πολλούς αναλυτές – αρθρογράφους, ενίοτε και πολιτικούς. Κάποιοι έως και σήμερα συνεχίζουν να αναφέρονται στο «ξανθό γένος», τους ρώσους, ως εκείνο το έθνος που θα απομακρύνει τις δυσκολίες από την Ελλάδα και θα επιστρέψει την «Πόλη» σε χέρια Ελληνικά. Η πραγματικότητα όμως, όπως έχει καταγραφεί ιστορικά μέχρι και σήμερα, είναι αρκετά διαφορετική, αφού Ελλάδα και Ρωσία, αν και χαρακτηρίζονται ως "αδελφά έθνη", ανήκουν σε δύο διαφορετικούς κόσμους και –δυστυχώς ή ευτυχώς- διαφορετικές ιστορικές πορείες.

Στο συνέδριο του ελληνορωσικού συνδέσμου «Ιωάννης Καποδίστριας», που έγινε την Τρίτη 1 Νοέμβριου (χθες), στο Ζάππειο Μέγαρο, ξεχωρίσαμε την ομιλία του δημοσιογράφου Μανώλη Κοττάκη, ο οποίος δεν δίστασε να αναφερθεί στα όσα ενώνουν τους δύο λαούς και χωρίζουν τις δύο χώρες, την Ελλάδα και την Ρωσία. Την ομιλία αυτή, θεωρούμε σωστό να την καταθέσουμε και να προβληματιστούμε, τελικά, για τις χαμένες ευκαιρίες του παρελθόντος, αλλά και για όσες σήμερα προβάλουν για την Ελλάδα, στη νέα εποχή των μεγάλων προκλήσεων, αποφάσεων, αλλά και των κινδύνων...

"Kυρίες και κύριοι

Ανήκω σε μια γενιά που μεγάλωσε δίνοντας αγώνα εναντίον του υπαρκτού σοσιαλισμού και εναντίον των ελαττωμάτων ενός συστήματος που έθιγε τις ατομικές ελευθερίες, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές δημοκρατικές αρχές.

Ομολογώ ότι είναι κάπως περίεργο για μένα να μιλώ σήμερα στο συνέδριο του Ελληνορωσικού Συνδέσμου -για τις προκλήσεις στην νέα εποχή- έστω και αν η Ρωσική Ομοσπονδία ως διάδοχο κράτος δεν έχει καμία σχέση με την Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών.
Περίεργο; Ναί! Σας διαβεβαιώ όμως ότι στην τροχιά που έχει μπει ο νέος κόσμος δεν είναι άβολο.

Δεδομένου ότι η Δυτική Δημοκρατία περνά ισχυρότατη κρίση και σε μεγάλο βαθμό αντιγράφει τις πρακτικές των παλαιών σοσιαλιστικών καθεστώτων δεν έχω κανένα ζήτημα /από ιδεολογικής απόψεως τουλάχιστον/ να βρίσκομαι σήμερα εδώ. Το κάνω με μεγάλη άνεση.
Δεδομένου ότι ο πυρήνας των βασικών ατομικών ελευθεριών δέχεται επίθεση στην Δύση

• με την μορφή συστηματικής παρακολούθησης των επικοινωνιών ηγετών συμμάχων χωρών
• με την παρακολούθηση ηλεκτρονικών μηνυμάτων εκατομμυρίων πολιτών
• με την παραβίαση του απορρήτου οικονομικών συναλλαγών
• με διεξαγωγή ενός προεκλογικού αγώνα στις ΗΠΑ του οποίου το βασικό αντικείμενο είναι «ποιος υποψήφιος θωπεύει ποιά καλύτερα»

σκέπτομαι μήπως θα ήταν καλύτερο να διοργανώσουμε στο μέλλον ένα συνέδριο για την Δημοκρατία στον κόσμο. Επανέρχομαι στο θέμα μας τώρα.

Τέσσερις τρόποι υπάρχουν για να δει κανείς τις προκλήσεις στις σχέσεις Ελλάδος - Ρωσίας στη νέα εποχή πέραν της παραδοσιακής αντίληψης που βασίζεται στην ιστορία, την γεωγραφία και την Ορθοδοξία.

Ξέρω καλά ότι η Ορθοδοξία αποτελεί για τον Πρόεδρο Πούτιν θεμέλιο λίθο για την τόνωση της ταυτότητας του ρωσικού λαού. Το ίδιο συμβαίνει και στην Ελλάδα αυτή την εποχή. Υπερασπιζόμαστε την Ορθοδοξία που δέχεται επίθεση από μέλη της Αριστερής κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ ως μέρος της εθνικής μας ταυτότητας. Ξέρω καλά επίσης ότι η Ορθοδοξία και η φιλελεύθερη ανοχή της απέναντι σε βασικά θέματα της ίδιας της ζωής είναι πλούτος για τα έθνη σε μια περίοδο που ο κόσμος συνταράσσεται από τον φανατισμό των ακραίων του Ισλάμ.

Όμως κακά τα ψέματα άλλες είναι οι νέες σταθερές που πρέπει να προσδιορίζουν τις σχέσεις των δύο χωρών στο νέο κόσμο.

Σπεύδω να διευκρινίσω ότι οι θέσεις που θα αναπτύξω δεν βασίζονται σε κάποιο φιλορωσικό συναίσθημα ή αντίστοιχο αντιαμερικανικό-αντιγερμανικό. Ούτε απηχούν κάτι περισσότερο πέραν των προσωπικών μου απόψεων. Οδηγός μου πάντα ήταν και θα είναι το πως υπηρετείται καλύτερα το εθνικό συμφέρον της πατρίδας μου. Και στο βαθμό που είναι αυτό δυνατό για τα επόμενα χρόνια η σκέψη κάθε Έλληνα πάλλεται από την προσδοκία της εθνικής ανεξαρτησίας.
Δεν είναι όραμα μας να γυρίσουμε στο 1834 τότε που υπήρχαν το φιλοαγγλικό, το φιλορωσικό, το φιλογαλλικό κόμμα. Μακριά από εμάς, μακριά και από εμένα αυτά.

Τέσσερις τρόποι λοιπόν υπάρχουν και τους εξηγώ:

Ο πρώτος είναι να προβληματιστούμε ως Ελλάδα για το πως λειτουργεί το προεδρικό πολιτικό σύστημα στην Ρωσία και πως κατάφερε να ξανακάνει σεβαστή μέσα σε είκοσι έξι χρόνια μια καθημαγμένη δύναμη που βρέθηκε στο έλεος του ΔΝΤ μετά την πτώση του ανατολικού μπλοκ.

Ο δεύτερος τρόπος είναι να κοιτάξουμε το χάρτη και να σκεφτούμε. Προς τα που θέλουμε να είναι στραμμένη η Ρωσία; Προς δυσμάς στην Ευρώπη ή προς ανατολάς προς την Κίνα;
Το ερώτημα δεν είναι θεωρητικό για εμάς. Βασικές εθνικές μας επιλογές από τα ενεργειακά μέχρι και την στάση μας απέναντι στο θέμα των εμπορικών κυρώσεων ΕΕ κατά Μόσχας εξαρτώνται από την απάντηση σε αυτό το βασικό ερώτημα. Θέλουμε την Ρωσία προσδεδεμένη στην Ευρώπη ή όχι;

Ο τρίτος τρόπος -για να εξειδικεύσω το στρατηγικό ερώτημα- είναι ποια μορφή μπορούν να λάβουν οι ελληνορωσικές σχέσεις στην σημερινή Ελλάδα, της δεδομένης ευρωζώνης και του δεδομένου μνημονίου. Τι μπορούμε να περιμένουμε και τι να μην περιμένουμε.

Και ο τέταρτος βεβαίως είναι να δούμε τι περιθώρια συνεργασίας υπάρχουν σε ποια επίπεδα σε μια εποχή που συσσωρεύεται πολύ ενέργεια σε ένα τόξο που ξεκινά από την μεθόριο των ρωσικών συνόρων εκεί που θέλει να αναπτύξει δυνάμεις το ΝΑΤΟ μέχρι την Κύπρο, την Τουρκία την Συρία και την Αίγυπτο.
Σε μια εποχή που ο ρωσικός στολίσκος με προμετωπίδα το αερολανοφόρο Κουζνέτσοφ κινείται προς την Συρία και ο δυναμικός αμερικανός πρεσβευτής Τζέφρι Πάιατ αναλαμβάνει υπηρεσία στην Αθήνα.

Ως προς το πρώτο, την μορφή του Προεδρικού πολιτικού συστήματος στην Ρωσία: Προφανώς και η Ρωσική Ομοσπονδία δεν είναι υπόδειγμα δημοκρατίας. Αλλά δεν είναι και η Δύση απολύτως πλέον. Το μοντέλο της εμφανίζει ρωγμές.
Εκείνο που μας εντυπωσιάζει όμως είναι ότι ενώ εμείς έχουμε αλλάξει οκτώ πρωθυπουργούς μέσα σε έξι χρόνια κρίσης πάντοτε συνομιλούμε με τον ίδιο Πρόεδρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας Πούτιν. Και αν μου επιτρέπετε και με τον ίδιο Τούρκο Πρόεδρο, την ίδια Γερμανίδα Καγκελάριο, τον ίδιο Αμερικανό Πρόεδρο, τον ίδιο Γάλλο Πρόεδρο.
Η Ρωσία υπό την ηγεσία Πούτιν έγινε ξανά σεβαστή δύναμη χάρη στην αξιοποίηση της ενέργειας και των φυσικών της πόρων.
Επανατοποθετείται στην παγκόσμια σκακιέρα σήμερα χάρη στην ανάπτυξη των στρατιωτικών εξοπλισμών επίδειξη των οποίων έκανε στην Συρία.
Κι ενώ οικονομικά εξακολουθεί να παραμένει ασθενής και ευάλωτη στην οικονομική κρίση, στρατιωτικά είναι ισχυρή. Γιατί το πέτυχε;
Γιατί έχει ένα ισχυρό Προεδρικό σύστημα και ηγεσία με εξουσίες που όποτε χρειάστηκε έλαβε γρήγορες αποφάσεις. Ηγεσία που κυβερνούσε εκείνη και όχι οι ολιγάρχες οι οποίοι τοποθετήθηκαν από τον Πούτιν εκεί που τους άξιζε.
Δίδαγμα νούμερο ένα λοιπόν που έρχεται όχι μόνο από την Μόσχα και άλλες πρωτεύουσες στην περιοχή μας, ειδικά το Παρίσι - είναι η ανάγκη για αλλαγή του πολιτεύματος μας σε Προεδρικό.
Σε εποχές κρίσης η δύναμη και οι αποφάσεις πρέπει να είναι συγκεντρωμένες σε ισχυρούς μονοπρόσωπους θεσμούς με λαϊκή νομιμοποίηση.
Το σημειώνω γιατί είναι ανοικτή η διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος.

Ως προς τον δεύτερο τρόπο. Που νομίζουμε ότι ανήκει η Ρωσία; Προς την ευρύτερη Ανατολή ή είναι μέρος του δυτικού-ευρωπαικού συστήματος ασφάλειας; Προφανώς και δεν είμαστε αφελείς. Η Ουκρανία «άνοιξε» για την αποκοπή της Τουρκίας από τον ευρωασιατικό όγκο.
Οι Αμερικανοί δεν έχουν άδικο για τον εαυτό τους. Κρατώντας την Ρωσία μακριά από την Ευρώπη διασφαλίζουν την ηγεμονία τους σε ένα δευτερεύον πλην όμως απολύτως κρίσιμο για την κυριαρχία του κόσμου μέτωπο.
Μία Ευρώπη που εξαρτάται πρωτευόντως από το αμερικανικό σχιστολιθικό αέριο και δευτερευόντως από το ρωσικό είναι μία ευρω-ατλαντική Ευρώπη. Στην δική μου σκέψη αγαπητοί φίλοι ελπίδα αποτελεί να δοθεί στην Ρωσία από την Γερμανία κάποιος χώρος στην Ευρώπη. Δεδομένων των ισορροπιών βεβαίως. Αλλά χώρος.

Και στο πλαίσιο αυτό- έρχομαι τώρα στον τρίτο τρόπο - ρεαλιστική είναι νομίζω η άποψη που λέει ότι η Ελλάδα έστω στην κατάσταση που βρίσκεται πρέπει να έχει το δικαίωμα στην χάραξη των εναλλακτικών ενεργειακών οδών. Θεωρώ ότι το παλαιό αμερικανικό επιχείρημα έχει βάση.
Όσο κίνδυνο και μονοπώλιο αποτελούσε ο South Stream άλλα τόσο μονοπώλιο κίνδυνο για την ενεργειακή μας ασφάλεια είναι και ο TAP ως μονοπώλιο.
Δεν πιστεύω να υπάρχει κάποιος που να πιστεύει ότι το εθνικό μας συμφέρον σε μια τόσο ταραγμένη περιοχή και με έναν γείτονα που αμφισβητεί ανοιχτά τα σύνορα μας και τις Συνθήκες είναι το μονοπώλιο ενός μόνο αγωγού που διέρχεται από την Τουρκία.
Ας διέρχονται δύο, αν είναι εφικτό. Και ο TAP και ο Greek-Turkish. Λέω «αν είναι εφικτό» γιατί από την υπόθεση του νοτίου διαδρόμου, ναι, ωφελήθηκε η Ρωσία γιατί ακυρώθηκε η χάραξη του Νabucco, ναι ωφελήθηκε μακροπρόθεσμα η Ελλάδα γιατί περνά ο TAP από το έδαφος της αλλά είχαμε και πολιτικές ανατροπές που οδήγησαν στην παράδοση της χώρας και στην απώλεια της ανεξαρτησίας της. Να τα λέμε όλα!
Πέραν αυτών όμως δεν βλέπω τι άλλο μπορεί να γίνει. Δεδομένης της εξάρτησης μας από τα μνημόνια δεν βλέπω πως μπορεί να ικανοποιηθούν ρωσικές απαιτήσεις για σιδηροδρόμους, εταιρείες διανομής φυσικού αερίου και λιμάνια. Τον πρώτο λόγο έχουν αυτοί που μας δανείζουν.

Στο τέταρτο θέμα τώρα τα πράγματα νομίζω είναι ξεκάθαρα. Η Ελλάδα δεσμεύεται από την ιδιότητα της ως μέλους της στρατιωτικής συμμαχίας. Η ανάπτυξη των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο στην δεδομένη στιγμή απέναντι στη δεδομένη Τουρκία διασφαλίζει έως ένα βαθμό τα συμφέροντα μας.
Η λειτουργία της Βάσης της Σούδας μας δεσμεύει.

Το ζήτημα για εμάς με τα σημερινά μας οικονομικά δεδομένα είναι -στο μέτρο του δυνατού- να αποφύγουμε την εμπλοκή στο θέατρο ενός επικείμενου πολέμου, ο οποίος δεν θα έχει ως αντικείμενο μόνο τον έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πηγών στο νέο αιώνα.
Το αληθινό ζητούμενο θα είναι να διαγραφούν τα χρέη στον υπερχρεωμένο καπιταλισμό. Και η ιστορία μας έχει δείξει πως αυτά διαγράφονται μόνο με πόλεμο. Η πατρίδα μου έχει έξι χρόνια απώλειες σε ζωές και σε αριθμούς στην οικονομία μεγαλύτερες από την συμμετοχή σε έναν πόλεμο, δεν χρειαζόμαστε άλλο.

Με τις σκέψεις αυτές χαιρετίζω το σημαντικό συνέδριο του Ελληνορωσικού Συνδέσμου «Ιωάννης Καποδίστριας» και χαιρετίζω την έλευση του πρύτανη της διεθνούς διπλωματίας Σεργκέι Λαβρόφ αύριο (σήμερα) στηνΑθήνα".

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση