Μια νέα παγκόσμια οικονομική αρχιτεκτονική

• Με την παρούσα ισορροπία των στρατιωτικών δυνάμεων στο κόσμο, η Κίνα δεν έχει άλλη επιλογή από την ειρηνική και αρμονική ανάπτυξη
• Στην πραγματικότητα το μέλλον του κόσμου εξαρτάται από αυτό

Είκοσι χρόνια μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και την κατάρρευση του κομμουνισμού, ο κόσμος έρχεται αντιμέτωπος με μια άλλη έντονη αντίθεση ανάμεσα σε δύο ριζικά διαφορετικές μορφές οργάνωσης: τον διεθνοποιημένο καπιταλισμό και τον κρατικό καπιταλισμό. Ο πρώτος, που αντιπροσωπεύεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχει καταρρεύσει, ενώ ο δεύτερος, που αντιπροσωπεύεται από την Κίνα, βρίσκεται σε άνοδο.
Χρειαζόμαστε ένα νέο πολυπολικό σύστημα βασισμένο σε πιο υγιείς αρχές.
Μπορεί να είναι δύσκολη η επίτευξη της διεθνούς συνεργασίας για τη μεταρρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος σε βαθμιαία βάση, αλλά ίσως είναι εφικτή στο πλαίσιο μιας μεγάλης συμφωνίας που θα επαναδιατάξει την συνολική χρηματοπιστωτική τάξη. Χρειάζεται μια νέα συνδιάσκεψη Μπρέττον Γουντς, όπως εκείνη που εγκαθίδρυσε την διεθνή οικονομική αρχιτεκτονική μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο – ένα νέο Μπρέττον Γουντς που θα θεσπίσει νέους διεθνείς κανόνες, οι οποίοι οπωσδήποτε θα συμπεριλαμβάνουν την αντιμετώπιση των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων με συστημικό μέγεθος και τον ρόλο του ελέγχου των κεφαλαίων. Χρειαζόμαστε επίσης την αναδιάρθρωση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου έτσι ώστε να αντανακλά καλύτερα την σημερινή ισχύουσα τάξη μεταξύ των κρατών και την αναθεώρηση των μεθόδων λειτουργίας του.
Αυτή η νέα διάσκεψη Μπρέττον Γουντς θα πρέπει να μεταρρυθμίσει και το νομισματικό σύστημα. Η μεταπολεμική τάξη, που έκανε τις ΗΠΑ περισσότερο ίσες από τα υπόλοιπα κράτη, έχει παράγει επικίνδυνες ανισορροπίες. Το δολάριο δεν απολαμβάνει πια της εμπιστοσύνης που απολάμβανε κάποτε. Και όμως δεν μπορεί άλλο νόμισμα να πάρει τη θέση του.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρέπει να αποφύγουν μια ευρύτερη χρήση των Ειδικών Τραβηχτικών Δικαιωμάτων (SDR) του ΔΝΤ. Επειδή τα SDR είναι σε διαφορετικά εθνικά νομίσματα, κανένα νόμισμα δεν θα έχει άδικο πλεονέκτημα έναντι των υπολοίπων.
Παρομοίως πρέπει να διευρυνθεί το φάσμα των νομισμάτων που συμπεριλαμβάνονται στα SDR, και κάποια από τα νέα νομίσματα, όπως το κινεζικό ρεμνίμπι, πρέπει να είναι πλήρως μετατρέψιμα. Αυτό θα επιτρέψει στη διεθνή κοινότητα και την άσκηση πιέσεων στην Κίνα προκειμένου να εγκαταλείψει τη σύνδεση της συναλλαγματικής ισοτιμίας της με το δολάριο και θα αποβεί ο καλύτερος τρόπος για τον περιορισμό των διεθνών ανισορροπιών. Και το δολάριο θα παραμείνει το προτιμώμενο αποθεματικό νόμισμα, υπό την προϋπόθεση ότι θα γίνεται προσεκτική διαχείριση του.
Ένα μεγάλο πλεονέκτημα των SDR είναι ότι επιτρέπουν τη διεθνή δημιουργία χρήματος, που είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε καιρούς σαν τους σημερινούς. Με τον τρόπο αυτό το χρήμα μπορεί να πάει εκεί που χρειάζεται περισσότερο, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σήμερα. Με έναν μηχανισμό που θα επιτρέπει στις πλούσιες χώρες που δεν χρειάζονται επιπλέον αποθεματικά να τα μεταφέρουν σε εκείνες που τα χρειάζονται, με χρήση των αποθεμάτων χρυσού του ΔΝΤ.
Η αναδιοργάνωση της παγκόσμιας τάξης θα πρέπει να πάει πέρα από το χρηματοπιστωτικό σύστημα και να συμπεριλάβει τα Ηνωμένα Έθνη, ιδίως τη συμμετοχή στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι που θα πρέπει να θέσουν μπροστά τη διαδικασία, αλλά πρέπει να συμμετάσχουν κι η Κίνα και οι άλλες αναπτυσσόμενες χώρες ως ισότιμα μέλη. Οι χώρες αυτές είναι απρόθυμα μέλη των θεσμών του Μπρέττον Γουντς που κυριαρχούνται από χώρες οι οποίες δεν είναι πια ηγέτιδες δυνάμεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι αναδυόμενες δυνάμεις πρέπει να είναι παρούσες στη δημιουργία αυτού του νέου συστήματος για να διασφαλιστεί ότι θα αποτελέσουν ενεργούς υποστηρικτές του.
Στην παρούσα μορφή του το σύστημα δεν είναι δυνατό να επιβιώσει, και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν πολύ περισσότερα να χάσουν αν δεν ηγηθούν μιας προσπάθειας μεταρρύθμισης του. ΟΙ ΗΠΑ είναι ακόμη σε θέση να παραμείνουν επικεφαλής της παγκόσμιας κοινότητας, αλλά χωρίς την αναγκαία διορατικότητα, η θέση τους θα συνεχίσει να υποβαθμίζεται. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν πια να επιβάλουν τη θέλησή τους στους άλλους όπως επιχείρησε να κάνει η κυβέρνηση Μπους. Αντ’ αυτού, θα πρέπει να ηγηθούν μιας συνολικής προσπάθειας για να εμπλέξουν και τις αναπτυγμένες και τις αναπτυσσόμενες χώρες στην αναδιάρθρωση του παγκόσμιου συστήματος, και είναι αυτό που θα επανεγκαταστήσει την αμερικανική ηγεσία στο κόσμο σε μια αποδεκτή μορφή.
Το εναλλακτικό σενάριο είναι ανησυχητικό, γιατί μια παρακμάζουσα υπερδύναμη που χάνει την πολιτική και οικονομική κυριαρχία της αλλά διατηρεί την στρατιωτική της ισχύ αποτελεί επικίνδυνο μείγμα. Συνηθίζουμε να νιώθουμε ασφαλείς με τη γενίκευση ότι οι δημοκρατικές χώρες θέλουν την ειρήνη. Μετά την προεδρία του Μπους όμως, αυτός ο κανόνας δεν ισχύει πια, αν ίσχυε ποτέ.
Στην πραγματικότητα η δημοκρατία αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στην Αμερική. Η χρηματοπιστωτική κρίση δοκίμασε ένα πληθυσμό που δεν έχει συνηθίσει που να αντιμετωπίζει σκληρές πραγματικότητες. Ο πρόεδρος Ομπάμα ισχυρίζεται ότι έλεγξε την ύφεση. Αλλά αν καταλήξουμε σε διπλή ύφεση, οι Αμερικανοί θα καταστούν ευάλωτοι σε κάθε φοβική καπηλεία και λαϊκή δημαγωγία. Αν ο Ομπάμα αποτύχει, η επόμενη κυβέρνηση θα επιχειρήσει να δημιουργήσει κάποιον αντιπερισπασμό για τα προβλήματα στο εσωτερικό – με μεγάλο κίνδυνο για τον κόσμο.
Το όραμα του Ομπάμα είναι σωστό. Πιστεύει στη διεθνή συνεργασία και όχι στη φιλοσοφία ‘το δικό μου είναι σωστό’ της εποχής Μπους - Τσέινι. Η ανάδυση της ομάδας των 20 πλουσιοτέρων χωρών του κόσμου ως το πρώτιστο φόρουμ διεθνούς συνεργασίας και η διαδικασία ισότιμων μελών που συμφωνήθηκε στο Πίτσμπουργκ είναι βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Αυτό που λείπει όμως είναι μια γενική αναγνώριση ότι το σύστημα κατέρρευσε και πρέπει να επανασχεδιαστεί. Βέβαια το χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν κατέρρευσε τελείως και η κυβέρνηση Ομπάμα πήρε μια συνειδητή απόφαση για την στήριξη της επιβίωσης των τραπεζών με κρυφές επιχορηγήσεις. Τα ιδρύματα που επιβίωσαν θα έχουν στο εξής πολύ πιο ισχυρή θέση στην αγορά και θα αντισταθούν σε κάθε συστηματική αναθεώρηση του εποπτικού πλαισίου. Ο Ομπάμα ασχολείται με πολλά πιεστικά προβλήματα του και ο επανασχεδιασμός του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι απίθανο να τραβήξει την πλήρη προσοχή του.
Η πολιτική ηγεσία της Κίνας πρέπει να επιδείξει ακόμα μεγαλύτερη διορατικότητα από τον Ομπάμα. Η Κίνα αντικαθιστά τον Αμερικανό καταναλωτή ως ατμομηχανή της παγκόσμιας οικονομίας. Και αφού πρόκειται για μικρότερη ατμομηχανή, η παγκόσμια οικονομία θα έχει χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, αλλά η επιρροή της Κίνας θα ενισχυθεί πολύ γρήγορα.
Προς το παρόν, ο κινεζικός λαός είναι πρόθυμος να υποτάξει τις ατομικές ελευθερίες του στην πολιτική σταθερότητα και την οικονομική πρόοδο. Αλλά αυτό μπορεί να μην συνεχιστεί επ’ άπειρον – και το υπόλοιπο του κόσμου ποτέ δεν θα υποτάξει την ελευθερία του στην ευημερία του κινεζικού κράτους.
Καθώς η Κίνα θα καθίσταται ο παγκόσμιος ηγέτης θα πρέπει να μετασχηματιστεί σε μια πιο ανοιχτή κοινωνία που ο υπόλοιπος κόσμος θα μπορεί να αποδεχτεί ως παγκόσμιο ηγέτη. Με την παρούσα ισορροπία των στρατιωτικών δυνάμεων στο κόσμο, η Κίνα δεν έχει άλλη επιλογή από την ειρηνική και αρμονική ανάπτυξη. Στην πραγματικότητα το μέλλον του κόσμου εξαρτάται από αυτό.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση