Γιατί η Ευρώπη δεν έχει πολιτική για τη Ρωσία

Της Judy Dempsey

Οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ συμφώνησαν στις 22 Φεβρουαρίου να επιβάλουν νέες κυρώσεις στη Ρωσία. Η κίνηση έρχεται μετά από την καταδίκη του Ρώσου ηγέτη της αντιπολίτευσης, Alexei Navalny σε τριετή φυλάκιση. Ο Josep Borrell, ο ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ, δήλωσε πως ήταν μια "κοινή εκτίμηση, ότι η Ρωσία οδηγείται προς ένα αυταρχικό καθεστώς και μακριά από την ΕΥρώπη”.

Ο Borrell προσπαθούσε απελπισμένα να ανακτήσει μέρος της κυριαρχίας του μετά από τη δημόσια ταπείνωση του από τον Ρώσο ομόλογο του Sergei Lavrov, στη διάρκεια επίσκεψης του στη Μόσχα στις αρχές Φεβρουαρίου. Ο Borrell είχε δεχθεί προειδοποιήσεις για την επίσκεψη, καθώς ήταν άσχημη η χρονική συγκυρία -λίγο μετά τη σύλληψη του Navalny. Ο Borrell δεν είχε την στήριξη όλων των μελών της ΕΕ. Και δεν είχε ξεκάθαρη εικόνα για το τι ήθελε να πετύχει από τη συνάντηση με τον Lavrov.

Μιλώντας μετά από την έγκριση των κυρώσεων, ο Borrell δήλωσε ότι "οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ ερμήνευσαν ομόφωνα τις πρόσφατες ενέργειες της Ρωσίας και τις απαντήσεις της ως μια ξεκάθαρη ένδειξη ότι δεν ενδιαφέρεται για συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αντιθέτως, η Ρωσία φαίνεται να ενδιαφέρεται για σύγκρουση και αποδέσμευση από την ΕΕ”.

Πρόσθεσε ότι η ΕΕ θα υιοθετούσε μια τριπλή προσέγγιση. Η οποία θα συνίσταται στο να αντιδρά όταν η Ρωσία παραβιάζει το διεθνές δίκαιο και τα ανθρώπινα δικαιώματα, στο να περιορίζει τη Ρωσία όταν επιδιώκει να αυξήσει την πίεσή της στην Ευρώπη, μεταξύ άλλων και μέσω της παραπληροφόρησης και των κυβερνοεπιθέσεων, και να συνεργάζεται όταν η ΕΕ έχει συμφέρον να το πράξει. Είναι σαν η ΕΕ να αναγνωρίζει μόλις τώρα τις τακτικές που χρησιμοποιεί το Κρεμλίνο για χρόνια.

Αυτή η προσέγγιση της ΕΕ, σε συνδυασμό με τις κυρώσεις που περιλαμβάνουν ταξιδιωτική απαγόρευση για αρκετούς Ρώσους, δεν θα πλήξει μόνο τις σχέσεις μεταξύ Κρεμλίνου και Βρυξελλών ακόμη περισσότερο. Δείχνει επίσης ότι οι Ευρωπαίοι συνεχίζουν να είναι αβοήθητοι και διχασμένοι για το πώς θα καταλήξουν σε μια στρατηγική αντιμετώπισης του ανατολικού γείτονα τους.

Η Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής θέλουν η ΕΕ να υιοθετήσει μια πιο αυστηρή στάση απέναντι στη Ρωσία. Αυτό θα περιλαμβάνει να σταματήσει ο Nord Stream, ο αγωγός που θα φέρει αέριο απευθείας από τη Ρωσία στη Γερμανία μέσω της Θάλασσας της Βαλτικής. Ενώ άλλες χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ιπαανία συμμορφώθηκαν με τις κυρώσεις, δεν βλέπουν τη Ρωσία ως απειλή με τον τρόπο που το κάνουν τα βόρεια και ανατολικά μέλη της ΕΕ. Οι Νοτιοευρωπαίοι θεωρούν τη μετανάστευση και την αστάθεια στη Μέση Ανατολή ως τις μεγαλύτερες απειλές που αντιμετωπίζουν.

Αφήνοντας στην άκρη αυτές τις διαφορές, η ΕΕ πρέπει τώρα να αποφασίσει τι είδους σχέση σκοπεύει να επιδιώξει με τη Ρωσία, αν σκοπεύει. Όταν αφορά στην εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας, ιδιαίτερα αναφορικά με τη Μόσχα, ο ρόλος του Βερολίνου είναι κρίσιμος. Αλλά η στρατηγική δεν υπάρχει στα γερμανικά λεξικά.

Για τη Γερμανία, μέρος του προβλήματος για τη στρατηγική της δράση έναντι της Ρωσίας και σε άλλες περιπτώσεις, πηγαίνει πίσω στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το Ολοκαύτωμα και η καταστροφή που προκάλεσαν οι ναζί Γερμανοί στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, ιδιαίτερα στην Ανατολή, έχουν διαμορφώσει τη γερμανική εξωτερική πολιτική.

Ακόμη και ο Nord Stream 2, παραδόξως, έχει πέσει θύμα του παρελθόντος. Παρά την απειλή κυρώσεων από τις ΗΠΑ και την κριτική από αρκετές χώρες της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης και της Γαλλίας, εάν αυτό το αμφιλεγόμενο Ρώσο-γερμανικό project συνεχίζει, το Βερολίνο θα το τηρήσει.

Με αυτόν τον τρόπο δικαιολόγησε τον αγωγό ο Γερμανός πρόεδρος, Frank-Walter Steinmeier. "Πιστεύω ότι το να καίμε γέφυρες με τη Ρωσία δεν αποτελεί ένδειξη ισχύος”, δήλωσε σε συνέντευξή του. "Για μας τους Γερμανούς, υπάρχει μια άλλη διάσταση”. Τόνισε πως 20 εκατ. Σοβιετικοί πολίτες σκοτώθηκαν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. "Υπήρξαν φάσεις εποικοδομητικής συνεργασίας, αλλά ακόμη περισσότερες στιγμές τρομερής αιματοχυσίας”, τόνισε.

Η συνέντευξη του σόκαρε την Πολωνία, την Ουκρανία και άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες υπέστησαν σοβαρό πλήγμα από τους Ναζί και στη συνέχεια καταλήφθηκαν από τη Σοβιετική Ένωση.

Υπάρχει ένας ακόμη λόγος για τη στάση του Steinmeier. Είναι η πεποίθηση που έχει η παλαιότερη γενιά των Γερμανών Σοσιαλδημοκρατών -και Χριστιανοδημοκρατών- ότι η Ρωσία δεν θα πρέπει να είναι απομονωμένη. Αυτό ήταν το σκεπτικό πίσω από τη γερμανική Ostpolitik ή την Ανατολική πολιτική, η οποία έχει ξεκινήσει από τους Σοσιαλδημοκράτες στα τέλη του 1960. Αυτή η πολιτική δεν βασίστηκε μόνο στην ιδέα του διαλόγου με τη Ρωσία, αλλά επί της στην έννοια του Wandel durch Annäherung, δηλαδή στην αλλαγή μέσω επαναπροσέγγισης.

Αυτή η επαναπροσέγγιση δεν έλαβε χώρα. Αντιθέτως, η Γερμανίδα Καγκελάριος Merkel, αφήνοντας κατά μέρος την δέσμευση της για τον Nord Stream 2- έχει επαναπροσεγγίσει τη Ρωσία μέσω μιας διαφορετικής οπτικής: την Ουκρανία. Ήταν αυτή που έπεισε όλα τα μέλη της ΕΕ να επιβάλουν κυρώσεις στη Ρωσία το 2014 αφότου είχε προσαρτήσει την Κριμαία και εισέβαλε στην περιοχή της Ανατολικής Ουκρανίας Ντονμπας. Αυτό δεν ήταν δύσκολο επίτευγμα, δεδομένων και των αντιδράσεων από χώρες όπως η Κύπρος, η Ελλάδα, η Ουγγαρία και η Ιταλία, αλλά και από μέρος της γερμανικής πολιτικής σκηνής. Έκτοτε, αυτές οι κυρώσεις μετακυλίονται συνεχώς.

Οι κυρώσεις από μόνες τους δεν αποτελούν στρατηγική. Αυτό που θα μπορούσε να είναι στρατηγική, είναι η ΕΕ, με επικεφαλής τη Γερμανίδα, να αποδεχθεί ότι ο πολιτικός διάλογος και η συνεργασία με τη Ρωσία όσο είναι επικεφαλής ο Putin, δεν αποτελεί ρεαλιστική επιλογή. Αυτός είναι και ένας παραπάνω λόγος προκειμένου η ΕΕ να εργαστεί από κοινού και στρατηγικά για την Ουκρανία.

Μέχρι στιγμής, η Merkel δεν έχει δείξει να εγκαταλείπει την Ουκρανία, παρά τη διαφθορά και την δύναμη των ολιγαρχών που καθιστούν την μεταμόρφωση της χώρας τόσο περίπλοκη. Πραγματικά, μια τέτοια στήριξη για την Ουκρανία ισοδυναμεί, αν και έμμεσα, σε μια πολιτική απέναντι στη Ρωσία. Είναι αυτή που δεν πρέπει να απορρίψει η ΕΕ.

Capital

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση