O «πατέρας» της γενοκτονίας του Κεμάλ

Ο κάιζερ Γουλιέλμος Β΄ (κέντρο, με το κράνος) στην Κωνσταντινούπολη το 1917. Πίσω του διακρίνεται ο Ταλαάτ Πασάς. Aπό το βιβλίο «Talaat Pasha. Father of Modern Turkey, Architect of Genocide» του Χανς - Λούκας Κίζερ (δεξιά)

Το πρωινό της Τρίτης 15 Μαρτίου του 1921, ο Ταλαάτ Πασάς, πρώην ισχυρός άνδρας της Τουρκίας, βγήκε από το σπίτι του στο Βερολίνο, στη Χάντεμπεργκστράσε 4, όταν ο 24χρονος Αρμένιος Σογομόν Τεχλιριάν τον πυροβόλησε και τον σκότωσε. Ο Ταλαάτ ήταν 47 ετών.

Σύμφωνα με τον Πίτερ Μπαλακιάν, συγγραφέα του «Ο Τίγρης φλέγεται. Η Αρμενική Γενοκτονία και η ολιγωρία της Δύσης» (εκδ. Καστανιώτη, 2006), ο Τεχλιριάν «είχε παρακολουθήσει τις αδελφές του να βιάζονται, τον αδελφό του να αποκεφαλίζεται, τους γονείς του να δολοφονούνται κατά τη διάρκεια μιας πορείας θανάτου στο Ερζερούμ το 1915». Ο δε Ταλαάτ υπήρξε εμπνευστής της εξόντωσης ενός και πλέον εκατομμυρίου Αρμενίων.

Για τον ιστορικό Χανς - Λούκας Κίζερ (Hans-Lukas Kieser), όμως, ο Ταλαάτ δεν ήταν μόνον αυτό, αλλά ο άνθρωπος που «γέννησε» τη σύγχρονη Τουρκία, πριν από τον Κεμάλ. Αυτό ισχυρίζεται στη βιογραφία «Talaat Pasha. Father of Modern Turkey, Architect of Genocide» (Princeton University Press, σελ. 536). Γεννημένος στην Αδριανούπολη το 1874, ο Ταλαάτ από πολύ νωρίς στη ζωή του επηρεάστηκε βαθιά από τις εθνικιστικές θεωρίες του παντουρκισμού του Ζιγιά Γκιοκάλπ, καθώς και από τα ριζοσπαστικά κινήματα κατά του σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίντ, ο οποίος θεωρούνταν βασικός υπαίτιος για την κατάρρευση και τη συρρίκνωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθώς και για την εξάρτησή της από ξένες επιρροές, κυρίως δυτικές.


Αδίστακτος, κυνικός

Μετά τον σχηματισμό της Επιτροπής Ενωσης και Προόδου, του πιο ανθεκτικού και μαζικού από αυτά τα κινήματα, ο Ταλαάτ έγινε μέλος της το 1889 και δραστηριοποιήθηκε ακόμα περισσότερο, τόσο που το σουλτανικό καθεστώς τον εξόρισε στη Θεσσαλονίκη το 1898, όπου όμως δεν έπαψε την επαναστατική δράση του.
Προσηνής και φιλικός, χαμογελαστός και ευσυγκίνητος, γοητευτικός και αποφασιστικός («επικοινωνιακός» θα λέγαμε σήμερα), ο Ταλαάτ κέρδισε πολύ γρήγορα την εμπιστοσύνη των ομοϊδεατών του. Κυρίως, αυτό που εντυπωσίαζε τους πάντες ήταν η τόλμη του και η αίσθηση που έδινε ότι τίποτα δεν μπορούσε να τον σταματήσει. Ο Αμερικανός πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη Χένρι Μόργκενταου, ο οποίος είχε πολλές κατ’ ιδίαν συζητήσεις με τον Ταλαάτ, προσπαθώντας να τον πείσει να σταματήσει τις σφαγές των Αρμενίων, θα πει αργότερα ότι πίσω από το ευγενικό χαμόγελο κρυβόταν ένας αδίστακτος, κυνικός άνθρωπος, ο οποίος καυχιόταν πως «μέσα σε τρεις μήνες κατάφερε με τους Αρμένιους όσα δεν μπόρεσε ο Χαμίντ σε δεκαετίες».

Μολονότι δεν ήταν στρατιωτικός, ο Ταλαάτ υπερίσχυσε έναντι των άλλων ηγετικών στοιχείων των Νεότουρκων και το 1913 πρωτοστάστησε στην επίθεση κατά της Υψηλής Πύλης και στη δολοφονία του υπουργού Πολέμου. Επρόκειτο για πραξικόπημα που του άνοιξε τον δρόμο για το υπουργείο Εσωτερικών. Ουσιαστικά, μετά το 1913, η Τουρκία θα βρεθεί σε δικτατορικό καθεστώς με απόλυτο ηγεμόνα τον Ταλαάτ.

Το μεγάλο στοίχημα για την ισχυροποίηση της χώρας του έγινε για τον Ταλαάτ το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και η ένταξη της Τουρκίας στο πλευρό της Γερμανίας. Η σύσφιγξη των σχέσεων με τους Γερμανούς έγινε στόχος ζωής για τον Ταλαάτ, ο οποίος εν πολλοίς επιτεύχθηκε.

Πάνω απ’ όλα, το κρίσιμο σημείο ήταν η «κάθαρση» του τουρκικού έθνους από τα ξένα στοιχεία. Αμέσως στο στόχαστρο βρέθηκαν οι χριστιανικές κοινότητες, κυρίως η ακμάζουσα αρμενική. Από το γραφείο του στο υπουργείο Εσωτερικών, ο Ταλαάτ οργάνωσε με μεθοδικότητα ένα άκρως συστηματικό σχέδιο γενοκτονίας των Αρμενίων που ξεκίνησε το 1915.

Η ήττα της Γερμανίας το 1918 και η διαφαινόμενη κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από την Αντάντ οδήγησαν τον Ταλαάτ σε φυγή. Αυτοεξορίστηκε στη Γερμανία και στην Τουρκία καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο. Ωσπου το 1921 δολοφονήθηκε και κηδεύτηκε με τιμές από τους Γερμανούς. Κατά τον Κίζερ, ο Κεμάλ θεμελίωσε -και επεξέτεινε– τη λατρεία στο πρόσωπό του με βάση την εξιδανίκευση του Ταλαάτ που είχε προηγηθεί. Επηρεασμένος και ο Κεμάλ από τις θεωρίες του Γκιοκάλπ (αλλά υποβιβάζοντας το ισλαμικό στοιχείο), στην ουσία, το όραμα για μια «καθαρή» Τουρκία δεν διέφερε από εκείνο το Ταλαάτ.

Φυσικά, ο Κεμάλ φρόντισε να υποβιβάσει τις αναφορές στο όνομα του Ταλαάτ και ο ίδιος τον μνημόνευσε πολύ αργότερα, μόνον όταν ένιωσε αρκετά ασφαλής για να το κάνει. Τα δε οστά του Ταλαάτ επιστράφηκαν, με τις δέουσες τιμές, στην Τουρκία το 1943 – τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του Κεμάλ. Το όλο τελετουργικό μάλιστα ήταν ένα κοινό εορταστικό δρώμενο Τουρκίας - ναζιστικής Γερμανίας. Διόλου τυχαία, όταν το 1921 δολοφονήθηκε ο Ταλαάτ, σε κείμενό του, το μετέπειτα στέλεχος των ναζί Αλφρεντ Ρόζενμπεργκ έκανε λόγο για «εβραϊκό δάκτυλο» πίσω από τον Αρμένιο δολοφόνο. Σημείωση: το γερμανικό δικαστήριο αθώωσε τον Τεχλιριάν με την αιτιολογία της παραφροσύνης.

Καθημερινή


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση