Γιατί η Ρωσία δεν σπεύδει προς στήριξη της Αρμενίας;

Του Nicu Popescu 

Ο συνεχιζόμενος πόλεμος μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ρίχνει φως σε ένα νέο παράδοξο στη ρωσική εξωτερική πολιτική: η Ρωσία φαίνεται να είναι πιο εξοργισμένη με την Ευρωπαϊκή Ένωση που υπέγραψε μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την Ουκρανία το 2013 από ό,τι με το γεγονός πως Αζερμπαϊτζάν και Τουρκία πολεμούν την Αρμενία, έναν ρωσικό στρατιωτικό σύμμαχοι και στενό εταίρο.

Η Μόσχα έχει περάσει περισσότερο από μια δεκαετία φτιάχνοντας προσεκτικά το προφίλ μιας υπερδύναμης που αστυνομεύει με ζήλο τον περισσότερο πρώην σοβιετικό χώρο, και εκείνο μιας δύναμης που παραμένει δίπλα στους συντρόφους της στα καλά και στα άσχημα -είτε είναι ο Bashar al-Assad στη ΣΥρία, ο Nicolas maduro στη Βενεζουέλα, ο Viktor Yanukovych στην ουκρανία ή ο Aleksandr Lukashenko στη Λευκορωσία. Αλλά η αντίδραση της Ρωσίας στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ φαίνεται να αποτελεί μεγάλη αντιστροφή και των δύο αυτών αρχών της ρωσικής γεωπολιτικής. Γιατί η Ρωσία απέχει από το να είναι τουλάχιστον διπλωματικά, πιο υποστηρικτική στην Αρμενία, ένα μέλος της Οργάνωσης Συλλογικής Συνθήκης για την Ασφάλεια; και γιατί οι δηλώσεις εξωτερικής πολιτικής της Ρωσίας για τον πόλεμο φαίνονται λιγότερο επικριτικές επι της Τουρκία και του Αζερμπαϊτζάν, και λιγότερο υποστηρικτικές της Αρμενίας, από ότι εκείνες χωρών όπως η Γαλλία;

Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για αυτό το προφανές παράδοξο. Τα τελευταία χρόνια, η Ρωσία -όπως και άλλοι διεθνείς μεσολαβητές στις ομάδες Μινσκ- έχει απογοητευτεί όλο και περισσότερο με την αρμένικη αδιαλλαξία στις συζητήσεις για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Το 2011, οι πλευρές συμφώνησαν στις λεγόμενες Αρχές της Μαδρίτης, σύμφωνα με τις οποίες η Αρμενία θα παραχωρούσε έλεγχο των επτά περιοχών που περιβάλλουν το Ναγκόρνο Καραμπάχ και θα συμμετείχε στις συζητήσεις για το status της περιοχής. Η μπάλα ήταν στο γήπεδο της Αρμενίας όταν επρόκειτο να σημειωθεί πρόοδος προς την υλοποίηση αυτών των αρχών. Ωστόσο η χώρα έχει διατηρήσει ένα status quo στην σύγκρουση που το εξυπηρετεί καλά αυτό αλλά μοιάζει αβάσιμο -συνεχίζει να ελέγχει το Ναγκόρνο-Καραμπάχ και επτά άλλες περιφέρειες του Αζερμπαϊτζάν.

Η μάλλον ουδέτερη στάση της Ρωσίας στις πρόσφατες συγκρούσεις μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, αντικατοπτρίζει την αγανάκτηση με την ακαμψία του συμμάχου της στις διαπραγματεύσεις. Υπάρχει μια αντίληψη στη Μόσχα ότι, τις δύο τελευταίες δεκαετίες, η ισορροπία δυνάμεων έχει μετατοπιστεί υπέρ του Αζερμπαϊτζάν -και ότι αντί να συμφωνήσει σε μια λίγο-πολύ αποδεκτή συμφωνία, η Αρμενία ήταν παράλογη και ασυμβίβαστη. Η Ρωσία δεν θέλει να ανοίξει την γεωπολιτική τάπα για αυτό. Όταν ρώτησα έναν Ρώσο συνομιλητή γιατί η Μόσχα δεν είναι περισσότερο υποστηρικτική στον σύμμαχο της, απάντησε με ακόμη πιο αυστηρούς όρους: "Το ΝΑΤΟ υποτίθεται ότι δεν υποστηρίζει τις τουρκικές στρατιωτικές περιπέτειες σε ξένες χώρες, είτε είναι η Βόρεια Σύρια είτε η Λιβύη, σωστά; Επομένως, γιατί θα πρέπει η Ρωσία να υποστηρίξει τις αρμένικες στρατιωτικές περιπέτειες σε ξένα, αζέρικα, εδάφη;”.

Το άλλο ζήτημα που επηρεάζει τη ρωσική απάντηση φαίνεται να είναι η τρέχουσα αρμενική κυβέρνηση -η οποία ήρθε στην εξουσία μετά από μεγάλες διαδηλώσεις στον δρόμο το 2018, προς μεγάλη δυσαρέσκεια της Ρωσίας. Ο εκνευρισμός της Ρωσίας με τον Αρμένιο πρόεδρο Nikol Pahinyan, πιθανώς δεν είναι ο βασικός λόγος για την απροθυμία της να υποστηρίξει την Αρμενία πιο αποφασιστικά, αλλά ασφαλώς είναι ένας σημαντικός παράγοντας.

Επομένως, η Ρωσία θα σταθεί απλώς και θα παρακολουθεί τον σύμμαχο της να ηττάται; Ναι και όχι. Οι τωρινοί υπολογισμοί της Μόσχας φαίνεται να θέλουν και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο. Μένοντας εκτός, η Ρωσία φαίνεται να δίνει στο Αζερμπαϊτζάν χρόνο και χώρο για να ανακτήσει εδάφη που είναι σε μεγάλο βαθμό μέρη του Αζερμπαϊτζάν αλλά που βρίσκονται υπό αρμενικό έλεγχο από το 1994.

Και τι γίνεται με την Αρμενία; Από μια ρωσική σκοπιά, η χώρα έχει λίγες επιλογές από το να παραμείνει κοντά στη Ρωσία. Ακόμη κι αν άλλα κράτη-μέλη μπορεί να ακουστούν υποστηρικτικά για την ώρα, η Αρμενία γνωρίζει ότι η Ρωσία παραμένει η μόνη χώρα που θα ανέπτυσσε στρατό να την υπερασπιστεί. Επομένως, ακόμη και αν η Ρωσία αφήνει το Αζερμπαϊτζάν να ανακαταλάβει ορισμένες περιοχές, η Αρμενία θα πρέπει να παραμείνει στενός σύμμαχος της Ρωσίας.

Είναι επίσης πολύ πιθανό η Ρωσία να έχει τονίσει τις κόκκινες γραμμές της στο Αζερμπαϊτζάν και στην Τουρκία, μία εκ των οποίων είναι πως τα διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα τησ Αρμενίας δεν θα πρέπει να πειραχθούν. Είναι λιγότερο σαφές εάν μια πιθανή απόπειρα των Αζέρων να καταλάβουν το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, θα παραβίαζε μια άλλη από αυτές τις κόκκινες γραμμές. Πιθανότατα θα το έκανε -αν και ο πρόεδρος Vladimir Putin έχει δηλώσει ότι οι εγγυήσεις ασφάλειας της Ρωσίας στην Αρμενία δεν ισχύουν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Εάν ο πόλεμος κλιμακωθεί -οδηγώντας είτε σε μια τρομερή ανθρωπιστική κατάσταση στο Ναγκόρνο Καραμπάχ ή σε μια μεγάλη επίθεση στα διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα της Αρμενίας- η Ρωσία θα υποχρεωθεί να παρέμβει. Εάν η σύγκρουση γίνει υπαρξιακή απειλή για την Αρμενία, η Ρωσία είναι βέβαιο ότι θα αναλάβει δράση. Αλλά κανένα από αυτά τα. Σενάρια δεν έχει συμβεί -ακόμη.

Ασφαλώς, η απροθυμία της Ρωσίας να βγει πιο έντονα υπέρ της στήριξης της Αρμενίας, έχει κερδίσει τη διεθνή προσοχή. Και έχει βλάψει σημαντικά το προφίλ της Ρωσίας στην Αρμενία. Αυτή η εικόνα έχει επιδεινωθεί τα τελευταία χρόνια. Αλλά ασφαλώς, τέτοιοι παράγοντες έχουν πολύ μεγαλύτερη σημασία στις ενοποιημένες δημοκρατίες της ΕΕ παρά σε μέρη του κόσμου που η κοινή γνώμη είναι σημαντική αλλά τελικά, δεν διαμορφώνουν πάντα την εξωτερική πολιτική. Με άλλα λόγια, για τη Μόσχα, είναι καλό εάν ο πληθυσμός έχει φιλο-ρωσικά αισθήματα, αλλά δεν αποτελεί τον απόλυτο στόχο. Η Ρωσία μπορεί να απορροφήσει ένα μέτρο αντιδημοφιλίας.

Σε έναν βαθμό, η Ρωσία μπορεί να έχει με έναν σμπάρο δυο τρυγόνια αποδεχόμενη έναν περιορισμένο πόλεμο στον οποίο ο Αζερμπαϊτζάν καταλαμβάνει κάποιες περιοχές αλλά δεν απειλεί υπαρξιακά την Αρμενία. Με αυτόν τον τρόπο εξυπηρετεί το Αζερμπαϊτζάν χωρίς να χάνει πραγματικά την Αρμενία, η οποία δεν έχει κάπου να πάει. Ωστόσο μια τέτοια θέση έχει κόστος. Πολλοί στο νότιο Καύκασο και πέραν αυτού, θα θυμούνται το θέαμα με τη Ρωσία να αρνείται να βοηθήσει έναν σύμμαχο, μια δύναμη όπως την Τουρκία που φέρεται να εμπλέκεται σε άμεση στρατιωτική δράση εναντίον αυτού του συμμάχου, και τις δηλώσεις της ρωσικής διπλωματίας να μοιάζουν με εκείνες χωρών που έχουν περιορισμένα συμφέροντα στην περιοχή. Και αν και η Ρωσία δεν το κάνει απαραιτήτως από αδυναμία ή από ανικανότητα να αναλάβει πιο αυστηρή στάση απέναντι στην Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν, ο πόλεμος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ δείχνει τον βαθμό στον οποίο οι βραχυπρόθεσμοι γεωπολιτικοί υπολογισμοί της Ρωσίας μπορούν να την κάνουν να αγνοήσει τα συμφέροντα των μακροχρόνιων συμμάχων της.

Capital



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση