Έχουμε εξαντλήσει τις διεθνείς επαφές;

Του Νικήτα Σίμου

Ευρωπαϊκή Ένωση

Η Σύνοδος Κορυφής 15-16/10/20 μεταξύ άλλων συμπερασμάτων, έθεσε περίοδο αξιολόγησης της συμπεριφοράς της Τουρκίας και αντιστροφής των ενεργειών της μέχρι τη Σύνοδο του Δεκεμβρίου 2020, οπότε θα τεθεί εκ νέου το θέμα της Ανατ. Μεσογείου. To τελευταίο, μετά την επιμονή του Έλληνα πρωθυπουργού, ο οποίος ζήτησε και μείωση των εξαγωγών όπλων προς την Τουρκία, όπως στην περίπτωση της εισβολής στη Συρία. Στην ίδια γραμμή ακολούθησαν και επιστολές του Έλληνα Υπουργού των Εξωτερικών προς τους ομολόγους του σε Γερμανία και Ισπανία.

Στα παραπάνω οι κοινοτικές αντιδράσεις ήταν χλιαρές για τις ελληνικές προσδοκίες. Μετά τη Σύνοδο, η Γερμανίδα καγκελάριος χαρακτήρισε τις τουρκικές ενέργειες λυπηρές, τόνισε όμως ότι οι σχέσεις Ευρώπης - Τουρκίας πρέπει να αναπτυχθούν παραπέρα, ενώ ο Γάλλος πρόεδρος αναφέρθηκε στην αλληλεγγύη της Ένωσης προς την Ελλάδα και την Κύπρο με τη διαβεβαίωση ότι τον Δεκέμβριο θα υπάρξουν αποφάσεις, πράγμα το οποίο θα αποδειχθεί εξαιρετικά περίπλοκο με την εκλογή Τατάρ στη Βόρεια Κύπρο.

Οικονομικά συμφέροντα Γερμανίας και άλλων Εταίρων

Aν αναλογισθούμε ότι η Γερμανία πραγματοποίησε εξαγωγές 20 δισ. ευρώ στην Τουρκία έναντι εισαγωγών 13 δισ., το 2019, δηλ. συνολική δραστηριότητα 33 δισ., προκύπτει ότι είναι η πρώτη μεταξύ των ξένων επενδυτών στη γείτονα όπου δραστηριοποιούνται 6.000 εταιρείες της μεταξύ των οποίων οι Siemens, Bosch, MAN κ.ά, οι οποίες προσφέρουν απασχόληση σε περίπου 60.000 εντόπιους, φαίνεται εύλογη η προθυμία της να μην πιέσει ουσιαστικά τον οικονομικό εταίρο της. Είναι σημαντικό ότι στις εξαγωγές της προς τη γείτονα συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλου πολεμικού υλικού και ειδικά εξαρτήματα και τεχνογνωσία για την υπό εξέλιξη ναυπήγηση στην Τουρκία, έξι υποβρυχίων τύπου 214 ΤΝ, η παράδοση των οποίων θα είναι καταλυτική για τη ναυτική ισορροπία στο Αιγαίο υπέρ της Τουρκίας, αν η Ελλάδα δεν απαντήσει με δικό της εξοπλιστικό πρόγραμμα.

Η ισπανική θέση κατά των κυρώσεων, θα πρέπει να αναζητηθεί στην ευρεία συνεργασία της αμυντικής βιομηχανίας της με την Άγκυρα, όπως η συμμετοχή της στη ναυπήγηση του τουρκικού ελικοπτεροφόρου TCG ANADOLU και άλλων ναυτικών μονάδων, καθώς και στις τραπεζικές και ασφαλιστικές εργασίες φορέων της ύψους περίπου 100 δισ. ευρώ.

Παρόμοιοι είναι οι λόγοι και για την θέση της Ιταλίας, οι εξαγωγές της οποίας προς την Τουρκία έφτασαν το 2019 τα 8 δισ. ευρώ, μεταξύ των οποίων και οπλικά συστήματα, ενώ στην Τουρκία δραστηριοποιούνται περίπου 1.300 ιταλικές εταιρείες.

Παρεμφερής είναι η δραστηριότητα και άλλων μελών της ΕΕ, ενώ η δανειοδότηση της τουρκικής οικονομίας από ευρωπαϊκές τράπεζες εκτιμάται ότι ξεπερνάει τα 160 δισ. ευρώ. Τα στοιχεία αυτά έχουν ιδιαίτερο βάρος στην κρίση πολλών Ευρωπαίων ηγετών για τη σημαντικότητα της Τουρκίας ως εταίρου.

ΗΠΑ-ΝΑΤΟ

ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ έχουν επανειλημμένα καταδικάσει την τουρκική προκλητικότητα στο τελευταίο διάστημα, κρατώντας κάποιες ίσες αποστάσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, δείχνοντας τη βέβαιη ανησυχία τους από τις εντάσεις στα Νοτιο-Ανατολικά της Νατοϊκής Συμμαχίας. Τις απασχολεί ιδιαίτερα η δυνητική ενίσχυση της ρωσικής επιρροής από το ρήγμα το οποίο δημιουργείται και λιγότερο η αιτιολογία των διαφορών αυτών καθαυτών οι οποίες ξεκινούν από τις έκνομες τουρκικές ενέργειες. Έτσι, εστιακό σημείο αναφοράς των αμερικανικών αντιδράσεων οι οποίες έφθασαν μέχρι και την ακύρωση του προγράμματος των F 35 προς την Τουρκία είναι η προμήθεια από την τελευταία του Ρωσικού αντιαεροπορικού συστήματος S 400, το οποίο δοκιμάσθηκε στη Σινώπη πριν λίγες μέρες (16/10/20), παρά τις έντονες προειδοποιήσεις των ΗΠΑ. Η αποδοκιμασία η οποία ακολούθησε ήταν εξ ίσου έντονη και μένει να εφαρμοσθούν οι αυστηρές προβλέψεις κυρώσεων του σχετικού νομικού πλαισίου ( CAATSA) του 2017. Θα είναι και αυτό μία πρόκληση για το αμερικανικό πολιτικό σύστημα.

Aναβάθμιση ρόλου Ελλάδας - Κύπρου

Διαφαίνεται ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται στη διλημματική θέση να εξακολουθήσουν να βασίζονται στην αναθεωρητική Τουρκία ως κύριου κρηπιδώματος ανάσχεσης της Ρωσίας, ή να ενισχύσουν τον υποστηρικτικό ρόλο της Ελλάδας για μείζονες διευκολύνσεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και των Βαλκανίων. Η θεώρηση αυτή έχει οδηγήσει σε ραγδαία αναβάθμιση των διμερών αμυντικών Ελληνο-Αμερικανικών σχέσεων με κύριο σημείο τις διευκολύνσεις στη Σούδα και τη στρατηγική αναβάθμιση της Αλεξανδρούπολης, ως επιχειρησιακής εισόδου στα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη, σύμφωνα με τρέχοντες επιχειρησιακούς σχεδιασμούς. Είναι σημαντικό ότι μετά την επίσκεψη Πομπέο (5/10) και την επικαιροποίηση της διμερούς συμφωνίας Αμυντικής Συνεργασίας Ελλάδος-ΗΠΑ, ακολούθησε ο κ. Κούπερ (14-18/10) αρμόδιος για πολιτικές και στρατιωτικές υποθέσεις, με παραπέρα πρόγραμμα επισκέψεων στην Κύπρο, Βουλγαρία και Πολωνία. Η επίσκεψή του στη Λευκωσία, απέβλεπε στη μερική άρση του εμπάργκο εξαγωγών όπλων προς την Κυπριακή Δημοκρατία, το οποίο ισχύει από το 1987 και στην προώθηση της συνεργασίας για εκπαίδευση των Κυπριακών δυνάμεων από τις ΗΠΑ. Είναι βασικό, να κεφαλαιοποιηθεί η θετική σχέση με τις ΗΠΑ και να αναδειχθεί η γεωπολιτική σημασία της χώρας ως αυτόνομου παράγοντα αμυντικής σταθερότητας, πέρα από τη σχέση με την Τουρκία, η οποία δύσκολα θα εγκαταλείψει την αναθεωρητική πορεία της, ανεξαρτήτως ηγεσίας. .

ΝΑΤΟ

Ως προς το ΝΑΤΟ, είναι μείζον θέμα μέλος της συμμαχίας η Τουρκία, να διαθέτει στο οπλοστάσιό της αμυντικό σύστημα, το S-400, προέλευσης από τον κύριο αντίπαλο, τη Ρωσία, με κίνδυνο να το χρησιμοποιήσει κατά άλλου μέλους, την Ελλάδα. Επ΄αυτού δεν υπάρχει κάποια ειδική τοποθέτηση της Συμμαχίας.

Μηχανισμός αποκλιμάκωσης

Μέχρι τις αρχές του καλοκαιριού η στάση του ΝΑΤΟ ήταν ουσιαστικά ουδέτερη, αν όχι ευνοϊκή για την Τουρκία. Μόλις την 1/10/20, μετά το θερμό καλοκαίρι κατά το οποίο η Ελλάδα έδειξε μεγάλη ψυχραιμία και αποτρεπτική επιχειρησιακή ετοιμότητα, το ΝΑΤΟ ανακοίνωσε τη δημιουργία διμερούς Ελληνο-Τουρκικού στρατιωτικού μηχανισμού αποκλιμάκωσης των εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Πρόκειται για μια ανοιχτή γραμμή μεταξύ στρατιωτικών των δύο χωρών, στο πλαίσιο της Συμμαχίας, η οποία στην πράξη παρέχει τη δυνατότητα παρεμβάσεων του συμμαχικού παράγοντα, ίσως και για άμεσες λύσεις επί του πεδίου, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται.

Γαλλία

Η μόνη Νατοϊκή δύναμη η οποία ενισχύει τις ελληνικές θέσεις ενεργώντας όμως μεμονωμένα είναι η Γαλλία, με την οποία θα πρέπει να επιδιωχθεί διμερής αμυντική σχέση, όσο η συγκυρία το επιτρέπει. Δεν θα πρέπει όμως να μας διαφεύγει, ότι οι δυνάμεις οι οποίες είναι επιφυλακτικές για τις ελληνικές και κυπριακές θέσεις, θα τείνουν να επηρεάζουν και να πιέζουν αντίστοιχα και τη Γαλλία.

Ρωσία

Ο υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας επισκέφθηκε τη Λευκωσία στις αρχές Σεπτεμβρίου, για να τιμήσει τα 60 χρόνια διπλωματικών σχέσεων της Ρωσίας με την Κυπριακή Δημοκρατία και με την ευκαιρία αυτή εξέφρασε την προθυμία του να μεσολαβήσει στην διένεξη Κύπρου – Τουρκίας. Χθες ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας βρέθηκε και στην Αθήνα. Σε πρόσφατο άρθρο 2/10/20 του Γ.Δ/ντή του Ρωσικού Συμβουλίου Διεθνών Υποθέσεων (RIAC) κ. Κούρτουνωφ, αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι: "Οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Ελλάδας είναι κάπως προβληματικές επί του παρόντος. Παρά ταύτα είναι εξαιρετικά απίθανο ότι η Μόσχα θα μπορούσε να πάρει την πλευρά της Άγκυρας στην τρέχουσα εδαφική διένεξη της Τουρκίας με την Ελλάδα. Και τόσο περισσότερο, καθώς στην τρέχουσα κατάσταση καθορισμού οικονομικών ζωνών στη Μεσόγειο, η Τουρκία στρέφεται όχι μόνο κατά της Ελλάδας, αλλά κατά όλων των συνεργατών και φίλων της Ρωσίας στην Ανατολική Μεσόγειο….". Είναι σημαντικό επίσης, ότι σε ανάρτηση της Ρωσικής πρεσβείας στην Αθήνα (15/10/20), αναφέρεται ως ακρογωνιαίος λίθος του διεθνούς καθεστώτος των θαλασσών, η Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας και ότι η θέση της Ρωσίας ως μονίμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας είναι "θέση αρχής". Η τοποθέτηση αυτή δείχνει κατευθείαν το Συμβούλιο Ασφαλείας ως το όργανο στο οποίο μπορεί να συζητηθεί η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτή την άποψη είχε διατυπώσει από παλαιότερα το Ρωσικό Συμβούλιο Διεθνών Υποθέσεων όπως είχαμε αναφέρει σε άρθρο μας τον Δεκ.2 019.

H Ρωσία βρίσκεται σε μία αύξουσα αντιπαράθεση με την Τουρκία, ειδικά μετά την τουρκική εμπλοκή στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και τον φόβο διείσδυσης του Τουρκισμού στις μουσουλμανικές τουρκόφωνες περιοχές του Βόρειου Καυκάσου και του Βόλγα και φαίνεται να αναζητά ερείσματα στο ευρύτερο διπλωματικό πεδίο. Στο πλαίσιο αυτό, οι ρωσικές τοποθετήσεις που προαναφέραμε θα πρέπει να διερευνηθούν από την ελληνική διπλωματία χωρίς αμφιβολίες, με ρεαλισμό και σύνεση. Είναι ενδεχόμενο εκεί να βρίσκεται μία συμβιβαστική λύση των διαφορών της Τουρκίας με την Ελλάδα και την Κύπρο.

Ίσως αυτή είναι η ευκαιρία, η οποία θα διεύρυνε τον ρόλο της χώρας μας ως παράγοντα σταθερότητας στην περιοχή, αξιοποιώντας παραπέρα τις υπάρχουσες τριμερείς αμυντικές σχέσεις της και την θετική παρουσία των ΗΠΑ.

* Ο κ. Νικήτας Σίμος είναι οικονομολόγος, γεωπολιτικός αναλυτής
Capital



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση