«Ενεργειακή Ευρώπη»… το επόμενο ανέκδοτο

Καταδικασμένη, χωρίς υποδομές και σωστές διασυνδέσεις με εθνική στρατηγική

Γράφει η Νεφέλη Τζανετάκου

Γιατί να είναι επικίνδυνη η εξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τη Ρωσία και το ρωσικό φυσικό αέριο και να μην είναι εξίσου επικίνδυνο η Ευρώπη και πιο συγκεκριμένα η ζώνη των Βαλκανίων να υποστεί καταστροφικό «μπλακ-άουτ» εξαιτίας της απουσίας των απαραίτητων χρηματοδοτήσεων και επενδύσεων σε παλαιές και νέες υποδομές;

Δυστυχώς, τη στιγμή που ξεκινά ο διάλογος εντός της Ε.Ε. για τη σύσταση της πολυαναμενόμενης και περιζήτητης «Ενεργειακής Ένωσης», φαίνεται πως κανείς δεν είναι σε θέση να δώσει απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προς το παρόν προχωρά απλώς σε διαπιστώσεις. Το κείμενο το οποίο αναμένεται να υιοθετήσει στις 25 Φεβρουαρίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σύμφωνα με διαρροές, ξεκινά ως εξής:

«Είμαστε καθαροί εισαγωγείς του 53% των αναγκών μας σε πηγές ενέργειας, γεγονός που μας καθιστά έναντι 400 δις. ευρώ το χρόνο ως τον μεγαλύτερο εισαγωγέα πλουτοπαραγωγικών πηγών στον κόσμο. Πολλά κράτη – μέλη –ιδίως εκείνα τα οποία εξαρτώνται από έναν μόνο προμηθευτή ή μία μόνο οδό τροφοδοσίας- παραμένουν ιδιαιτέρως εκτεθειμένα σε μία ενδεχόμενη κρίση. Το 90% των κατοικιών εντός της Ε.Ε. κατατάσσεται στην κατηγορία της χαμηλής ενεργειακής απόδοσης. Το 94% των μεταφορών λειτουργεί χάρη στην κατανάλωση προϊόντων πετρελαίου, το 90% των οποίων δεν παράγεται παρά μόνο εισάγεται στην Ε.Ε.
Συνολικά, η Ε.Ε. καταβάλλει κατά κανόνα αδικαιολόγητα –άμεσα ή έμμεσα- 100 δις. ευρώ τον χρόνο σε επιδοτήσεις κάθε είδους. Οι ενεργειακές υποδομές μας «γερνούν» και, μάλιστα, στην πλειονότητά τους δεν είναι προσαρμοσμένες στην εξέλιξη της τεχνολογίας. Υπάρχει ανάγκη προσέλκυσης επενδύσεων, ωστόσο η εθνική πολιτική που ακολουθεί το κάθε κράτος – μέλος χωριστά αποτρέπουν τον όποιο δυνητικά υποψήφιο επενδυτή. Η εσωτερική αγορά ενέργειας απέχει πολύ από τον ιδεατό στόχο. Ολόκληρες περιοχές και οι αγορές τους, για παράδειγμα η ζώνη της νοτιο-ανατολικής Ευρώπης, δεν είναι σωστά διασυνδεδεμένες. Από το 2012 και το 2013 οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας και το βάρος για τα νοικοκυριά επιβαρύνθηκε κατά μέσο όρο 4.4%, τη στιγμή που οι τιμές χονδρικής κατέγραψαν αξιοσημείωτη μείωση. Το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας είναι κατά 40% πιο ακριβό, σε σύγκριση με τις ΗΠΑ και οι τιμές στο φυσικό αέριο είναι τρεις και τέσσερις φορές πιο υψηλές σε σχέση με τις ΗΠΑ, γεγονός που ζημιώνει την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας».

Εγκλωβισμένη η Ε.Ε.
Το ζήτημα όμως είναι τι πρόκειται να συμβεί από δω και στο εξής και προς ποιες κατευθύνσεις σκοπεύει να κινηθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. Το μοναδικό αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ότι καθίσταται απαραίτητη η διαφοροποίηση των πηγών τροφοδοσίας σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο της Ε.Ε. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι στην Ευρώπη όσον αφορά στην περίφημη «ενεργειακή ασφάλεια», σε σύγκριση, μάλιστα, με τις ΗΠΑ, διατυπώνονται πολλές φορές ουτοπικές προσδοκίες, οι οποίες διανθίζονται από την πολιτική… φιλοσοφία. Ο αρμόδιος Επίτροπος της Ε.Ε. για την Ενέργεια, Μιγκέλ Αρίας Κανιέτε, τόνισε, για παράδειγμα, μιλώντας πρόσφατα στην Ουάσιγκτον, στο πλαίσιο συνεδρίου υπό το Atlantic Council, δείχνοντας προς τη Ρωσία, ότι «όταν τίθεται το ζήτημα της ενέργειας ας μην εναπόκειται η πίστη σας σε αυταρχικά καθεστώτα». Τις καλύτερες προθέσεις να είχε κανείς, πως θα μπορούσε, αλήθεια, να χαρακτηρίσει τις ηγεσίες των χωρών της Μέσης Ανατολής, της Βορείου Αφρικής και του Αζερμπαϊτζάν, οι οποίες είναι εκείνες που τροφοδοτούν την ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας;

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, πάντως, σύμφωνα με το έγγραφο, θα επανεξετάσει προσεχώς τη στρατηγική της έναντι της Ρωσίας, ούτως ώστε η νέα σχέση που θα προκύψει ανάμεσα στις Βρυξέλλες και τη Μόσχα στον χώρο της ενέργειας να έχει τις βάσεις της σε κανόνες που θα διασφαλίζουν την ομαλή και υγιή λειτουργία του ανταγωνισμού και την προστασία του περιβάλλοντος, υπό την προϋπόθεση παράλληλα ότι θα υπάρξει αμοιβαίο όφελος και για τις δύο πλευρές. Το ποιος δεν έχει επιτρέψει, βέβαια, μέχρι σήμερα τη διαμόρφωση αυτού του πλαισίου το εν λόγω κείμενο δεν το αποκαλύπτει, όπως επίσης δεν αποκαλύπτονται οι λόγοι για τους οποίους η Gazprom διαμορφώνει κατά περίπτωση τα τιμολόγιά της εντός της Ε.Ε.

Η Ελλάδα στο επίκεντρο
Όπως και να ‘χει, από το σύνολο των πληροφοριών που έχουν δει το φως της δημοσιότητας το τελευταίο διάστημα προκύπτει πως η Ελλάδα αναμένεται το προσεχές μέλλον να βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Ενδεχομένως, μάλιστα, όπως θα δούμε παρακάτω, να χρειαστεί να έρθει αντιμέτωπη με έναν κυκεώνα σημαντικών γεωπολιτικών εξελίξεων, ιδίως τη στιγμή που φαίνεται πως επανασχεδιάζεται ο ενεργειακός χάρτης της νοτιο-ανατολικής Ευρώπης και με όλες τις πλευρές να διατηρούν αμείωτη την προσοχή τους ή ακόμη και την προσήλωσή τους στον λεγόμενο «Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίου», έπειτα από τη ματαίωση του αγωγού South Stream και την εμφάνιση του Turkish Stream.

Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και καθ’ ύλην αρμόδιος για την επίτευξη της λεγόμενης «Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Ένωσης», Μάρος Σέφκοβιτς, ο οποίος μετείχε στο Μπακού, στις 11 Φεβρουαρίου, στην πρώτη «ιδρυτική» συνάντηση της Συμβουλευτικής Επιτροπής για το «Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίο» -το σχέδιο εκείνο που στόχο έχει να μεταφέρει στην Ευρώπη από το 2019 – 2020 το φυσικό αέριο του Αζερμπαϊτζάν- υπερθεμάτισε υπέρ της υλοποίησης του έργου αυτού, το οποίο θα επιτρέψει στην Ε.Ε. να περιορίσει την εξάρτησή της από την Ρωσία. Ο «Νότιος Διάδρομος» φιλοδοξεί να καλύψει έως και το 20% των αναγκών της Ένωσης σε φυσικό αέριο χάρη στις πλουτοπαραγωγικές πηγές της Κασπίας Θάλασσας και μελλοντικά της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου. Επίσης, αναφερόμενος στην Τουρκία, ο κ. Σέφκοβιτς διατύπωσε την άποψη πως δεν συντρέχει απολύτως κανένας λόγος να αμφισβητήσει κανείς την αξιοπιστία της, όταν γίνεται λόγος για τις σχέσεις στον τομέα της ενέργειας που διατηρεί η χώρα αυτή με την Ε.Ε. Η Άγκυρα, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι έτοιμη να ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις με την Ε.Ε. ανοίγοντας το κεφάλαιο για την «Ενέργεια», απλώς ορισμένες χώρες (βλ. Κύπρος) δεν της το επιτρέπουν. Για τον λόγο αυτό χρειάζεται η επίσπευση όλης της διαδικασίας.

Ωστόσο, ο Μάρος Στέφκοβιτς κατέστησε σαφές ότι ο αγωγός Turkish Stream –ο οποίος αναμένεται να λειτουργήσει κατά μία έννοια ως η εναλλακτική λύση στον αγωγό South Stream, μεταφέροντας στα όρια της Ευρώπης το ρωσικό φυσικό αέριο- δεν υπάρχει περίπτωση να αποτελέσει επιλογή της Ε.Ε., καθώς πρόκειται για έργο μη βιώσιμο οικονομικά. Με τον τρόπο αυτό, ο κ. Σέφκοβιτς έστειλε σαφές μήνυμα στη Βουλγαρία ως προς τις πολιτικές της επιλογές. Ταυτόχρονα όμως αμφισβήτησε το γεγονός ότι η απόληξη του εν λόγω έργου θα είναι τελικώς τα ελληνοτουρκικά σύνορα, προβάλλοντας την υποστήριξή του στο ενδεχόμενο η Βουλγαρία να αναδειχθεί σε ενεργειακό κόμβο στην περιοχή μας και να είναι εκείνη η χώρα που θα φιλοξενήσει το ρωσικό φυσικό αέριο, προτού αυτό διοχετευθεί στην ευρωπαϊκή αγορά. Ούτως ή άλλως, βέβαια, τίποτε δεν υποχρεώνει την ίδια την Ρωσία σήμερα να λάβει την οριστική της απόφαση όσον αφορά στην χάραξη του αγωγού. Έχει άφθονο χρονικό περιθώριο για να το πράξει.

Την ίδια ώρα έχει γίνει γνωστή η πρόθεση αμερικανικών εταιρειών να εμπλακούν ενεργά στο παιχνίδι του φυσικού αερίου στα Δυτικά Βαλκάνια, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στην κατασκευή σταθμού φυσικού αερίου σε υγροποιημένη μορφή (LNG) στην Κροατία, ύστερα από την ακύρωση της κατασκευής του αγωγού South Stream.
Η Ουάσιγκτον είναι έτοιμη, άλλωστε, να προχωρήσει σε εξαγωγές LNG χάρη στη «σχιστολιθική επανάσταση» που λαμβάνει χώρα αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ. Μάλιστα, στις ΗΠΑ προκρίνεται συγκεκριμένα η επιλογή του υγροποιημένου φυσικού αερίου ως η εναλλακτική στον αγωγό South Stream.

Τέλος, από τον «περίγυρό» μας δεν θα μπορούσε να λείψει η Ιταλία, η οποία τυγχάνει να διεκδικεί κι εκείνη με τη σειρά της –η αλήθεια είναι καλύπτοντας αντικειμενικά πολύ περισσότερα κριτήρια- τον ρόλο του ενεργειακού κόμβου. Και τούτο χάρη αφενός στην προνομιακή σχέση που διατηρεί με την Αλγερία, η οποία διαθέτει σημαντικά αποθέματα συμβατικών αλλά και μη συμβατικών υδρογονανθράκων και μεγάλες δυνατότητες να αυξήσει στο μέλλον τις διαθέσιμες ποσότητες προς εξαγωγή στην Ευρώπη, και αφετέρου επειδή μπορεί να εξασφαλίσει πολύ πιο εύκολη πρόσβαση στην αγορά της Κεντρικής Ευρώπης.

Πηγή περιοδικό «Επίκαιρα», τεύχος 277


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση