Οι Ελληνοαμερικάνικες Σχέσεις από το χθες στο σήμερα: Νέοι Προσανατολισμοί

Του Σπύρου Ν. Λίτσα

​Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τη διαφορά μεταξύ της συμμαχίας που προκύπτει από έναν "γάμο συμφέροντος" και της συμμαχίας ως απότοκο μιας πολυεπίπεδης στρατηγικής εμβάθυνσης.

Η ανάγκη για επιβίωση στη διεθνή αρένα με τους υψηλούς ανταγωνιστικούς ρυθμούς και τις διαρκείς συστημικές πιέσεις ωθεί τα κράτη στη δημιουργία συνεργατικών σχημάτων, πολλές φορές αδιαφορώντας για τα ειδικά χαρακτηριστικά των συμβαλλόμενων μερών. Τα χαρακτηριστικότερα ίσως παραδείγματα είναι η σύζευξη Γαλλίας και Ολλανδίας κατά τη διάρκεια του Τριακονταετούς Πολέμου ή η στρατιωτική συνεργασία μεταξύ ΗΠΑ και Βρετανίας από τη μια πλευρά και ΕΣΣΔ από την άλλη κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Σύμφωνα με τον θεμελιωτή της θεωρίας του επιθετικού ρεαλισμού J.J. Mearsheimer όλες οι συμμαχίες είναι γάμοι συμφέροντος αφού η ανάγκη της επιβίωσης επικρατεί έναντι οποιουδήποτε άλλου "συναισθήματος" και άποψης σε επίπεδο διακρατικών επιλογών.

Αυτό όμως που δεν αναφέρει ο Mearsheimer είναι ότι δεν είναι λίγες οι φορές που κομβικές συμμαχίες δεν εκκινούν από τον αταβισμό της σύναψης ενός γάμου συμφέροντος αλλά από τη στρατηγική ταύτιση σε επίπεδο πολιτιστικών αρχών, πολιτικών αξιών και στρατηγικών συμφερόντων. Οι Αμερικανό - Βρετανικές σχέσεις από την εποχή του Α Παγκοσμίου Πολέμου έως σήμερα, οι ισχυροί δεσμοί μεταξύ των περισσοτέρων μελών της βορειοατλαντικής συμμαχίας και στα καθ’ ημάς οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις αποτελούν έξοχα παραδείγματα της προαναφερόμενης αποτύπωσης.

Από το 1822 που ο Αμερικανός Πρόεδρος Μονρόε αναγνωρίζει το επαναστατημένο έθνος των Ελλήνων, αναφέροντας κατά τη διάρκεια της ετήσιας ομιλίας του ως επικεφαλής των ΗΠΑ στο Κογκρέσο ότι "Υπάρχει ισχυρή η ελπίδα ότι οι Έλληνες θα αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους και ότι θα αναδειχθούν ως ισότιμο κράτος ανάμεσα στα άλλα του πλανήτη" μέχρι το "Ζήτω η Ελλάς" του Μπαράκ Ομπάμα στο κλείσιμο της ομιλία του στην Αθήνα τον Νοέμβριο του 2016, έχουν μεσολαβήσει σχεδόν δυο αιώνες στενών σχέσεων που σφραγίστηκαν από τη σημαντική οικονομική αλλά και στρατιωτική βοήθεια που το ελληνικό κράτος έλαβε από την Ουάσιγκτον κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου, βλ. Δόγμα Τρούμαν & Σχέδιο Μάρσαλ, την είσοδο της Ελλάδας στη Βορειοατλαντική Συμμαχία και τις στενές σχέσεις μεταξύ των δυο κρατών στη μεταψυχροπολεμική εποχή με κορυφαία ίσως στιγμή την παρέμβαση του Λευκού Οίκου στο Βερολίνο το 2015 που κράτησε την Ελλάδα στον πυρήνα της ευρωζώνης και μακριά από περιπέτειες τριτοκοσμικού τύπου.

Αποτελεί ιστορικό αλλά διεθνοπολιτικό γεγονός ότι οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Ουάσιγκτον είναι στενές και ισχυρές στη διαχρονία τους. Κυρίως όμως είναι ειλικρινείς και όχι ευκαιριακές, δίχως βέβαια να παραγνωρίζονται οι εξαιρέσεις του κανόνα με όψιμους "φιλοδυτικούς" παράγοντες εντός του ελληνικού πολιτικού πλαισίου που προκαλούν θυμηδία για τις οβιδιακές τους μεταμορφώσεις.

Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ελλάδα αποτελούν δυο από τους βασικούς θεμέλιους λίθους της δυτικής ήπιας ισχύος, αφού μαζί με τη ρωμαϊκή δικαϊκή παράδοση, την αγγλική κοινοβουλευτική τάξη και τον γαλλικό νεωτερισμό οικοδομούν το πλαίσιο της σύγχρονης αστικής φιλελεύθερης δημοκρατίας. Πέρα όμως από αυτό, Ελλάδα και ΗΠΑ είναι δυο κράτη που στα ιδρυτικά τους κείμενα τοποθετούνται ξεκάθαρα υπέρ του ιερού δικαιώματος της ελευθερίας, της αναζήτησης της ευτυχίας, διατρανώνουν την πίστη τους στη δημοκρατία και στο κράτος δικαίου και διαμορφώνουν μια πολιτική συνθήκη που στον 20ο αιώνα θα φέρει και τα δυο κράτη στην ίδια όχθη της ιστορίας να αντιμετωπίζουν επιτυχώς τις μεγάλες προκλήσεις του ολοκληρωτισμού διαφόρων "χρωματικών" και ιδεολογικών εκφάνσεων.

Παράλληλα, τα εκατομμύρια των Ελλήνων που μετοίκισαν στις ΗΠΑ από τα τέλη του 19ου αιώνα έως και σήμερα η αγάπη των Αμερικανών για τον κλασσικό ελληνικό πολιτισμό που γίνεται αυτομάτως εμφανής αν κάποιος επισκεφθεί την Αμερικανική πρωτεύουσα ή κορυφαία πανεπιστήμια της Ανατολικής Ακτής, αλλά και το ότι οι ΗΠΑ είναι το ισχυρότερο ναυτικό κράτος στον πλανήτη παράγοντας μια άμεση συν-αντίληψη στο επίπεδο της Στρατιωτικής Στρατηγικής, όλα αυτά τα δεδομένα δομούν ένα φάσμα συμμαχικών σχέσεων που ξεπερνά τη συμβατική συμπόρευση και εισέρχεται σε μια πολυδιάστατη, διαχρονική και ποιοτική σχέση στρατηγικής εμβάθυνσης.

Η πολυετής ελληνική δημοσιονομική κρίση, η ανησυχητική ενίσχυση του ριζοσπαστισμού και του λαϊκισμού στο σύνολο του δυτικού κόσμου, αλλά και η σημαντική πρόκληση ασφάλειας που δημιουργεί ο τζιχαντισμός – τακφιρισμός για όλο τον πλανήτη διαμορφώνουν το πολιτικό παρόν των ελληνοαμερικανικών σχέσεων αλλά και τις μελλοντικές προοπτικές μεταξύ Αθήνας και Ουάσιγκτον μέσα από μια διαδικασία σφυρηλάτησης και διαρκούς δομικής ενίσχυσης.

Καθίσταται όμως πλέον επιβεβλημένο η στρατηγική αυτή σχέση μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ να περάσει σε μια νέα σχέση εμβάθυνσης. Με ειδικές πρόνοιες για την ενεργειακή και εμπορική συνεργασία των δυο κρατών, αλλά και για τον ειδικό ρόλο που η Ελλάδα μπορεί και οφείλει να διαδραματίσει στον πυρήνα της Ευρώπης αναφορικά με την προώθηση του διατλαντισμού ως στοιχείο πολιτικής ωρίμανσης του δυτικού κόσμου και ενίσχυσης των δομών συνεργασίας σε πολιτικό και θεσμικό επίπεδο σε μια νέα εποχή πολυπολικών προκλήσεων και υψηλής συστημικής ρευστότητας. Οι σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ αποτελούν μια ισχυρή εγγύηση για την ενίσχυση των προοπτικών ασφάλειας και σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο και στον ευρωπαϊκό χώρο.

* Σπύρος Ν. Λίτσας, Ph.D, Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Μακεδονίας
Πηγή Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση