Το ντόμινο του τρόμου

Από την οικονομία στην κοινωνία και την πολιτική και από εκεί στη γεωπολιτική

Του Σωτήρη Σιδέρη

Παρά το γεγονός ότι η επίτευξη συμφωνίας μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των πιστωτών της φάνταζε πιθανή από την περασμένη Δευτέρα, τίποτα δεν προοιωνίζεται ότι η κατάσταση θα ομαλοποιηθεί σύντομα. Στη δε περίπτωση που δεν προκύψει τελικά βιώσιμη συμφωνία, κινδυνεύει να κλονιστεί όχι μόνο το ευρωπαϊκό οικονομικό οικοδόμημα, αλλά και ο πυλώνας ασφάλειας του δυτικού κόσμου, το ΝΑΤΟ. Παράλληλα, μεγάλης κρισιμότητας είναι οι σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας, καθώς η ένταση στο Αιγαίο προσλαμβάνει νέες διαστάσεις.

Στοίχημα ο έλεγχος των εξελίξεων

Στο εσωτερικό της χώρας ο πρωθυπουργός κυρίως, στον οποίο ανήκει και η πρωτοβουλία των κινήσεων, καλείται να ισορροπήσει σε τεντωμένοι σχοινί, καθώς οι εξελίξεις θα επηρεάσουν όχι μόνο το κόμμα του, αλλά και το μέλλον της Ελλάδας. Ωστόσο, στις δημοκρατίες οι αποφάσεις, είτε είναι θετικές είτε αρνητικές, λαμβάνονται στο Κοινοβούλιο και είναι προφανές ότι σε περίπτωση που η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ απορρίψει μία συμφωνία με τους πιστωτές, όλα τα θα αρχίσουν από την αρχή. Αναγκαστικά θα αποφασιστεί προσφυγή στις κάλπες και επ’ ουδενί θα αποφύγουμε αναδιάταξη του πολιτικού σκηνικού, επιπτώσεις στην οικονομία και κλονισμό της θέσης μας στην Ευρωζώνη.
Όλα αυτά όμως τα γνωρίζουν ο Αλέξης Τσίπρας και η κυβέρνηση και προφανώς υπάρχουν σενάρια ελέγχου των εξελίξεων και στο οικονομικό πεδίο, τουλάχιστον όσο αυτό είναι εφικτό σε μία παγκοσμιοποιημένη οικονομία.

Τα σενάρια των εξελίξεων είναι πολλά. Ο κλονισμός που μπορεί να προκληθεί το επόμενο διάστημα επικεντρώνεται στην επίτευξη ή μη συμφωνίας, ακόμα και στην παράταση, καθώς σε όλα τα ενδεχόμενα αναμένεται να εκδηλωθούν σοβαρές εξελίξεις, όπως συνέβη και στο παρελθόν, με τη διαφορά ότι η μη επίτευξη συμφωνίας θα είναι μάλλον καταλυτική για το ούτως ή άλλως σαθρό οικοδόμημα της Ευρωζώνης. Πρόκειται για μία σύνθετη κατάσταση, που δεν προβλέπεται να εκτονωθεί τις επόμενες ημέρες ή εβδομάδες, αλλά σε βάθος χρόνου κα υπό την προϋπόθεση, μάλιστα, ότι θα υπάρξουν ουσιαστικές αλλαγές σε ευρωπαϊκές πολιτικές, που θα επιτρέψουν την επιστροφή στην ομαλότητα.

Ακόμη κι αν έχουμε πάντως, συμφωνία, είναι φανερό ότι δεν θα πρόκειται για το τέλος του δρόμου, κι αυτό γιατί θα αρχίσει μία εσωτερική πολιτική διαδικασία που είναι δυνατόν να επιφέρει κλονισμό της κυβέρνησης και να επηρεάσει και τα άλλα κόμματα. Η έγκριση ή μη του όποιου deal αλλά και ο κίνδυνος της χρεοκοπίας προκαλούν αναταραχές και είναι σαφές ότι η κατάσταση θα ομαλοποιηθεί ή θα αποσταθεροποιηθεί μόνο όταν θα έχουμε πλήρη εικόνα της συμφωνίας και της επιρροής της στο εσωτερικό πεδίο.

Οι φόβοι και ο ρόλος του ΝΑΤΟ

Οι οικονομικοί κίνδυνοι που θα διαχυθούν σε όλη την Ευρώπη και στις ΗΠΑ –κατά ομολογία τους- σε περίπτωση ελληνικής χρεοκοπίας είναι λίγο-πολύ γνωστοί, αν και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια τι θα συμβεί αν η Ελλάδα δεν πληρώσει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο τέλος του μήνα και υπάρξει πορεία εξόδου της από την Ευρωζώνη.
Η κρίσιμη παράμετρος όμως που θα προστεθεί στα οικονομικά, και προφανώς θα λειτουργήσει σωρευτικά, είναι η γεωπολιτική αστάθεια που θα προκληθεί, κάτι που πλέον παραδέχονται όλοι, συμπεριλαμβανομένου και του ΝΑΤΟ.
Πέραν αυτών, καταλυτικής σημασίας είναι η παράμετρος των ελληνοτουρκικών σχέσεων, που βρίσκονται σε πολύ κακό επίπεδο κι ενώ στην Αθήνα υπάρχουν σοβαρές υπόνοιες ότι η Άγκυρα ήδη αξιοποιεί τη δύσκολη θέση της χώρας μας για να επιβάλει την αναθεωρητική της πολιτική στο Αιγαίο.

Στις 20 Ιουνίου ο γερμανός αντικαγκελάριος και πρόεδρος των Σοσιαλδημοκρατών του SPD, Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, σε κλειστή κομματική εκδήλωση στο Βερολίνο είπε ότι «μία έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα ήταν μοιραίο σημάδι» και πρόσθεσε πως «ο εθνικισμός καλπάζει ήδη στην Ευρώπη και τυχόν αποτυχία των διαπραγματεύσεων θα ενίσχυε αυτές τις τάσεις».
Σύμφωνα με τις ίδιες αναφορές, ο Γκάμπριελ διαπιστώνει κίνδυνο ευρωπαϊκής αποσύνθεσης.
Παράλληλα, ο Αυστριακός καγκελάριος Βένερ Φάιμαν, δήλωσε ότι «η κατάσταση είναι πολύ σοβαρή, πρέπει να βρεθεί μία συμφωνία με τους Έλληνες, πρέπει να καταβληθεί κάθε προσπάθεια για να κρατηθεί η Ελλάδα στην Ευρωζώνη, και προς τούτο πρέπει να διεξαχθούν εντατικές συνομιλίες».

Πιο σημαντική ήταν όμως η παρέμβαση του ΝΑΤΟ. Με δήλωσή του στις 19 Ιουνίου ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας του, Αλεξάντερ Βέρσμποου, δήλωσε ότι «το ΝΑΤΟ ανησυχεί ότι πιθανή έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη θα μπορούσε να αποτελέσει κίνδυνο στον τομέα της ασφάλειας για τη Συμμαχία». Η Ρωσία, πρόσθεσε, η οποία βρίσκεται σε διαμάχη με τον Οργανισμό του Βορειοατλαντικού Συμφώνου σχετικά με τη σύγκρουση στην Ουκρανία, έχει κάνει ανοίγματα στην Ελλάδα όσο η τελευταία «ταλαντεύεται» σε σχέση με το μέλλον της στο κοινό νόμισμα, διαπραγματευόμενη με τους πιστωτές της. «Η Ρωσία αναβάθμισε, μάλιστα, τις σχέσεις της με την Ελλάδα με το προσύμφωνο σχετικά με τον αγωγό φυσικού αερίου που θα περνά από το ελληνικό έδαφος», είπε ο Βέρσμποου και παραδέχτηκε ότι «έχει όντως επιπτώσεις για το ΝΑΤΟ» ενδεχόμενη αποχώρηση της χώρας μας από την Ευρωζώνη, συμπληρώνοντας «επομένως αυτό μας ανησυχεί».

Οι ΗΠΑ έχουν επισημάνει πολλές φορές τους γεωπολιτικούς κινδύνους, ωστόσο ενώ όλοι γνωρίζουν τι μπορεί να συμβεί, ουδείς φέρεται διατεθειμένος να υπαναχωρήσει από μία πολιτική λιτότητας που έχει προκαλέσει δραματική επιδείνωση της κατάστασης στη χώρα μας και να υπάρξει μία άλλου τύπου πολιτική με επίκεντρο την ανάπτυξη. Την κύρια ευθύνη γι αυτό την φέρει προφανώς το Βερολίνο, που απαντά στις ΗΠΑ ότι είναι ευθύνη των ευρωπαίων οι αποφάσεις που θα ληφθούν.

Θα κλιμακώσει τις πιέσεις η Άγκυρα;

Το τελευταίο διάστημα, ωστόσο, η Τουρκία κλιμακώνει τις πιέσεις στο Αιγαίο, παρόλο που είναι προφανές ότι το πολιτικό της σύστημα έχει κλονιστεί όχι μόνο από την ήττα Ερντογάν στις εκλογές της 7ης Ιουνίου, αλλά κυρίως από την θριαμβευτική είσοδο των Κούρδων στην τουρκική Εθνοσυνέλευση – κυβέρνηση δεν έχει σχηματιστεί ακόμη και παραμένει ανοιχτό το ενδεχόμενο νέας προσφυγής στις κάλπες.

Διαχρονικά η τουρκική πολιτική στο Αιγαίο δεν επηρεαζόταν ουσιαστικά από τις πολιτικές διακυμάνσεις, όμως τώρα φαίνεται ότι επανακάμπτουν στο προσκήνιο οι στρατιωτικοί και αναλαμβάνουν ρόλο και στο πολιτικό σύστημα της Τουρκίας, στο πλαίσιο μίας συμμαχίας με τον Ερντογάν κατά του Γκιουλέν.
Μάλιστα, οι μόνιμες πλέον κινήσεις στο Αιγαίο, σε αέρα και θάλασσα, έχουν δημιουργήσει την αίσθηση στην Αθήνα ότι η Άγκυρα περνά σε μία τελική φάση και ότι το αμέσως επόμενο διάστημα θα μας πιέσει πολύ για να πετύχει καθεστώς συγκυριαρχίας στο Αιγαίο.
Σημειώνεται ότι οι διερευνητικές συνομιλίες που έχουν ανακοινωθεί από τον υπουργό Εξωτερικών, Νίκο Κοτζιά, από τον Μάιο δεν έχουν αρχίσει καν λόγω των εξελίξεων στην Τουρκία, την ίδια ώρα που τα περίφημα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) καρκινοβατούν.

Οι ταραχώδεις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας, αλλά και ο φόβος αποσταθεροποίησης και της δεύτερης, τρομάζουν ξένους αξιωματούχους, που βλέπουν ότι η νοτιο-ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ υφίσταται συνεχή ρήγματα, ενώ η ένταση που επιδιώκει να καλλιεργήσει η Συμμαχία με τη Ρωσία δεν μπορεί να αποδώσει όσο η περιοχή μας είναι ασταθής. Η κατάσταση αυτή υποκρύπτει πρόσθετους κινδύνους για την Αθήνα, καθώς η Ουάσιγκτον δεν αποκλείεται να προχωρήσει σε κινήσεις υπέρ της Άγκυρας προκειμένου να διατηρήσει τους Τούρκους σε φιλοδυτική τροχιά.

Τα πολλά και πολύ σοβαρά επιμέρους θέματα συγκροτούν μία εξαιρετικά επικίνδυνη κατάσταση, με ρίσκα τόσο για την Ελλάδα όσο και για την ευρύτερη περιοχή, κι όλα αυτά είναι θέμα χρόνου να μας απασχολήσουν σε νέα βάση, είτε υπάρξει είτε δεν υπάρξει συμφωνία με τους πιστωτές.
Η διαφορά είναι ότι σε περίπτωση αξιοπρεπούς συμφωνίας οι δυνατότητες της χώρας θα αυξηθούν και η διαχείριση των προβλημάτων θα είναι ίσως πιο αποτελεσματική.
Για να συμβούν όμως αυτά είναι άμεση ανάγκη η Αθήνα να ανασυγκροτήσει τις συμμαχίες της, να δημιουργήσει νέες και κυρίως να αποκτήσει επιτέλους συνολικό εθνικό σχέδιο και να σταματήσει να αντιμετωπίζει αποσπασματικά τα προβλήματά της.

Πηγή περιοδικό «Επίκαιρα», τεύχος 295


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση