Ο πόλεμος στον Καύκασο δείχνει το μέλλον;

Ο Ερντογάν και τα μαθήματα για μια μελλοντική σύγκρουση ΗΠΑ - Ρωσίας

Του Hal Brands 

Οι σύντομοι και μικρής κλίμακας πόλεμοι μπορούν έχουν να πουν πολλά για τα μεγαλύτερα γεωπολιτικά και στρατιωτικά διακυβεύματα μιας εποχής. Για παράδειγμα, ας εξετάσουμε την τρέχουσα σύγκρουση μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Οι περισσότεροι Αμερικανοί πιθανότατα δεν έχουν ακούσει ποτέ γι΄ αυτήν την διαμφισβητούμενη περιοχή στον Καύκασο. Όμως οι μάχες εκεί αποκαλύπτουν βασικά ρήγματα σε ένα ολοένα και πιο χαοτικό παγκόσμιο περιβάλλον και υπογραμμίζουν κρίσιμες τάσεις σε ό,τι αφορά την εξέλιξη του σύγχρονης μορφής πολέμου.

Κατά κάποιο τρόπο, δεν υπάρχει τίποτε καινούργιο ή πρωτότυπο στο τι συμβαίνει στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, έναν εθνοτικά αρμενικό θύλακα εντός των συνόρων του Αζερμπαϊτζάν. Η σύγκρουση επ’ αυτής της περιοχής είναι μια από τις πολλές "παγωμένες συγκρούσεις" που άφησε πίσω της η αποσύνθεση της Σοβιετικής Ένωσης.

Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, οι αρμενικές δυνάμεις κατέλαβαν το Ναγκόρνο-Καραμπάχ σε έναν σκληρό πόλεμο που έληξε το 1994. Οι μάχες προκάλεσαν δεκάδες χιλιάδες ανθρώπινες απώλειες. Περιλάμβαναν σφαγές αμάχων και την εκδίωξη εκατοντάδων χιλιάδων εθνικά Αζέρων.

Δεν αποτελεί έκπληξη ότι η κατάπαυση του πυρός με την οποία έληξε εκείνος ο πόλεμος αποδεικνύεται διαρκώς εύθραυστη. Έτσι, ο τρέχων "γύρος" μαχών, ο οποίος ξεκίνησε στα τέλη Σεπτεμβρίου, όταν οι δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν άρχισαν την προσπάθεια να ανακτήσουν τον έλεγχο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ (σε απάντηση, όπως ισχυρίστηκε το Αζερμπαϊτζάν, σε "αρμενικές προκλήσεις") είναι απλώς η πιο πρόσφατη κλιμάκωση μιας μακρόχρονης διαπάλης.

Η σημασία της σύγκρουσης στο Ναγκόρνο Καραμπάχ και η Τουρκία

Ωστόσο, θα ήταν λάθος να υποτιμήσουμε τη σημασία της σύγκρουσης, για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι η αταξία την οποία ανέδειξε όσον αφορά το διεθνές σύστημα. Θα αποτελούσε δέλεαρ να εξετάσουμε τη σύγκρουση ως έναν πόλεμο δι’ αντιπροσώπων μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, δεδομένου ότι η Τουρκία, ένας από τους συμμάχους της Αμερικής στο NATO, υποστηρίζει το Αζερμπαϊτζάν, ενώ οι Αρμένιοι έχουν στενούς δεσμούς με τη Μόσχα. (Η Ρωσία διατηρεί επίσης καλές σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν, ωστόσο είναι πιο φιλική προς την Αρμενία, η οποία είναι μέλος της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης, της οποίας ηγείται το Κρεμλίνο).

Πιο σημαντικές, ωστόσο, είναι οι εντάσεις τις οποίες αναδεικνύει ο συγκεκριμένος πόλεμος εντός του Δυτικού κόσμου.

Το Αζερμπαϊτζάν δεν είναι βέβαια μια μαριονέτα της Τουρκίας, ωστόσο έχει λάβει απόλυτη υποστήριξη από την Άγκυρα σε αυτή τη σύγκρουση. Πράγματι, η επανάληψη των εχθροπραξιών ενάντια σε έναν εχθρό της Τουρκίας εδώ και πολύ καιρό δείχνει ότι ο πόλεμος αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου τουρκικού παιχνιδιού εξουσίας με αντικείμενο την επιρροή στη γεωπολιτική "γειτονιά" της Άγκυρας, μια προσπάθεια που περιλαμβάνει επίσης επεμβάσεις στη Συρία και τη Λιβύη τα τελευταία χρόνια.

Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σίγουρα δεν ενεργεί κατ' εντολή της Ουάσινγκτον σε αυτή του την προσπάθεια: η κυβέρνησή του έχει δηλώσει ότι είναι "πλήρως έτοιμη" να βοηθήσει το Αζερμπαϊτζάν να επανακτήσει το Ναγκόρνο-Καραμπάχ από την Αρμενία, η οποία έχει μια ισχυρή διασπορά στην Αμερική και έχει κάνει έκκληση στις ΗΠΑ για βοήθεια προς τον τερματισμό της σύγκρουσης.

Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Ερντογάν έχει χρησιμοποιήσει F-16 τα οποία έχει προμηθευθεί από τις ΗΠΑ, καθώς και Σύρους μισθοφόρους εναντίον της Αρμενίας, αν και αυτοί οι ισχυρισμοί παραμένουν ανεπιβεβαίωτοι. Ακόμη κι έτσι, ωστόσο, η πολιτική του Ερντογάν προκάλεσε μια σκληρή αντίδραση από τον Γάλλο Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος προειδοποίησε ότι η χώρα του "δεν πρόκειται να ανεχθεί" οποιαδήποτε τουρκικής κοπής και ενθάρρυνσης κλιμάκωση της σύγκρουσης.

Η Γαλλία και η Τουρκία υποστηρίζουν επίσης αντίπαλες πλευρές στον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης, με αποτέλεσμα ένα συμβάν τον Ιούνιο, κατά το οποίο ένα τουρκικό πολεμικό πλοίο φέρεται να στόχευσε γαλλικό πλοίο με τα ραντάρ του. Η γαλλο-τουρκική διαμάχη έχει επιφέρει ένα σοβαρό ρήγμα στον Οργανισμό της Συνθήκης του Βόρειου Ατλαντικού (NATO), ο οποίος ήδη αγωνιζόταν να διατηρήσει τη συνοχή του σε μια φάση έλλειψης εποικοδομητικής ηγεσίας από πλευράς των ΗΠΑ.

Εάν η σύγκρουση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι μια χαώδης κατάσταση συγκρουόμενων συμφερόντων και γεωπολιτικής ίντριγκας, το ίδιο ισχύει πια όλο και περισσότερο για την αμυντική συμμαχία που διατηρεί την ειρήνη στην Ευρώπη εδώ και δεκαετίες.

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν θα μπορούσε να "χάσει" στην παρούσα κρίση εάν το Αζερμπαϊτζάν προκαλέσει μια εμφατική στρατιωτική ήττα στην Αρμενία, αλλά θα μπορούσε ακόμη κι έτσι να κερδίσει εάν η μεγαλύτερη κληρονομιά που θα αφήσει αυτή η ιστορία θα ήταν να αποδυναμώσει μια ήδη διαιρεμένη διατλαντική κοινότητα.

Οι μικροί πόλεμοι "προσομοιώσεις" μεγάλων συγκρούσεων

Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο πρέπει να πάρουμε στα σοβαρά τη συγκεκριμένη σύγκρουση είναι ότι οι μικρής κλίμακας πόλεμοι έχουν ιστορικά χρησιμεύσει ως πρόβες για μεγαλύτερους, επειδή προσφέρουν ένα πεδίο δοκιμών για αναδυόμενα αφηγήματα και δυνατότητες. Ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος επέτρεψε στις φασιστικές δυνάμεις να πειραματιστούν με τρομοκρατικούς βομβαρδισμούς αμάχων. Παρείχε δε στη Γερμανία πολύτιμα μαθήματα για τον πόλεμο με τεθωρακισμένα.

Κατά τον ίδιο τρόπο, οι μάχες στον Καύκασο είναι ένα επεισόδιο σε μια σειρά πρόσφατων πολέμων που παρέχουν ενδείξεις για το πώς μπορεί να εξελιχθεί η επόμενη ιστορική σύγκρουση μεταξύ μεγάλων δυνάμεων.

Η ρωσική επέμβαση στην Ουκρανία το 2014 ήταν αναμφισβήτητα η πρώτη προειδοποίηση. Αυτή η σύγκρουση έδειξε πώς ένας αναδυόμενος ανταγωνιστής της Αμερικής συγχωνεύει σε μια ενιαία στρατηγική κυβερνοεπιθέσεις με κινητικά πλήγματα, χρησιμοποιώντας παγκόσμιας κλάσης δυνατότητες ηλεκτρονικού πολέμου για τον εντοπισμό και τον αποπροσανατολισμό των εχθρικών δυνάμεων, ενώ χρησιμοποίησε drone, πυροβολικό ακριβείας και άλλες προηγμένες δυνατότητες πληγμάτων προκειμένου να καταστρέψει τις ουκρανικές αμυντικές δυνατότητες.

Ομοίως, ο συριακός εμφύλιος πόλεμος ήταν αξιοσημείωτος, όχι λόγω των πρωτόγονων βιαιοπραγιών που χρησιμοποίησε το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ, αλλά λόγω του πόσο αποτελεσματικά χρησιμοποίησε η Μόσχα τις δυνατότητες πληγμάτων ακριβείας προκειμένου να στοχεύσει τη συριακή αντιπολίτευση και τις προηγμένες δυνατότητες αεράμυνάς της προκειμένου περιορίσει την αμερικανική ελευθερία δράσης.

Τα μαθήματα για μια μελλοντική σύγκρουση ΗΠΑ - Ρωσίας

Και οι δύο συγκρούσεις αποτέλεσαν ένα πρελούδιο του τι θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν οι ΗΠΑ σε μια σύγκρουση με τη Ρωσία - αντιπαράθεση σε ένα απίστευτα θανατηφόρο πεδίο μάχης, όπου ακόμη και σχετικά προηγμένα αμερικανικά συστήματα και μέσα θα "παλεύουν" να επιβιώσουν.

Ούτε η Αρμενία ούτε το Αζερμπαϊτζάν έχουν ιδιαίτερα εξελιγμένο/προηγμένο στρατό, ωστόσο η σύγκρουσή τους λέει πολλά. Οι πυραυλικές επιθέσεις εναντίον κατοικημένων περιοχών είναι μια υπενθύμιση ότι οι μεγάλες δυνάμεις - ανταγωνιστές της Αμερικής θα μπορούσαν να στοχεύσουν περιοχές στα μετόπισθεν και υλικοτεχνικούς κόμβους (στην Κεντρική Ευρώπη, για παράδειγμα) που η Ουάσινγκτον θεωρούσε εδώ και χρόνια ασφαλείς.

Πλάνα από drones τα οποία καταστρέφουν τανκς και άλλα τεθωρακισμένα οχήματα δείχνουν πόσο ευάλωτες είναι οι μηχανοκίνητες δυνάμεις όταν εντοπίζονται από προηγμένους αισθητήρες και στοχεύονται με πυρομαχικά ακριβείας.

Είναι αλήθεια ότι τα τεθωρακισμένα μέσα είναι από καιρό ευάλωτα σε αεροπορικά πλήγματα και ο λόγος που οι μηχανοκίνητες δυνάμεις έχουν "υποφέρει" ιδιαίτερα στην τρέχουσα σύγκρουση είναι η χρήση ανεπαρκών τακτικών και παλαιού εξοπλισμού. Τα τανκς δεν είναι βέβαια ξεπερασμένα ως πολεμικό μέσο και οι αμερικανικές δυνάμεις θα χρειαστούν πολλά από αυτά προκειμένου να αντεπεξέλθουν σε μια ρωσική προώθηση στη Βαλτική.

Στο σύγχρονο πεδίο μάχης, ωστόσο, θα εξακολουθεί να είναι δύσκολο να διατηρηθούν assets όπως τα τεθωρακισμένα εάν δεν υπάρχει ταυτόχρονη αεροπορική υπεροχή, την οποία πιθανόν να μην έχουν οι ΗΠΑ στα πρώτα στάδια μιας σύγκρουσης με τη Ρωσία - ή στο φάσμα εξελιγμένων πληγμάτων ακριβείας.

Η τελευταία διαπίστωση ενισχύει την ανάγκη επινόησης τρόπων προκειμένου η αμερικανική μαχητική ικανότητα να μπορεί να ανταποκριθεί χωρίς τη συγκέντρωση δυνάμεων σε εξαιρετικά ευάλωτους σχηματισμούς, καθώς και την πραγματικότητα ότι ο πόλεμος ενάντια σε μια μεγάλη δύναμη θα ήταν πολύ πιο θανατηφόρος σε σχέση με οτιδήποτε έχει βιώσει ο αμερικανικός στρατός από το Βιετνάμ και εξής.

Η σύγκρουση για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ μπορεί να μοιάζει με απομεινάρι του σοβιετικού παρελθόντος σε μια ελάχιστα γνωστή γωνιά του πλανήτη. Ωστόσο, οι σκληρές μάχες οι οποίες βρίσκονται σε εξέλιξη θα μπορούσαν να είναι μια προεπισκόπηση του μέλλοντος.

Capital

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση