"Φουρτουνιασμένη θάλασσα" για τη Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης και τα σχέδια του Ερντογάν

Του Sinan Ulgen

Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης και Ερντογάν: Μπορεί ένα νέο έργο υποδομής να διαμορφώσει το μέλλον της τουρκικής πολιτικής σκηνής; Αυτό είναι ένα από τα ερωτήματα γύρω από τη Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης (Canal Istanbul), το σχέδιο για τη σύνδεση της Θάλασσας του Μαρμαρά και της Μαύρης Θάλασσας, με παράκαμψη των Στενών του Βοσπόρου.

Το έργο συνολικού κόστους 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το οποίο υποστηρίζεται από τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στοχεύει στη δημιουργία μιας εναλλακτικής διαδρομής για τη ναυσιπλοΐα, προκειμένου να προστατευτεί η Κωνσταντινούπολη από περιβαλλοντικές καταστροφές που θα μπορούσαν να προκύψουν από ναυτικά ατυχήματα στα οποία θα εμπλέκονταν επικίνδυνα φορτία. Εάν όμως τελικώς ολοκληρωθεί, θα αποτελέσει πηγή και για άλλα πολιτικά και οικονομικά οφέλη για την κυβέρνηση της Άγκυρας.

Η αγάπη του τουρκικού εκλογικού σώματος για τα φαραωνικά projects

Το τουρκικό εκλογικό σώμα ήταν πάντα ενθουσιώδες έναντι των μεγάλων έργων υποδομής, θεωρώντας τα ως σημάδια ανάπτυξης και διεθνούς κύρους. Από την άνοδο Ερντογάν στην εξουσία και εξής, διαδοχικές κυβερνήσεις έχουν επενδύσει σε τέτοια μεγαλεπίβολα και κοστοβόρα projects, από το νέο γιγαντιαίο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης μέχρι το τούνελ του Μαρμαρά, που περνά κάτω από τον Βόσπορο. Αυτά τα έργα έχουν καταστεί σε μεγάλο βαθμό εμβληματικά στις προεκλογικές εκστρατείες του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP).


Πρόκειται για μια παράδοση που χρονολογείται από τη δεκαετία του 1950, όταν οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούσαν τα γιγαντιαία projects προκειμένου να δώσουν έμφαση στον φιλοαναπτυξιακό χαρακτήρα της ατζέντας τους. Ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, πρώην πρόεδρος και επτά φορές πρωθυπουργός της Τουρκίας, ήταν γνωστός ως ο "βασιλιάς των φραγμάτων", λόγω του πολιτικού ιστορικού του στην προώθηση της ανάπτυξης των υδροηλεκτρικών υποδομών της Τουρκίας.

Όπως τα περισσότερα τέτοια φαραωνικά projects, η Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης κουβαλά μαζί της υποσχέσεις για σημαντικό θετικό οικονομικό αντίκτυπο. Οι υποστηρικτές της ισχυρίζονται ότι η σχετική με αυτήν κατασκευαστική δραστηριότητα θα προσφέρει από μόνη της μια διόλου ευκαταφρόνητη ώθηση στην ασθενή το τελευταίο διάστημα οικονομία της Τουρκίας και θα συμβάλει στην άμβλυνση της ανεργίας, η οποία έχει αγγίξει το 14%. Το έργο αναμένεται επίσης να προσελκύσει νέες άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ), ιδίως από τα αραβικά έθνη του Κόλπου.

Τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία έχει δυσκολευτεί στην προσέλκυση ΑΞΕ: τα μεγέθη των πρώτων 10 μηνών του 2019 δείχνουν 4,8 δισεκατομμύρια δολάρια, που κάθε άλλο παρά αντιστοιχούν σε μια οικονομία με ετήσιο ΑΕΠ περί τα 800 δισ. δολ. Ωστόσο, οι ΑΞΕ σε έργα στους κλάδους του real estate και των κατασκευών ανήλθαν σε 640 εκατ. δολάρια την ίδια περίοδο, ήτοι 13,6% του συνόλου - ή σχεδόν τέσσερις φορές πάνω από το μέσο επίπεδο του 3,5% για το σύνολο της οικονομίας.

Η προστιθέμενη αξία που θα δημιουργηθεί από τους νέους νόμους περί ζωνών χρήσης γης και από την αδειοδότηση δραστηριοτήτων ανάπτυξης ακινήτων γύρω από την περιοχή της Διώρυγας της Κωνσταντινούπολης θα μπορούσε να αποφέρει ακόμη περισσότερα οικονομικά οφέλη.

Πρώτα ωστόσο το Canal Istanbul θα πρέπει να ξεπεράσει ένα σύνολο εσωτερικών και διεθνών εμποδίων. Σε αντίθεση με τα προηγούμενα μεγάλα έργα, δεν έχει την υποστήριξη της πλειοψηφίας των Τούρκων. Πολλοί κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης ανησυχούν για τις περιβαλλοντικές του επιπτώσεις, ιδιαίτερα για την πιθανότητα να καταστρέψει την τροφοδοσία της πόλης με καθαρό πόσιμο νερό.

Ο επικεφαλής όσων αντιτίθενται στο σχέδιο είναι ο Εκρέμ Ιμάμογλου, ο νεοεκλεγείς δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, ο οποίος έχει δεσμευθεί να το εμποδίσει με οποιοδήποτε νόμιμο μέσο. Ο Ιμάμογλου θεωρείται ευρέως ως ο πιθανότερος αντίπαλος του Ερντογάν στις επόμενες προεδρικές εκλογές, οι οποίες είναι προγραμματισμένες για το 2023, γεγονός που θέτει τη Διώρυγα στο επίκεντρο της πλέον έντατικής πολιτικής αντιπαράθεσης στη χώρα.

Το "αγκάθι" της Συνθήκης του Μοντρέ

Αντίθεση στο έργο της Διώρυγας υπάρχει και από το εξωτερικό. Το σχέδιο εγείρει αβεβαιότητα σχετικά με το μέλλον της Συνθήκης του Μοντρέ του 1936, η οποία εδραίωσε το διεθνές καθεστώς για τα τουρκικά Στενά - τον Βόσπορο και τα Δαρδανέλια. Ο υπουργός Μεταφορών της Τουρκίας, Τσαχίτ Τουρχάν, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι η Διώρυγα θα αποφέρει σταθερά ετήσια έσοδα από τη διέλευση πλοίων ύψους 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων, φθάνοντας τα 5 δισ. δολ. έως το 2050. Αυτά τα αναμενόμενα έσοδα προορίζονται να θεμελιώσουν το αυτοχρηματοδοτούμενο επενδυτικό μοντέλο του έργου.

Η Συνθήκη του Μοντρέ, ωστόσο, αναγνωρίζει το δικαίωμα ελεύθερης διέλευσης από τα Στενά: η Τουρκία δεν έχει δικαίωμα να χρεώνει τέλη διέλευσης στα εμπορικά πλοία που χρησιμοποιούν τον Βόσπορο. Η νέα διώρυγα μπορεί να παράγει έσοδα μόνο αν επιλέγουν να την χρησιμοποιούν οι ναυτιλιακές εταιρείες - και γιατί να το πράττουν, αφού ο διάπλους του Βοσπόρου θα παραμένει ελεύθερος;

Η Τουρκία πιθανόν να θελήσει να επιβάλει τέλη στην χρήση της παλαιότερης θαλάσσιας διόδου, γεγονός που απαιτεί τροποποίηση της Συνθήκης. Αυτή, με τη σειρά της, θα απαιτούσε την έγκριση τουλάχιστον επτά εκ των 10 χωρών που είναι συμβαλλόμενα μέρη και οι οποίες είναι οι: Τουρκία, Ρωσία, Βουλγαρία, Ρουμανία, ΗΠΑ, Βρετανία, Αυστραλία, Ελλάδα, Ιαπωνία και η πλέον μη υπάρχουσα Γιουγκοσλαβία. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς γιατί επτά από τα παραπάνω κράτη θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε μια τέτοια τροποποίηση.

Εάν ο στόχος είναι να εισαχθούν αυτές οι αλλαγές, η Συνθήκη απαιτεί από την Τουρκία να ειδοποιήσει τα συμβαλλόμενα μέρη τουλάχιστον τρεις μήνες πριν από την έλευση του 2021.

Η εκκίνηση διαπραγματεύσεων σχετικά με τις διατάξεις της Συνθήκης θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει σε διαφωνίες σχετικά με τις στρατιωτικές ρήτρες της, οι οποίες δίνουν στην Τουρκία ισχυρό λόγο στον έλεγχο της διέλευσης πολεμικών πλοίων από και προς τη Μαύρη Θάλασσα. Ο Ερντογάν έχει δηλώσει ότι η νέα Διώρυγα θα είναι ανοικτή σε στρατιωτικά πλοία, κάτι δυνητικά υπονομεύει τους περιορισμούς που θέτει η Συνθήκη του Μοντρέ για τον Βόσπορο.

Ως βασικός υπερασπιστής και προωθητής του έργου, ο Ερντογάν έχει επενδύσει μεγάλο μέρος του προσωπικού του κύρους στην επιτυχία του. Οι πιθανότητες να ηττηθεί, ωστόσο, είναι μεγαλύτερες σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη περίπτωση μεγάλου έργου στο παρελθόν. Η Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης περνά και η ίδια μέσα από μία ιδιαίτερα δύσκολη "στενωπό".

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση