Οι συμφωνίες Ισραήλ- Αράβων οδηγούν σε μια «ανίερη συμμαχία» Τουρκίας – Ιράν;

Την Τρίτη ήταν μια ιστορική μέρα για την ειρήνη και την σταθερότητα στη Μέση Ανατολή, καθώς υπογράφηκαν στην Ουάσιγκτον οι συμφωνίες ομαλοποίησης των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και δύο αραβικών κρατών: των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ) και του Μπαχρέιν. Θα περίμενε κανείς ότι η συμφωνία θα έχαιρε υποστήριξης απ’ όλα τα κράτη τα οποία επιθυμούν την ειρήνη. Υπάρχουν, ωστόσο, δύο μεγάλα κράτη της περιοχής τα οποία τάσσονται κατά της θαρραλέας απόφασης των ΗΑΕ και του Μπαχρέιν.

Τα δύο αντίθετα προς την ειρήνη κράτη είναι, όπως ήταν αναμενόμενο, η Τουρκία και το Ιράν.

Ας δούμε πρώτα την μικρή εικόνα: οι χώρες αυτές προσπαθούν να ελέγξουν πολιτικά την Χαμάς και άλλες ισλαμιστικές παλαιστινιακές οργανώσεις. Η Σαουδική Αραβία, φοβούμενη ότι θα χάσει την επιρροή που ασκεί στην Παλαιστίνη δεν κατηγόρησε, αλλά ούτε πανηγύρισε για τις δύο συμφωνίες. Βέβαια, η στάση αυτή αφορά το τυπικό της υπόθεσης. Παρασκηνιακά, το Ισραήλ συνεργάζεται εδώ και χρόνια με τις χώρες του Κόλπου συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας. Μην ξεχνάμε ότι το Ριάντ ασκεί αποτελεσματική πολιτική επιρροή στο μικρό νησιωτικό Κράτος του Μπαχρέιν και. αν δεν την επιθυμούσε την συμφωνία, θα μπορούσε να την σταματήσει. Επομένως, η ουδετερότητα που φαίνεται να υιοθετούν οι Σαουδάραβες έχει να κάνει με την ανάγκη για συνέχιση της επιρροής που ακούν στους Παλαιστίνιους, καθώς και της αξίωσής τους να καταστούν η προστάτιδα δύναμη του σουνιτικού Ισλάμ. Εξίσου ουδέτερη στάση κράτησαν το Κουβέιτ και η Ιορδανία (παρά το γεγονός ότι η ίδια έχει υπογράψει σχετική συμφωνία με το Ισραήλ το 1994). Από την άλλη, τις συμφωνίες υποστήριξαν το Ομάν και η Αίγυπτος.


Όμως ας πάμε στην μεγάλη εικόνα. Η Τουρκία ήταν αναμενόμενο να ταχθεί κατά των συμφωνιών αυτών. Τόσο τα ΗΑΕ όσο και το Ισραήλ έχουν πολύ κακές σχέσεις με τον Ερντογάν. Μάλιστα, Τουρκία και ΗΑΕ βρίσκονται σε έναν «πόλεμο δι’ αντιπροσώπων» καθώς υποστηρίζουν αντίπαλες παρατάξεις στον πόλεμο της Λιβύης. Επιπλέον, η Τουρκία υποστηρίζει την τρομοκρατική οργάνωση της Χαμάς η οποία ανήκει στον ευρύτερο συνασπισμό των κομμάτων που υποστηρίζουν τη Μουσουλμανική Αδελφότητα. Ο Τούρκος πρόεδρος, προσπαθεί να παρουσιάσει εαυτόν ως τον προστάτη του σουνιτικού Ισλάμ και με κάθε ευκαιρία υποστηρίζει ακραίες οργανώσεις όπως την Χαμάς. Αυτός ήταν και ένας εκ των βασικών λόγων της ρήξης μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ. Δεν υπήρχε περίπτωση λοιπόν να υποστηρίξει μία τέτοια συμφωνία.

Η Άγκυρα, δεν κατάφερε να συσπειρώσει τους στενούς συμμάχους της εναντίον των δύο συμφωνιών. Μόνο η Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας στην Λιβύη κατηγόρησε ανοιχτά τις συμφωνίες. Ούτε το Κατάρ, ούτε το Πακιστάν ούτε η Μαλαισία χρησιμοποίησαν την γλώσσα που χρησιμοποίησε η Τουρκία για τις συμφωνίες.

Περνώντας στο Ιράν, αυτό έχει επίσης κάθε λόγο να αντιδράσει. Διατηρεί εχθρικές και ανταγωνιστικές σχέσεις με το Ισραήλ και τα ΗΑΕ αντίστοιχα. Οι σύμμαχοι της Τεχεράνης ήταν πιο πιστοί από αυτούς της Τουρκίας. Η Χεζμπολλάχ στον Λίβανο και οι Σιίτες αντάρτες Χούθι (στην Υεμένη), έκαναν λόγο για προδοσία αναφερόμενοι στις συμφωνίες. Η στάση της κυβέρνησης Άσαντ (Συρία),από την άλλη, ήταν πιο ψύχραιμη. Αυτό οφείλεται μάλλον στο γεγονός ότι Δαμασκός και Αμπού Ντάμπι έχουν αποκαταστήσει τις σχέσεις τους.

Τόσο η Τουρκία όσο και το Ιράν έχουν την φιλοδοξία να καταστούν περιφερειακοί ηγεμόνες. Επομένως, τα συμφέροντά τους θεωρητικώς συγκρούονται. Όμως στην πραγματικότητα οι δύο χώρες αντιλαμβάνονται διαφορετικά την περιφερειακή ηγεμονία. Η μεν Τουρκία κάνει λόγο για την ηγεμονία στην σουνιτική Μέση Ανατολή. Το δε Ιράν επιδιώκει την δημιουργία ενός σιιτικού τόξου. Και οι δύο χώρες, βρίσκονται αντιμέτωπες με τις προσπάθειες των μοναρχιών του Κόλπου να εμποδίσουν την πολιτική και (παρα)στρατιωτική επέκτασή τους στη Μέση Ανατολή. Αυτές οι προσπάθειες έχουν οδηγήσει σε μια έμμεση σύγκρουση μεταξύ των Αράβων και των Τούρκων (στην Λιβύη, την Παλαιστίνη, το Σουδάν, την Συρία και το Κατάρ) και σε μια άλλη μεταξύ των Αράβων και των Ιρανών (στην Υεμένη, τον Λίβανο, το Ιράκ, την Συρία και το Μπαχρέιν).

Μήπως οι συμφωνίες αυτές οδηγούν εκ των πραγμάτων σε μια οπορτουνιστική, συγκυριακή και «ανίερη» συμμαχία μεταξύ Ιράν και Τουρκίας; Οι δύο χώρες έχουν συνεργαστεί στο παρελθόν για την αντιμετώπιση των Κούρδων. Έχουν επίσης κάποια μορφή έμμεσης συνεργασίας αναφορικά με το συριακό. Επίσης, παρά τις αμερικανικές κυρώσεις, οι δύο χώρες είχαν εμπορικές και οικονομικές σχέσεις όλο το προηγούμενο διάστημα. Πάνω απ’ όλα έχουν κοινούς αντιπάλους: τον κουρδικό εθνικισμό και κυρίως τον συνασπισμό ΗΑΕ – Σαουδικής Αραβίας. Μήπως οι δύο χώρες θέλουν να εκτοπίσουν τους αντιπάλους τους ώστε να μπορέσουν στο τέλος να αναμετρηθούν μεταξύ τους για τον έλεγχο της περιοχής; Μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για δύο πρώην αυτοκρατορίες, με μεγάλο, για τα δεδομένα της περιοχής, πληθυσμό, οι οποίες ασκούν επεκτατική και, σε πολλές περιπτώσεις, επιθετική εξωτερική πολιτική. Αναμειγνύονται όσο καμία άλλη χώρα στις εσωτερικές υποθέσεις των υπολοίπων χωρών της Μέσης Ανατολής και έχουν υιοθετήσει «επικίνδυνες» ιδεολογίες οι οποίες έχουν ως βάση τους το Ισλάμ. Η Τουρκία του Ερντογάν προωθεί τον παν-ισλαμισμό, ενώ το Ιράν την θεοκρατία.

Η Τουρκία έχει εν μέρει απομακρυνθεί από το άρμα της Δύσης. Συνεργάζεται με την Ρωσία και στηρίζει τρομοκρατικές οργανώσεις. Δεν θα διστάσει να εμβαθύνει τις σχέσεις με το Ιράν για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά της. Το Ιράν από την άλλη, αναζητεί συμμάχους για να αντιμετωπίσει το Ισραήλ και την Σαουδική Αραβία. Και οι δύο χώρες αντέδρασαν έντονα για τις συμφωνίες που υπεγράφησαν χθες στην Ουάσιγκτον. Ίσως οι εξελίξεις αυτές αποτελέσουν το έναυσμα για μια νέα συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών η οποία αναμφίβολα θα αποσταθεροποιήσει την περιοχή υπονομεύοντας κάθε προσπάθεια για ειρήνη. 

Γιώργος Μενεσιάν 

Liberal

 
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση