Το δίλημμα του Putin

Tου Andrei Kolesnikov

Στο κλασικό τους έργο "Οικονομική προέλευση της Δικτατορίας και της Δημοκρατίας”, που μεταφράστηκε προσφάτως στα ρωσικά για πρώτη φορά, οι Daron Acemoglu και James Robinson φαντάζονται έναν δικτάτορα να κάνει μια ανάλυση κόστους-οφέλους.

Ο φανταστικός αυτοκράτορας προσπαθεί να λάβει την βέλτιστη απόφαση υπολογίζοντας το κόστος της καταστολής. Θα του κοστίσει λιγότερα και θα κάνει την κατάστασή του πιο άνετη αν εισάγει κάποια στοιχεία δημοκρατίας;

Σε μια εποχή που η ρωσική οικονομία συρρικνώνεται, ο Vladimir Putin αντιμετωπίζει ένα δίλημμα, το οποίο μπορεί επίσης να ονομάζεται "πρόβλημα-2018”, καθώς είναι η επιλογή που τον περιμένει στο τέλος της τρέχουσας προεδρικής θητείας. Είναι μια επιλογή μεταξύ μεγαλύτερης καταπίεσης και περισσότερης δημοκρατίας εντός των πλαισίων της τωρινής "δικτατορίας βασισμένης στην πληροφορία”.

Στη διαμόρφωση των Sergei Guriev και Daniel Treisman, το σύγχρονο ρωσικό καθεστώς είναι μια "δικτατορία βασισμένη στην πληροφόρηση”. διότι χρησιμοποιεί την καταστολή με φειδώ και εξαρτάται πολύ περισσότερο από τα εργαλεία προπαγάνδας. Όπως εξηγούν αυτοί οι δύο συγγραφείς, "όσο η άσκηση βίας δεν είναι αποτελεσματική σε ό,τι αφορά το κόστος, χρησιμοποιείται κατά του ευρύτερου κοινού μόνο ως ύστατη λύση και αφού έχουν αποτύχει η λογοκρισία και η προπαγάνδα”.

Καθώς η οικονομία επιδεινώνεται, τόσο εντείνεται η επίσημη προπαγάνδα, και με αυτή και η επιλεκτική καταστολή. Οι πρόσφατες καταδίκες, που θυμίζουν την εποχή του Στάλιν, που δίνονται στους φερόμενους ως τρομοκράτες και πράκτορες του εχθρού, Oleg Sentsov από την Ουκρανία και Eston Kokhver από την Εσθονία, ήταν ενέργειες PR με στόχο να εκπαιδεύσουν τη ρωσική κοινή γνώμη.

Εάν η κατάσταση βγει εντελώς εκτός ελέγχου, εάν η προπαγάνδα, η επιλεκτική καταστολή και μια σταθερή κατάσταση ενός υβριδικού πολέμου δεν κατορθώνουν πλέον να πείσουν, τότε πρέπει να υπάρξει η επόμενη φάση: είτε πλήρης καταστολή είτε μια απόφαση να ξεκινήσει στον δρόμο των μεταρρυθμίσεων και να εισάγει κάποια στοιχεία δημοκρατίας.

Η δημοκρατία θα φέρει ευημερία. Σε ένα paper που δημοσιεύθηκε το 2014, οι ίδιοι Acemoglu και Robinson απάντησαν στο αίνιγμα που είχε απασχολήσει τους κοινωνικούς ερευνητές για χρόνια, καταλήγοντας ότι η δημοκρατία προκαλεί στα αλήθεια οικονομική ανάπτυξη.

Ασφαλώς, ο πρόεδρος, ο εσωτερικός του κύκλος και η ευρύτερη ελίτ, προσπαθούν, ως συνήθως, να επιλέξουν το να μην κάνουν τίποτα ελπίζοντας ότι το πρόβλημα θα φύγει.

Αποκάλυψαν αυτή τη στρατηγική της "αναβολής αποφάσεων” με την αντίδρασή τους στο κρατικό οικονομικό πρόγραμμα "στρατηγική-2020”. Το πρόγραμμα υποτίθεται ότι θα ξεκινούσε μια νέα φάση εκσυγχρονισμού της ρωσικής οικονομίας και να επανεκκινήσει την προεδρία του Putin του 2012. Οι συγγραφείς της Στρατηγικής-2020 δέχθηκαν γνήσια "ευχαριστώ" για τις ιδέες τους. Η υπακοή τους εκτιμήθηκε επίσης: είχαν ακούσει τη συμβουλή να μην χώσουν τη μύτη τους σε πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα και να μείνουν στην οικονομία.

Ωστόσο το πραγματικό αποτέλεσμα ήταν πολύ διαφορετικό. Είτε δεν ελήφθησαν μέτρα ή συνέβη ακριβώς το αντίθετο από αυτό που συνιστούσε η Στρατηγική-2020. Για παράδειγμα, οι αμυντικές δαπάνες αυξήθηκαν, ενώ οι δαπάνες για την υγεία και την εκπαίδευση μειώθηκαν.

Το επίσημο μήνυμα ήταν "σας ευχαριστούμε, αγαπητοί εμπειρογνώμονες. Σας ζητήσαμε να βρείτε ιδέες που δεν απαιτούν αλλαγή του status quo. Αλλά ο οδικός σας χάρτη εξακολουθεί να ζητά αλλαγή. Σε καμία περίπτωση!”.

Ωστόσο, ακόμη κι αν οι μεταρρυθμίσεις απορριφθούν, η μαζική καταστολή δεν αποτελεί ελκυστική επιλογή. Είναι δαπανηρή, διαταράσσει την ισορροπία των ελίτ και αυξάνει την αβεβαιότητα. Ούτε θα μείωνε τον κίνδυνο του να χάσει την εξουσία το καθεστώς.

Ο φόβος οδηγεί οτιδήποτε κάνει το καθεστώς. Υπογραμμίζει την "χωρίς-στρατηγική στρατηγική”, στην οποία η προπαγάνδα χρησιμοποιείται για να καλύψει μια κρίση, και αντί των μεταρρυθμίσεων, επινοείται ένα project Νέα Συρία ή Βόρεια Κίνα, τα οποία με τη σειρά τους υποκαθιστούν το αποτυχημένο project Novorossiya στην Ανατολική Ουκρανία.

Ο φόβος της αλλαγής του καθεστώτος βρίσκεται επίσης πίσω από την σχεδόν υστερική αντίδραση στην υποτιθέμενη απειλή των επαναστάσεων. Η Αραβική Άνοιξη και το Maidan τρόμαξαν το καθεστώς όσο και η Άνοιξη της Πράγας το 1968 τρόμαξε τον Leonid Brezhnev.

Οι ηγέτες της Ρωσίας ψάχνουν νευρικά για τρόπους διατήρησης του εαυτού τους. Προσφάτως αντικατέστησαν τον επικεφαλής των ρωσικών σιδηροδρόμων, Vladimir Yakunin, με τον τεχνοκράτη Oleg Belozerov, σε μια αναζήτηση για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, ή μάλλον την επιβίωση. Αλλά ο Belozerov και άλλοι δεύτερης κατηγορίας τεχνοκράτες που είναι διαθέσιμοι για να γεμίσουν μια ολόκληρη κυβέρνηση, δεν θα βοηθήσουν. Όπως υποδηλώνει η λέξη "τεχνοκράτης”, οι άνθρωποι σαν αυτόν, παρέχουν μια τεχνολογία, όχι μια στρατηγική.

Για τα τελευταία χρόνια, το σύμβολο της Ρωσίας ήταν ένας ιππότης που στεκόταν σε ένα σταυροδρόμι, χωρίς να επιλέγει ούτε τον έναν δρόμο ούτε τον άλλο.

Ο ιππότης δεν κινείται, ακόμη κι αν τα πάντα βρίσκονται σε κίνηση γύρω του. Γενειοφόροι εθελοντές πηγαίνουν να πολεμήσουν. Μπουλντόζες καταστρέφουν το λαθρεμπόριο τυριού. Η τηλεόραση αναφέρει αποσπάσματα δηλώσεων ριζοσπαστικών όπως ο Dmitry Enteo ή ο Alexander Prokhanov, όπου κάποτε ανέφερε τον Tolstoy ή τον Chekhov.

Ο ιππότης αναρωτιέται μόνος του, "μήπως θα πρέπει να αφήσω τους ανθρώπους μου ελεύθερους ή να τους πιέσω ακόμη περισσότερο; Τι θα μου κοστίσει περισσότερο;". Και όλα αυτά ενώ η τιμή του πετρελαίου συνεχίζει να υποχωρεί.

Πηγή Carnegie


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση