Ο Μόρσι ανατράπηκε, τα μεγάλα αδιέξοδα παραμένουν

Μπορεί ο ισλαμιστής -δημοκρατικά εκλεγμένος- πρόεδρος της Αιγύπτου, να ανατράπηκε πραξικοπηματικά, αλλά τίποτε δεν δείχνει ότι υπάρχει φως στην άκρη του τούνελ για την Αίγυπτο. Το αντίθετο, προβλέπεται παρατεταμένη αβεβαιότητα.

Το ερώτημα που τίθεται, είναι τι μέλλει γενέσθαι στην Αίγυπτο μετά την καθαίρεση του Μοχάμεντ Μόρσι από την εξουσία. Πρόκειται για ευλογία ή κατάρα; Παραείναι δύσκολο να δοθεί απάντηση. Πόσο μάλλον μια βέβαιη απάντηση. Ναι μεν υπήρξε μια «νέα επανάσταση» στην Αίγυπτο, ακόμα κι αν αυτή υποκινήθηκε από το στρατό. Αλλά, κάθε ανατροπή, όπως και η αυτή του Χόσνι Μουμπάρακ, εξυπηρετεί τα συμφέροντα ενός μέρους της κοινωνίας.

Σε ποιο βαθμό μπορεί να αποδεχτεί τις εξελίξεις η υπόλοιπη κοινωνία της Αιγύπτου; Θα αποδεχτεί την ανατροπή του «πρώτου δημοκρατικά εκλεγμένου» πρόεδρου και την κατάργηση του Συντάγματος; Η Αίγυπτος, παρά τη σημερινή ευφορία, εισέρχεται σε μια περίοδο πολύχρονων και πολύπλοκων αναταραχών. Και η επιτυχία της κατακερματισμένης αντιπολίτευσης απέναντι στη «Μουσουλμανική Αδελφότητα», αποτελεί μόνον ένα στιγμιότυπο της αλυσίδας των γεγονότων που θα ακολουθήσουν μέχρι τις επόμενες εκλογές, όποτε κι αν αυτές γίνουν.

Κατά της ισλαμοποίησης της κοινωνίας

Στο μεταξύ, η ανακοίνωση του Αμπντέλ Φατάχ Αλ-Σίσι σχετικά με την «κατάργηση» του προέδρου και τον «οδικό χάρτη» του στρατού δεν περιελάμβανε αναφορές στη θρησκεία και είχε μόνο πολιτικό χαρακτήρα. Να σημειωθεί πως και οι λόγοι που οδήγησαν μέρος της αιγυπτιακής κοινωνίας να καταφύγει στην ανατρεπτική βία φαίνεται δικαιολογημένη. Η αντιπολίτευση μιλά για τον «εξισλαμισμό» της κοινωνίας, τονίζοντας την αδυναμία του Κόμματος Ελευθερίας και Δικαιοσύνης να ανταποκριθεί στις οικονομικής φύσεως προσδοκίες των πολιτών.

Προφανώς, εκτός των άλλων, το πραγματικό πρόβλημα της αντιπολίτευσης ήταν ότι έβλεπε πως κινδυνεύει να μείνει έξω από την εξουσία. Εξάλλου, το πιο σημαντικό στοιχείο της πρακτικής του κινήματος της «Μουσουλμανικής Αδελφότητας», ήταν να αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο των θεσμικών οργάνων του κράτους και να εξαλείψει τους πολιτικούς του αντιπάλους. Αλλά μήπως το Ισλάμ δεν υπήρξε ποτέ όργανο στα χέρια των πολιτικών αντιπάλων κατά του Μουμπάρακ, που, ωστόσο, επί εποχής του ξεκίνησαν οι διαδικασίες για την εισαγωγή στο Σύνταγμα μια διάταξης, σύμφωνα με την οποία η Σαρία αποτελεί την «κύρια πηγή» της νομοθεσίας;

Η αντιπολίτευση σε θολά νερά

Μην νομίζετε ότι οι ομάδες της αντιπολίτευσης δεν φέρουν καμία ευθύνη για την εσωτερική πολιτική αστάθεια και την απουσία επενδύσεων. Μάλιστα, εάν καταλάβουν την εξουσία, θα έρθουν αντιμέτωποι με τα ίδια προβλήματα της ασφάλειας και της οικονομίας. Εκτός αυτού, στην αντιπολίτευση δεν υπάρχει ένας ηγέτης που να είναι κοινά αποδεκτός από όλες τις τάσεις της.

Επίσης, θα είναι δύσκολο να λύσουν τα προβλήματα, κυρίως επειδή η νέα κυβέρνηση θα πρέπει να συμφωνήσει σε μια κοινή πλατφόρμα δράσης που θα περιλαμβάνει όχι μόνο το αίτημα της «ανατροπής των ισλαμιστών», αλλά και ένα πρόγραμμα οικονομικών μεταρρυθμίσεων, τις οποίες ενδεχομένως δεν θα αποδεχτούν οι σημερινοί υποστηρικτές τους. Επιπλέον, η άνοδος της αντιπολίτευσης στην εξουσία είναι σήμερα δυνατή μόνο με τη στήριξη του στρατού. Και αυτό είναι που τους δίνει μια κάποια «ανάσα», δεδομένου ότι οι Αιγύπτιοι θα εξακολουθούν για καιρό ακόμα να απαξιώνουν την έννοια της Δημοκρατίας.

Η Σαουδική Αραβία κατά του Μούρσι

Η Αίγυπτος, ωστόσο, υπόκειται και σε ισχυρές εξωτερικές πίεσες, οι οποίες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν τουλάχιστον αλληλοσυγκρουόμενες. Η Δύση μπορεί να απαιτεί την επιστροφή της χώρας στο δρόμο της «δημοκρατικής ομαλότητας», αλλά οι περιφερειακοί γείτονες της Αιγύπτου, και κυρίως τα Κράτη του Κόλπου, νιώθουν ανακούφιση στο άκουσμα της πτώσης του Μόρσι. Μάλιστα, το άνευ προηγουμένου θερμό συγχαρητήριο τηλεγράφημα του Σαουδάραβα μονάρχη προς τον Αντλί Μασούρ και τον Αμπντέλ Φατάζ Αλ-Σίσι, στο οποίο τονίζει ότι η Αίγυπτος βγαίνει επιτέλους από το σκοτάδι της φυλακής, δεν δείχνει τίποτα άλλο πέρα από πώς η Σαουδική ηγεσία διάκειται προς το κίνημα των «Αδελφών Μουσουλμάνων» στην Αίγυπτο και τους «Αδελφούς» τους στις άλλες χώρες του αραβικού κόσμου.

Είναι φυσικό. Η Σαουδική Αραβία προωθώντας το σκληρό «σαλαφιστικό κράτος», και «παραμένοντας χώρα των δύο τζαμιών με τη βοήθεια του Θεού», δύσκολα θα εγκατέλειπε τις δεσπόζουσες θέσεις της, και θα περνούσε στο στρατόπεδο όσων πιστεύουν ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να εκλέγονται δημοκρατικά (!). Και βέβαια, όταν οι Σαουδαραβες κάνουν λόγο για «τα χέρια των γενναίων ανδρών των Ενόπλων Δυνάμεων», είναι προφανές ότι δηλώνουν πως θα ήθελαν να δούν τους ισλαμιστές της Αιγύπτου να περνάνε στη λήθη της ιστορίας, όπως έγινε προ αρκετών ετών με το Ισλαμικό Μέτωπο Σωτηρίας στην Αλγερία, όπου οι στρατιωτικοί πραξικοπηματικά ματαίωσαν την εκλογική επιτυχία των ισλαμιστών. Θα πέσει λοιπόν, τώρα στην Αίγυπτο η «χρυσή βροχή» της Σαουδικής Αραβίας, των Αραβικών Εμιράτων, του Κατάρ και του Κουβέιτ; Το πιθανότερο είναι ότι οι χώρες του Κόλπου θα βοηθήσουν -και πιθανώς το κάνουν- βλέποντας πάντα σε αυτή τη χώρα ένα στρατηγικό σύμμαχο, και θέλοντας να μεγαλώσουν την επιρροή τους εκεί.

Πέθανε το ισλαμικό κίνημα;

Θα είναι όμως αυτή η βοήθεια αρκετή για να ξεπεράσει η χώρα τις συνέπειες της σημερινής οικονομικής κρίσης; Πολύ περισσότερο, που η Αίγυπτος, σε αντίθεση με την Αλγερία, δε διαθέτει σημαντικές πηγές πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας. Θα μπορέσει η Αίγυπτος, βασιζόμενη σε αυτή τη βοήθεια, να μην καταφύγει στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) με τις σκληρές του συνταγές για την αντιμετώπιση της κρίσης; Μια βέβαιη απάντηση στα ερωτήματα αυτά δεν είναι προφανής. Κυρίως αν λάβουμε υπόψη τις διαφορετικές εξωτερικές πιέσεις μετά τη «δεύτερη αιγυπτιακή επανάσταση», θα οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι στην Αίγυπτο αναμένεται μια περίοδος αναταραχών, η σοβαρότητα της οποίας θα ξεπεράσει τις σημερινές προβλέψεις.

Τέλος, ανακύπτει ένα τελευταίο θέμα. Οι ρώσοι αναλυτές μιλούν σήμερα, αν όχι για το «τέλος», τουλάχιστον για «την έλευση του τέλους της ισλαμικής εξουσίας» στον αραβικό κόσμο. Αυτή η άποψη έχει κάποια δόση αλήθειας. Ο αριθμός των χωρών στις οποίες οι αρχές αντλούν τη δύναμη τους επικαλούμενες τη θρησκεία, έχει μειωθεί, και τα γεγονότα, ειδικά στην Αίγυπτο, είναι μια προειδοποίηση για τους ομοϊδεάτες της «Μουσουλμανικής Αδελφότητας» στις άλλες χώρες.

Επιτέλους, η Ρωσία να κινηθεί

Ωστόσο, το ζήτημα είναι πολύ πιο περίπλοκο. Οι Ρώσοι αναλυτές, αξιολογώντας τη «δεύτερη επανάσταση» της Αιγύπτου, καταλήγουν σε συμπεράσματα, τα οποία δεν προκύπτουν από βαθιά ανάλυση της πραγματικότητας στον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο, αλλά από κεκαλυμμένες ή προφανείς ανησυχίες για το ενδεχόμενο μιας εξωτερικής -φυσικά, αρνητικής- επίδρασης του «μη παραδοσιακού για τη Ρωσία Ισλάμ» στους ρωσικούς μουσουλμανικούς πληθυσμούς.

Μήπως όμως πρέπει να τεθεί διαφορετικά το ζήτημα; Ότι, δηλαδή, η μακρόχρονη και πολύπλοκη περίοδος αναταραχών, στην οποία εισέρχεται η Αίγυπτος, θα απαιτήσει και από τη Ρωσία, αν θέλει πράγματι να διατηρήσει την επιρροή της, όπως για παράδειγμα ως μέλος των G8, την ενεργό συμμετοχή της στις υποθέσεις της χώρας. Θα μπορέσει άραγε να διατηρήσει ή να αποκαταστήσει την επιρροή της -όλα εξαρτώνται αποκλειστικά από τη στάση της- στην περιοχή, την οποία η Ρωσία, έστω και σποραδικά, θεωρεί ότι ανήκει στη ζώνη των γεωπολιτικών συμφερόντων της;

Γκριγκόρι Κόζατς - Καθηγητής του Ρωσικού Κρατικού Πανεπιστημίου Ανθρωπιστικών Επιστημών

Πηγή

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση