Ο Πομπέο στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ: Θα σκληρύνει η στάση των ΗΠΑ έναντι της Τουρκίας ή όχι;

Του Δημήτρη Γ. Απόκη

Η προχθεσινή αποπομπή του μέχρι χθες Υπουργού Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, Ρέξ Τίλερσον, από τη θέση του δεν έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία σε όσους διαβάζουν καλά τον Αμερικανό Πρόεδρο.

Από τις πρώτες εβδομάδες της Προεδρίας του Ντόναλντ Τράμπ, ήταν σαφές ότι δεν υπήρχε χημεία μεταξύ του Προέδρου και του Υπουργού Εξωτερικών. Επρόκειτο για δυο εντελώς διαφορετικούς χαρακτήρες και για δυο τελείως διαφορετικές κοσμοθεωρίες.

Ο Πρόεδρος Τράμπ, ήρθε στην Προεδρία των ΗΠΑ, για να τα σπάσει με το υπάρχον σύστημα και σε αυτό περιλαμβάνεται και ο τομέας της εξωτερικής πολιτικής και της εθνικής ασφάλειας. Ο Ρέξ Τίλερσον, αν και μια εξαιρετικά έμπειρη προσωπικότητα και πολύ καλά δικτυωμένος διεθνώς, λόγω της προηγούμενης θέσης του ως αφεντικό της Exxon Mobile, αποτελούσε μέρος του κλασικού κατεστημένου εξωτερικής πολιτικής των Ρεπουμπλικάνων, και σε όλη τη διάρκεια της άοσμης θητείας του, στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, προσπαθούσε να βάλει φρένο στις ριζοσπαστικές ιδέες του Αμερικανού Προέδρου.

Ταυτόχρονα, είχε αποτύχει στο γραφειοκρατικό κομμάτι της αποστολής του, αφού ενώ έχουμε μπει στο δεύτερο χρόνο της Προεδρίας Τράμπ, καίριες θέσεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν έχουν καλυφθεί.
Πολύ απλά τα χνώτα και οι ιδέες των δυο ανδρών δε ταίριαζαν και αυτό στην παρούσα διεθνή συγκυρία δεν ήταν διόλου θετικό για τις ΗΠΑ, αλλά και για τον υπόλοιπο κόσμο.

Αυτά πολύ σύντομα, για τον βαθιά αξιοπρεπή και εξαιρετικά ικανό, αλλά όχι για τη θέση του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Ρέξ Τίλερσον.

Αυτό που παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον και χρήζει ανάλυσης είναι η επιλογή του Προέδρου Τράμπ, όσο αφορά τον αντικαταστάτη του κ. Τίλερσον, όπου επέλεξε τον μέχρι σήμερα  Διευθυντή της CIA, Μάϊκ Πομπέο.

Καταρχήν αυτό που πρέπει να ειπωθεί από την αρχή είναι ότι, ο Αμερικανός Πρόεδρος τους τελευταίους μήνες, έχει έλθει πάρα πολύ κοντά με τον κ. Πομπέο. Η χημεία μεταξύ των δυο ανδρών, όπως φάνηκε και από τις δηλώσεις του Προέδορυ, είναι εξαιρετικά καλή, και υπάρχει και συναντίληψη ιδεών για κρίσιμα θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας.

Μάϊκ Πομπέο…

Εάν κάποιος ήθελε να δημιουργήσει σε εργαστήριο έναν Αμερικανό συντηρητικό πολιτικό, αυτός θα ήταν ο νέος Υπουργός Εξωτερικών, Μάϊκ Πομπέο. Έγινε πλατιά γνωστός όταν σαν βουλευτής και Πρόεδρος της Επιτροπής Πληροφοριών της Αμερικανικής Βουλής, είχε στην κυριολεξία σταυρώσει την Χίλαρι Κλίντον, για την τραγωδία με τον θάνατο του Αμερικανού Πρέσβη, την Βεγγάζη της Λιβύης.

Κάθε πρωί από την πρώτη ημέρα που τοποθετήθηκε Διευθυντής της CIA, είναι το πρόσωπο που βλέπει ο Αμερικανός Πρόεδρος, για να του κάνει την άκρως απόρρητη ενημέρωση για τις εξελίξεις στον πλανήτη και τα θέματα εθνικής ασφάλειας. Και σπάνια ο κ. Πομπέο έχανε αυτό το ραντεβού. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που τον χαρακτηρίζουν τον πλέον πολιτικοποιημένο Διευθυντή της CIA, από την εποχή του προκατόχου του στην Προεδρία Ρέηγκαν, του Ουίλιαμ Κάσεϊ.

Με την τοποθέτηση Πομπέο, έχουμε πλέον έναν Υπουργό Εξωτερικών, που θα έχει πραγματικά το αυτί του Αμερικανού Προέδρου.

Ιράν…

Ο κ. Πομπέο, θεωρείται, απόλυτα δικαιολογημένα, ως το υπ’ αριθμόν ένα γεράκι όσο αφορά την πολιτική απέναντι στο Ιράν. Στο πρόσωπό του ο Ντόναλντ Τράμπ, θα βρει ένα ιδιαίτερα ενεργό και ικανό συμπαραστάτη στην προσπάθεια αναθεώρησης της διεθνούς συμφωνίας για τα πυρηνικά, κάτι που ο Ρέξ Τίλερσον, δεν είχε την καρδιά να κάνει.

Ρωσία και Βόρεια Κορέα…

Και στα θέμα των σχέσεων με τη Ρωσία, ο νέος Υπουργός Εξωτερικών είναι υπέρ της σκληρής στάσης. Το ίδιο συμβαίνει και στο κρίσιμο θέμα της Βόρειας Κορέας, όπου στηρίζει πλήρως την πολιτική και τις επιλογές του Αμερικανού Προέδρου.

Το παιχνίδι στην Ουάσιγκτον…

Γνωρίζοντας αρκετά το πολιτικό παιχνίδι και το κλίμα στην αμερικανική πρωτεύουσα θα κάνω και μια πρόβλεψη, αναφορικά με το γιατί η τοποθέτηση Πομπέο στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, μπορεί να βοηθήσει πολιτικά σε μεγάλο βαθμό τον Αμερικανό Πρόεδρο.

Η μετάβαση του μέχρι σήμερα Διευθυντή της CIA, στο “Φόγγυ Μπότομ”, μπορεί να αφαιρέσει ένα μεγάλο πολιτικό πονοκέφαλο για τον Ντόναλντ Τράμπ, ενώνοντας και προκαλώντας ενθουσιασμό (φαίνεται ήδη από δηλώσεις μελών του Κογκρέσου) στους συντηρητικούς της Βουλής και της Γερουσίας, που στην πλειοψηφία τους είναι γεράκια όσο αφορά το Ιράν.

Επίσης, είναι πολύ πιθανόν στο πρόσωπο του κ. Πομπέο, να βρεθεί κοινός τόπος ανάμεσα σε δυο στρατόπεδα των ρεπουμπλικάνων που βρίσκονται σε διαρκή σκληρό πόλεμο από την αρχή της Προεδρίας Τράμπ. Τους Νεοσυντηρητικούς της εποχής Μπούς και τους οπαδούς του Στήβ Μπάνον.

Η πλευρά Μπάνον αναφέρεται σταθερά στην ανάγκη μιας εξωτερικής πολιτικής στα χνάρια του Προέδρου, Άντριου Τζάκσον, τα οποία έχουν σταθερή αναφορά στα κείμενα του συντηρητικού λόγιου – ακαδημαϊκού, Γουόλτερ Ράσελ Μίντ, τα οποία όπως υποστηρίζει ο Στήβ Μπάνον, πιστεύει και ακολουθεί ο Αμερικανός Πρόεδρος. Πηγές κοντά στον Μπάνον, χαρακτηρίζουν τον Μάϊκ Πομπέο, “Full Jacksonian”. Την ίδια υψηλή εκτίμηση έχει και ο άλλος σκληρός σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, πρώην Σύμβουλος του Προέδρου, Σεμπάστιαν Γκόρκα, ο οποίος αναφερόμενος στο νέο Υπουργό Εξωτερικών, τον χαρακτηρίζει, “συνολικά εξαιρετικό”.

Ακόμα και ο άσπονδος εχθρός του Προέδρου, νεοσυντηρητικός εκδότης του περιοδικού, “Weekly Standard”, είναι μεγάλος υποστηρικτής του Πομπέο, έχει φτάσει μάλιστα στο σημείο να πει ότι το δίδυμο που θα ήθελε να δει ως υποψηφίους των Ρεπουμπλικάνων στις προεδρικές εκλογές του 2020, είναι ο Μάϊκ Πομπέο για Πρόεδρος και η πρέσβης των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, Νίκι Χάλεϊ, για Αντιπρόεδρος.

Βέβαια υπάρχουν και κάποιοι ένθερμοι υποστηρικτές του Προέδρου Τράμπ, όπως ο Ντάνιελ Μακάρθι Εκδότης του The American Conservative, που δεν είναι φιλικός στο πρόσωπο του Πομπέο. Συγκεκριμένα τον θεωρεί “βήμα προς τα πίσω” και κλασσικό εκπρόσωπο του κατεστημένου εθνικής ασφάλειας των Ρεπουμπλικάνων, εναντίον του οποίου ο Ντόναλντ Τράμπ, πολιτεύθηκε στις προεδρικές εκλογές.
Τουρκία…

Αυτό βέβαια που καίει όλους μας εδώ στην Ελλάδα και στην Κύπρο, είναι το τι σημαίνει η τοποθέτηση του Μάϊκ Πομπέο, για τις σχέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών με την Τουρκία. Εδώ το παιχνίδι είναι πολύ πιο περίπλοκο και βλέπω ότι πολλοί βιάζονται να προβλέψουν ακόμα πιο σκληρή στάση προς την Τουρκία και σύγκρουση της Ουάσιγκτον με την Άγκυρα λόγω της τοποθέτησης του κ. Πομπέο, στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Μακάρι να ήταν έτσι, και τόσο απλό.

Η μετά Ομπάμα Μέση Ανατολή είναι μια πολύ συννεφιασμένη και μπερδεμένη περιοχή. Ο σκληρός εμφύλιος στη Συρία, το αυξανόμενο χάος στο Ιράκ, το μεγάλο χάλι στη Λιβύη, η επιθετική στρατηγική του Ιράν, η άφιξη της Ρωσίας στην περιοχή, η αποτυχία της Αραβικής Άνοιξης, και η μεγάλη κρίση στις σχέσεις της Τουρκίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες συνθέτουν την εικόνα.

Είναι ξεκάθαρο ότι η κυβέρνηση Τράμπ, στη Μέση Ανατολή, παρέλαβε μια ασύνταχτη στρατηγική, μια απαξιωμένη ατζέντα προώθησης δημοκρατίας, αποξενωμένους συμμάχους, και μια κοινή γνώμη, στις ΗΠΑ, κουρασμένη από τις περιπέτειες των παρελθόντων ετών εκεί, με αποτέλεσμα να είναι σκεπτική σε οποιαδήποτε εμπλοκή της Ουάσιγκτον στην περιοχή.

Από την πρώτη στιγμή ο Αμερικανός Πρόεδρος έχει κάνει σαφές ότι θέλει να αλλάξει πορεία, και οι προσπάθειες του τυγχάνουν σημαντικής υποστήριξης στην περιοχή. Μπορεί η άνοδος του Ιράν στην περιοχή, να έχει δημιουργήσει κρίση. Την ίδια στιγμή όμως έχει δημιουργήσει και μεγάλη ευκαιρία. Το Ισραήλ και οι περισσότερες Αραβικές χώρες είναι τόσο τρομοκρατημένοι από την απειλή του Ιράν, και τόσο απογοητευμένοι από την άνευρη πολιτική Ομπάμα, που η κυβέρνηση Τράμπ κατάφερε με τη στάση της να αποκαταστήσει πολύ γρήγορα συμμαχίες με παλιούς συμμάχους, που είχαν πληγεί σοβαρά.

Την ίδια στιγμή που οι σχέσεις με το Ισραήλ και τις Αραβικές χώρες, επουλώθηκαν γρήγορα, οι σχέσεις με την Τουρκία έχουν επιδεινωθεί επικίνδυνα, σε σημείο που, για παράδειγμα, η Ουάσιγκτον να αναζητά εναλλακτικές για την βάση του Ιντσιρλίκ και να ακούγονται φωνές για την μεταφορά των αμερικανικών πυρηνικών όπλων που βρίσκονται στην Τουρκία.

Η συμμαχία με την Τουρκία, αποτελεί για δεκαετίες βασικό πυλώνα της στρατηγικής των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, από την εποχή του Δόγματος Τρούμαν και του Σχεδίου Μάρσαλ. Όσο και να ακούγεται παράξενο και δυσάρεστο με βάση τα πρόσφατα γεγονότα, με το Ιράν να είναι επιθετικό, και τον Αραβικό κόσμο να είναι σε αναταραχή η Τουρκία, συνεχίζει να είναι απαραίτητη για τις ΗΠΑ.

Παρόλα αυτά, η επιδιόρθωση των σχέσεων με την Τουρκία θα είναι μια διαδικασία πολύ δύσκολη για την Ουάσιγκτον. Ξεκινώντας από τα εύκολα θα πρέπει να κάνει τα στραβά μάτια, όσο αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον απολυταρχικό τρόπο διακυβέρνησης του Ταγίπ Ερντογάν, στο εσωτερικό της Τουρκίας. Είναι κάτι που δυστυχώς στην εξωτερική πολιτική είναι εύκολο να γίνει.

Το δεύτερο είναι εξαιρετικά πιο δύσκολο και έχει να κάνει με τους  συμμάχους των ΗΠΑ στη Συρία. Οι Κούρδοι στη Συρία, έχουν φανεί εξαιρετικά χρήσιμοι για την Ουάσιγκτον, στον πόλεμο εναντίον του Ισλαμικού Κράτους. Οι επιδιώξεις τους όμως έρχονται σε ευθεία αντίθεση με αυτές του Ταγίπ Ερντογάν, που τους θεωρεί τρομοκράτες. Αυτό είναι και το μεγαλύτερο αγκάθι στο δρόμο για την αποκατάσταση των σχέσεων. Χωρίς επίλυση αυτού του θέματος, δεν υπάρχει αποκατάσταση.

Είναι πολλοί εκείνοι που πιστεύουν ότι λόγω αυτού του μεγάλου προβλήματος, οι σχέσεις θα καταρρεύσουν πλήρως. Είναι λάθος να είναι κανείς τόσο κατηγορηματικός. Μπορεί οι σχέσεις να έχουν υποστεί σοβαρό πλήγμα, κυρίως με ευθύνη του Ταγίπ Ερντογάν, αλλά τα βασικά συμφέροντα των δυο χωρών, τα οποία είχαν διαφορές μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, έχουν λόγω των εξελίξεων βρεθεί και πάλι κοντά.

Η συμμαχία της Ρωσίας με το Ιράν στη Συρία, δεν είναι κάτι που ο Ερντογάν βλέπει με καλό μάτι, διότι τείνει να οδηγήσει σε σοβαρή ανακατανομή των ισορροπιών στην περιοχή, γεγονός που αποτελεί εφιάλτη για την Τουρκία. Η Άγκυρα και ο Ερντογάν, γνωρίζουν πολύ καλά, ότι χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτή την επέλαση από το Ιράν και τη Ρωσία.

Είναι επίσης, γεγονός ότι ο συνασπισμός που η κυβέρνηση Τράμπ, χρειάζεται να ανασυστήσει στη Μέση Ανατολή  θα πρέπει αναγκαστικά να περιλαμβάνει χώρες που δεν συμπαθούν και τόσο πολύ η μία την άλλη. Αίγυπτος και Σαουδική Αραβία βλέπουν την υποστήριξη του Ερντογάν προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, ως στρατηγική απειλή. Ο Πρωθυπουργός του Ισραήλ, Μπέντζαμιν Νετανιάχου και ο Ερντογάν αντιπαθούν βαθιά ο ένας τον άλλο. Αλλά η πρόσφατη προσέγγιση του Ισραήλ με χώρες του Περσικού Κόλπου, είναι περιστασιακή και εύθραυστη.

Μόνο οι Ηνωμένες Πολιτείες, μπορούν να διατηρήσουν την ενότητα ενός τέτοιου συνασπισμού. Και χωρίς την ύπαρξη ενός τέτοιου συνασπισμού είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει αποτροπή της ανόδου του Ιράν. Η Τουρκία, όσο και να μην μας αρέσει, είναι βασικό συστατικό οποιουδήποτε ρεαλιστικού συνασπισμού για την επαναφορά ισορροπίας στη Μέση Ανατολή. Και αυτό είναι κάτι που κάνει εξαιρετικά πολύπλοκη την αποστολή του νέου Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ.

Το πλαίσιο βάση του οποίου είναι υποχρεωμένος να κινηθεί έναντι της Τουρκίας, είναι αυτό που περιέγραψα, οπότε ο στόχος είναι και παραμένει να βρεθεί τρόπος συνεννόησης με τον Ερντογάν, έτσι ώστε να αντιμετωπιστούν οι κρίσιμες προκλήσεις στην περιοχή και ιδιαίτερα αυτή του Ιράν, κάτι το οποίο ο Μάϊκ Πομπέο, υποστηρίζει δυναμικά.

Μπορεί να γίνομαι δυσάρεστος, αλλά αυτά είναι τα γεγονότα και δύσκολα αλλάζουν. Οπότε όσοι βιάζονται να προβλέψουν σκλήρυνση έναντι της Τουρκίας καλό θα είναι να περιμένουν. Δεν είναι καθόλου απλό. Είναι εξαιρετικά περίπλοκο.
Για αυτό όπως είχα περιγράψει με λεπτομέρειες στο χθεσινό μου άρθρο σε αυτή εδώ την ιστοσελίδα η Ελλάδα, θα πρέπει να κινηθεί άμεσα για τη σύναψη μιας πλήρους συμφωνίας σγτρατηγικής συνεργασίας με το Ισραήλ.

* Ο Δημήτρης Απόκης, είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος, Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University και Μέλος του The International Institute of Strategic StudiesHellasJournal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση