H Μέρκελ επιστρατεύει το Τρίγωνο της Βαϊμάρης για την ΕΕ

Γράφουν οι George Friedman και Jacob L. Shapiro

Λίγες εβδομάδες πριν από τις ομοσπονδιακές εκλογές της Γερμανίας τον περασμένο Σεπτέμβριο, η Καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ κατηγόρησε την πολωνική κυβέρνηση ότι υπονομεύει τα θεμέλια της ΕΕ με τις αμφιλεγόμενες συνταγματικές της μεταρρυθμίσεις. Πρόσφατα, μια πολύ αποδυναμωμένη και πολύ φιλική Μέρκελ ταξίδεψε στη Βαρσοβία για να συναντηθεί με τον Πολωνό πρωθυπουργό και πρόεδρο σε μια προσπάθεια να ζητήσει τη στήριξη της Πολωνίας για τις γαλλο-γερμανικές προσπάθειες για τη μεταρρύθμιση της Ένωσης.

Τα θεμέλια της ΕΕ εξακολουθούν να αποτελούν το βασικό θέμα των συνομιλιών, αλλά οι λεπτομέρειες δεν αφορούν το τι κάνει η Πολωνία για να τα υπονομεύσει, αλλά το πόσο κρίσιμη είναι η χώρα για την υπεράσπισή τους. Η Μέρκελ μπορεί να μην βγήκε από τις εκλογές αλώβητη, αλλά τουλάχιστον νίκησε. Τώρα αυτό που της μένει είναι να ρίξει το κύριο βάρος της μειωμένης ισχύος της για να ανακόψει την αργή παρακμή της ΕΕ. Καμία χώρα δεν εξαρτάται περισσότερο από την ΕΕ όσο η Γερμανία, και η ΕΕ έχει πρόβλημα.

Το Ηνωμένο Βασίλειο φεύγει. Η Γαλλία θα ήθελε να γυρίσει πίσω το ρολόι πίσω και να επιστρέψει τις εποχές που κυριαρχούσε στην ΕΕ. Η Ιταλία είναι ένα τσίρκο. Η Ανατολική Ευρώπη αντιτίθεται στην ΕΕ ενώ στην πραγματικότητα ενώ δεν αντιμετωπίζει τα ίδια ζητήματα ενσωμάτωσης των μεταναστών που αντιμετωπίζουν οι πιο γενναιόδωροι Γερμανοί. Και τώρα η χορωδία αντι-ευρωπαϊκών φωνών, που εκπροσωπείται από την εθνικιστική «Εναλλακτική για τη Γερμανία», αυξάνεται στην ίδια τη Γερμανία, υποστηρίζοντας ότι ίσως το Βερολίνο θα ήταν καλύτερα να εξαργυρώσει το τεράστιο εμπορικό του πλεόνασμα και να το κάνει μόνο του.

Ένα πράγμα πάει καλά για την Μέρκελ. Η ευρωπαϊκή οικονομία αψήφησε τις πιθανότητες και συνέχισε να βελτιώνεται, με υψηλότερα από τα αναμενόμενα ποσοστά ανάπτυξης σε όλο το μπλοκ. Η ανάπτυξη ήταν υψηλότερη στην Ανατολική Ευρώπη, αλλά ακόμη και στη Γερμανία υπερέβη τις κυβερνητικές εκτιμήσεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι η ευρωπαϊκή οικονομία είναι υγιής, αλλά τώρα η κατάσταση είναι σταθερή – και εάν η ΕΕ πρόκειται να κάνει μια αλλαγή, τώρα είναι η ώρα. Μόλις έρθει μια κρίση, είναι συνήθως πολύ αργά για να διορθώσουμε τα πράγματα.

Όχι καθυστερήσεις

Οι καθυστερήσεις της Γερμανίας με την κρίση χρέους της Ελλάδας το 2009 και το θέμα των μεταναστών έχουν βλάψει την αξιοπιστία της στην ΕΕ, αλλά η Γερμανία παραμένει ισχυρή. Αποτελεί, εξάλλου, το οικονομικό μεγαθήριο στο οποίο έχει οικοδομηθεί η ευημερία (και η ειρήνη) της ΕΕ. Η εξάρτηση της Γερμανίας από τις εξαγωγές είναι η «αχίλλειος φτέρνα» της, αλλά η Γερμανία εξαρτάται από τις εξαγωγές μόνο επειδή έχει επωφεληθεί τόσο πολύ από αυτές. Και μεγάλο μέρος της Ευρώπης έχει συμμετάσχει σε αυτά τα κέρδη.

Η αλυσίδα εφοδιασμού των γερμανικών αγαθών είναι αναπόσπαστη από τις οικονομίες των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης. Προς το παρόν, αυτό σημαίνει ότι η οικονομική μοίρα της Ανατολικής Ευρώπης παραμένει συνδεδεμένη με τη μοίρα της Γερμανίας. Όσο για την υπόλοιπη Ευρώπη, είναι εύκολο να ξεχνάμε ότι η Ελλάδα δεν ήταν η μόνη χώρα που βυθίστηκε στο χρέος πέφοντας με τα μούτρα στην αγορά μοντέρνων γερμανικών προϊόντων. Η Ελλάδα ήταν απλά ο χειρότερος δράστης. Ήταν επίσης μια ευρωπαϊκή χώρα αρκετά αδύναμη ώστε χρησιμοποιηθεί ως αποδιοπομπαίος τράγος της Γερμανίας.

Μοιράζοντας την ισχύ

Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Μέρκελ είναι ότι η Γερμανία δεν μπορεί να μεταρρυθμίσει μόνη της την ΕΕ και η λίστα των συμμάχων της έχει μειωθεί. Εφόσον ο Εμανουέλ Μακρόν κυβερνά τη Γαλλία, η Μέρκελ έχει έναν πρόθυμο συνεργάτη στο Παρίσι. Ωστόσο, μεγάλο μέρος του ποσοστού που στήριξε τον Μακρόν προέρχεται από ψήφους διαμαρτυρίας και όχι από γνήσιο φιλοευρωπαϊκό συναίσθημα στη Γαλλία.

Η πολιτική πραγματικότητα στρέφεται ήδη εναντίον του Μακρόν με τον ίδιο να στερείται σταδιακά εσωτερικής στήριξης. Όσον αφορά στην Ανατολική Ευρώπη, η Γερμανία όχι μόνο απέτυχε να βρει έναν πρόθυμο εταίρο, αλλά απώθησε τους μελλοντικούς εταίρους της από το φόβο μήπως αποδυναμωθεί η γερμανική εξουσία μέσα στην τεράστια και επίπονη γραφειοκρατία της ΕΕ. Ωστόσο, όποιος ζητιανεύει δεν μπορεί να επιλέγει κιόλας, οπότε η Γερμανία πρέπει να δουλέψει με αυτό που έχει, το «το τρίγωνο της Βαϊμάρης».

Η σωτηρία του Τριγώνου

Το Τρίγωνο της Βαϊμάρης ιδρύθηκε από τους υπουργούς Εξωτερικών της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Πολωνίας, μετά την την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Τώρα, η γερμανική κυβέρνηση προσποιείται ότι αυτό το Τρίγωνο θα σώσει την Ευρώπη από τα προβλήματά της. Οι τρεις υπουργοί έχουν να συναντηθούν από το 2015, όταν ήρθε στην εξουσία η σημερινή κυβέρνηση της Πολωνίας, χωρίς αυτό να οφείλεται επειδή αδιαφορούσε η Πολωνία. Η Πολωνία εξάλλου είχε προηγουμένως προβάλει τη δυνατότητα συνάντησης με τη Γερμανία και τη Γαλλία στο πλαίσιο της Βαϊμάρης.

Τώρα φαίνεται ότι η Γερμανία είναι διατεθειμένη να αφήσει τα εμπόδια να ξεπεραστούν και να συγκεντρώσει την ομάδα για άλλη μια φορά. Ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας έκανε ρητή αναφορά στο Τρίγωνο της Βαϊμάρης κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Πολωνία, προσδιορίζοντας την επανεργοποίησή του ως αναπόσπαστο μέρος για τον καθορισμό των προβλημάτων της Ευρώπης. Με άλλα λόγια, η Γερμανία χρειάζεται βοήθεια από την Πολωνία εάν δεν είναι ήδη πολύ αργά.

Μια αληθινή Ένωση της Ευρώπης

Παραμένει να δούμε αν πρόκειται απλά για συζήτηση ή εάν η Γερμανία είναι διατεθειμένη να συμβιβαστεί. Η Πολωνία δεν είναι σταθερά εναντίον της ΕΕ – στην πραγματικότητα, οι περισσότερες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο πληθυσμός υποστηρίζει την Ένωση. Αλλά περισσότερο από αυτό, η Πολωνία είναι ρεαλίστρια και μπορεί να είναι ανοικτή στις γερμανικές προτάσεις αν συνοδεύονται από πραγματικές παραχωρήσεις. Εξάλλου, η Πολωνία αποκομίζει πολλά οφέλη από την ένταξη στην ΕΕ.

Εκτός από τα οικονομικά οφέλη που προέρχονται από τη γερμανική εφοδιαστική αλυσίδα, η Πολωνία λαμβάνει τα αναγκαία επενδυτικά κεφάλαια από την ΕΕ. Το 2016, το τελευταίο έτος για το οποίο είναι διαθέσιμα πλήρη στοιχεία, η Πολωνία έλαβε από τον προϋπολογισμό της ΕΕ 10,6 δισ. ευρώ, ενώ συνεισέφερε μόνο 3,5 δισ. ευρώ. Η Πολωνία εκτιμά επίσης την υποστήριξη της ΕΕ κατά της Ρωσίας, τόσο από στρατιωτική όσο και από οικονομική άποψη (όπως ο αγωγός φυσικού αερίου Nord Stream 2). Όποια και αν είναι τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της Πολωνίας, βραχυπρόθεσμα, η Πολωνία θα ήθελε να είναι μέλος της ΕΕ εάν είναι πραγματικά μια Ένωση των Ευρωπαίων.

Αυτό που δεν θα ανεχτεί η Πολωνία είναι η γερμανική οικονομική αποικιοκρατία που μεταμφιέζεται ως ένωση της Ευρώπης, ένα μπλοκ στο οποίο η Γερμανία παίρνει τους κανόνες και απειλεί να πάρει κεφάλαια από όποιον δεν παίζει με τον τρόπο που θέλει (η οποία είναι η θέση της Γερμανίας στην Πολωνία τα τελευταία τρία χρόνια). Το ερώτημα που τίθεται είναι αν η Μέρκελ προθυμοποιείται να μοιραστεί την εξουσία με το Παρίσι και τη Βαρσοβία και αν μπορεί να επιβιώσει πολιτικά αν το κάνει;

Χρειάζονται παραχωρήσεις

Εάν οι συζητήσεις για το Τρίγωνο της Βαϊμάρης δεν συνοδεύονται από παραχωρήσεις που επιτρέπουν στην Πολωνία να μετράει περισσότερο ο λόγος της σε ευρωπαϊκές αποφάσεις, αυτή η διπλωματική προθέρμανση θα είναι βραχύβια. Αν όμως η Γερμανία είναι ανοιχτή να μιλήσει για διαμοιρασμό της εξουσίας στην ΕΕ, η Πολωνία θα είναι πιθανόν ανοικτή στη χρήση της θέσης της ως η μεγαλύτερη χώρα στην Ανατολική Ευρώπη για να συνετίσει μερικούς από τους σημερινούς επαναστάτες της ΕΕ, όπως η Ουγγαρία. Μπορεί μάλιστα να είναι πρόθυμη να ανεχτεί την αυταρχική κριτική του Βερολίνου για την κυβέρνησή της, αρκεί η κριτική να είναι ρητορική και να μην χρησιμοποιηθεί για να κρατήσει την πολωνική οικονομία σε ομηρία.

Το Τρίγωνο της Βαϊμάρης είναι μια σαγηνευτική ιδέα και υπάρχει κάποια γεωπολιτική λογική πίσω από αυτό. Θα ενώσει τις τρεις σημαντικότερες χώρες στις τρεις περιοχές της ηπειρωτικής Ευρώπης – δυτική, κεντρική και ανατολική – σε μια ισχυρή δύναμη για μεταρρυθμίσεις της ΕΕ και πολιτικές αλλαγές. Και αν η ΕΕ επιζήσει, αυτή η αλλαγή είναι απολύτως αναγκαία.

Οι μεταρρυθμίσεις αυτές μπορούν να προχωρήσουν σε δύο βασικές κατευθύνσεις: είτε η ΕΕ μπορεί να αποκτήσει πολύ πιο ουσιαστικές εξουσίες, είτε οι εξουσίες της να εξαφανιστούν, πράγμα που θα άφηνε μισό το πείραμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης συντηρώντας μόνο μια τη σημαντική ζώνη ελευθέρων συναλλαγών.

Η γαλλική πρόταση προσπαθεί να κάνει και τα δύο, δημιουργώντας δύο «διαδρομές» εντός της ΕΕ – ένα ολοκληρωμένο ενιαίο συγκεντρωτικό σύστημα και ένα άλλο που να είναι αρκείται με μια απλή συμμετοχή στη ζώνη ελευθέρων συναλλαγών – αλλά κανείς δεν ακούει. Ο διάβολος βρίσκεται στις λεπτομέρειες και μόλις αρχίσεις να εξετάζεις τις λεπτομέρειες, αρχίζεις να συμφωνείς με τα προεκλογικά συναισθήματα της Μέρκελ: το Βερολίνο και η Βαρσοβία θέλουν διαφορετικά πράγματα.

Liberal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση