Το επικίνδυνο παιχνίδι της Τουρκίας

Η Τουρκία πυροδοτεί περιφερειακό παιχνίδι εξουσίας για το φυσικό αέριο της Μεσογείου

«Αντιμαχόμενες αξιώσεις έχουν αφήσει την Άγκυρα απομονωμένη. Οι προσπάθειές της να σταματήσει έργα στη Μεσόγειο θέτουν σε κίνδυνο επενδύσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων».

Τα παραπάνω σημειώνονται σε εκτενή ανάλυση της εφημερίδας Financial Times με θέμα τις γεωπολιτικές διαστάσεις της αξιοποίησης των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο.

Το δημοσίευμα αναφέρεται αρχικά στην πρόσφατη επίσκεψη του Ύπατου Εκπροσώπου της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής, Josep Borrell, στην Κύπρο, κατά την οποία εμφανίστηκε να στέλνει μήνυμα υποστήριξης προς την Κύπρο και τους συμμάχους της έναντι της Τουρκίας στη διαμάχη για τα ενεργειακά αποθέματα στην ανατολική Μεσόγειο.

Ο φιλοκυβερνητικός τουρκικός Τύπος καταδίκασε την πτήση του Μπορέλ με ελικόπτερο πάνω από την περιοχή, συνοδεία του κύπριου Υπουργού Άμυνας, ως «άσχημη πρόκληση». Αλλά και η Άγκυρα κατηγορείται ότι συμπεριφέρεται προκλητικά.

Υπό τον Ταγίπ Ερντογάν, η Τουρκία έχει υιοθετήσει μια όλο και πιο επιθετική στάση έναντι του αποκλεισμού της από περιφερειακές απόπειρες εκμετάλλευσης των αποθεμάτων φυσικού αερίου στην περιοχή, τα οποία διεκδικούνται από τουλάχιστον οχτώ χώρες, από τη Λιβύη ως την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Οι επεμβάσεις θέτουν σε κίνδυνο επενδύσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων.


«Σκίζουμε και πετάμε χάρτες της ανατολικής Μεσογείου που μας φυλακίζουν στην ενδοχώρα», δήλωσε τον Ιούνιο ο τούρκος αντιπρόεδρος Fuat Oktay.

Η περιοχή έχει την προοπτική να αναδειχτεί σε ένα από τα τελευταία μεγάλα παιχνίδια στον τομέα των ορυκτών καυσίμων, καθώς διαθέτει άφθονο φυσικό αέριο, αρκετό ώστε οι ενεργειακά φτωχές χώρες της περιοχής να εφοδιαστούν οι ίδιες αλλά και να εξάγουν. Η ανακάλυψη μεγάλων κοιτασμάτων τα τελευταία 10 χρόνια έχει δημιουργήσει την προοπτική να αλλάξει η προμήθεια ενέργειας στην περιοχή και να δημιουργηθούν συμμαχίες που παλαιότερα θεωρούνταν ίσως αδιανόητες.

Η Αίγυπτος και το Ισραήλ συνεργάζονται. Η Ελλάδας, η Κύπρος και άλλες χώρες πιστεύουν ότι μπορούν να εκμεταλλευτούν το άφθονο φυσικό αέριο που θα βοηθήσει τις οικονομίες τους να απεξαρτηθούν από καύσιμα που μολύνουν περισσότερο το περιβάλλον, όπως ο άνθρακας.

Αρχικός στόχος είναι να βρεθούν τα καύσιμα που θα δώσουν ώθηση στην αναπτυσσόμενη αιγυπτιακή οικονομία. Μακροπρόθεσμα, κάποια στελέχη στον ενεργειακό τομέα θεωρούν ότι θα μπορέσουν να εφοδιάσουν με φυσικό αέριο τη νότια Ευρώπη, μειώνοντας την εξάρτηση της περιοχής από τη Ρωσία.

Αλλά η Τουρκία που αποκλείεται λόγω της τεταμένης σχέσης της με πολλούς από τους άλλους παίκτες της περιοχής θα μπορούσε να παρεμποδίσει αυτές τις φιλοδοξίες. Ο Erdogan αντέδρασε στον αποκλεισμό της Τουρκίας στέλνοντας το τουρκικό πολεμικό ναυτικό, ώστε να εκφοβίσει τα πλοία που κάνουν γεωτρήσεις και τα οποία ανήκουν σε διεθνείς πετρελαϊκές εταιρείες, καθώς και δικά του ερευνητικά σκάφη.

Αυτό που ξεκίνησε ως διαμάχη μεταξύ της Τουρκίας και της Κύπρου πυροδοτεί ένα περιφερειακό παιχνίδι εξουσίας, εμπλέκοντας χώρες μέχρι και του Περσικού κόλπου και προκαλώντας βαθιά ανησυχία στην ΕΕ και τις ΗΠΑ.

Το πιο πρόσφατο σημείο ανάφλεξης είναι η Λιβύη, όπου η Τουρκία φέτος επέκτεινε τη στρατιωτική της παρουσία μετά από συμφωνία με την υποστηριζόμενη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση της Τρίπολης, η οποία θα μπορούσε να επιτρέψει στην Άγκυρα να κάνει γεωτρήσεις για φυσικό αέριο και πετρέλαιο στα ανοιχτά των λιβυκών ακτών.

Η ανοιχτή επέμβαση της Τουρκίας στη Λιβύη τη θέτει σε κίνδυνο άμεσης αντιπαράθεσης με την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Ρωσία, που υποστηρίζουν έναν «αποστάτη λίβυο στρατηγό», ο οποίος μάχεται κατά της κυβέρνησης της Τρίπολης.

«Έχει εξελιχθεί σε μεγάλο στρατηγικό θέμα», αναφέρει η Dorothée Schmid, ειδική σε θέματα Τουρκίας στο Γαλλικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων με έδρα το Παρίσι. Η Άγκυρα, λέει η ίδια, θεωρείται από πολλούς στην Ευρώπη ως «πολύ επιθετικός παίκτης που διεξάγει πόλεμο σε διάφορα μέρη της περιοχής και συμπεριφέρεται πολύ επιθετικά έναντι της ΕΕ».

Η απόφαση να σταλούν τουρκικές φρεγάτες και εξορυκτικά σκάφη γεωτρήσεων σε αμφισβητούμενα ύδατα είναι χαρακτηριστική ενός οράματος για πιο δυναμική εξωτερική πολιτική, που ακολουθεί ο Erdogan τα τελευταία χρόνια και το οποίο έχει αναστατώσει τους παραδοσιακούς συμμάχους της Τουρκίας καθώς και τους περιφερειακούς της αντιπάλους.

«Ο Erdogan και κάποιοι από τους συμμάχους του πιστεύουν ότι η Τουρκία αποκαθιστά τον σημαντικό της ρόλο στα μάτια των δυτικών συμμάχων», λέει ο Ozlem Kaygusuz, αναπληρωτής καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο της Άγκυρας. «Πιστεύουν ότι όσο πιο δυναμικό ρόλο παίζει τη Τουρκία, τόση περισσότερη αξία θα αποκτήσει και τόσο λιγότερο δυνατό θα είναι να την αγνοήσουν όταν πρόκειται για τα συμφέροντα της Δύσης στην περιοχή».

Ο Anthony Skinner, διευθυντής ερευνών στη Μέση Ανατολή της συμβουλευτικής Verisk Maplecroft, θεωρεί ότι η Άγκυρα θα ήθελε εν τέλει να καταλήξει σε μια συμφωνία με την Κύπρο που θα έθετε τέρμα στις περιφερειακές αντιπαραθέσεις – αλλά οι διαπραγματεύσεις είναι πιθανότατα χρόνια μακριά. Ως τότε τα ύδατα της ανατολικής Μεσογείου, όπως λέει, θα παραμείνουν ταραγμένα. «Το πάθος του Erdogan για ριψοκίνδυνη διπλωματία και υποχώρηση λίγο πριν η κατάσταση γίνει πραγματικά επικίνδυνη σημαίνει ότι υπάρχει πάντα κίνδυνος κλιμάκωσης.»

Στο σημείο αυτό το δημοσίευμα επισημαίνει ότι η αντιπαράθεση στην ανατολική Μεσόγειο έχει τις ρίζες της στη μακρά διαμάχη για την Κύπρο και σημειώνει ότι η Τουρκία άρχισε να ανησυχεί για την εκμετάλλευση των ενεργειακών αποθεμάτων της περιοχής από την Κύπρο το 2000. Η συνεχής αποτυχία των συνομιλιών για το Κυπριακό και η αντιπαράθεση για το φυσικό αέριο εξελίχθηκε σε περιφερειακή αντιπαράθεση.

Η Κύπρος δηλώνει ότι οι γεωτρήσεις για υδρογονάνθρακες στα ύδατα γύρω από το νησί στηρίζονται στο διεθνές δίκαιο και είναι αποφασισμένη να προχωρήσει παρά την έλλειψη ειρηνευτικής συμφωνίας, γεγονός που έχει εξοργίσει την Άγκυρα.
Η επιδείνωση των σχέσεων της Τουρκίας με πολλές χώρες της ανατολικής Μεσογείου κατά την τελευταία δεκαετία πρόσφερε μια ευκαιρία στην Κύπρο και έδωσε ώθηση στην συνεργασία του Ισραήλ με την Αίγυπτο.

Μαζί με την Ελλάδα έχουν συμφωνήσει σε κοινό σχέδιο για την εξόρυξη και αξιοποίηση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου. Πέρυσι συγκρότησαν, από κοινού με την Ιταλία, την Ιορδανία και την Παλαιστινιακή Αρχή, ένα επίσημο Φόρουμ για το Φυσικό Αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο. Ένα από τα μεγαλύτερα σχέδια του Φόρουμ είναι η εξαγωγή φυσικού αερίου μέσω μεταφοράς του με αγωγό στην Ελλάδα.

Ωστόσο υπάρχουν αμφιβολίες για την οικονομική βιωσιμότητα του σχεδίου. «Δεν είναι ξεκάθαρο αν η Ευρώπη χρειάζεται αυτό το φυσικό αέριο, καθώς εφοδιάζεται ήδη από τη Ρωσία, την Αλγερία και τη Νορβηγία», λέει ο Jean-Baptiste Bouzard, της συμβουλευτικής Wood Mackenzie, προσθέτοντας ότι ένας πιο ρεαλιστικός στόχος θα ήταν ο εφοδιασμός της Αιγύπτου και ίσως η αξιοποίηση των τερματικών υγροποίησης φυσικού αερίου της χώρας για επιπλέον εξαγωγές.

Το δημοσίευμα κάνει αναδρομή στις προσπάθειες της Τουρκίας να παρεμποδίσει τις γεωτρήσεις εταιρειών στην περιοχή. [Τούρκοι] αξιωματούχοι επιμένουν ότι η Τουρκία ενεργεί με βάση την ανάγκη της να διαφοροποιήσει τον ενεργειακό εφοδιασμό της. Αλλά πολλοί στον ενεργειακό τομέα θεωρούν ότι οι ενέργειές της είναι τακτική παρεμπόδισης παρά γνήσια φιλοδοξία ανάπτυξης πόρων που θεωρεί δικούς της.

«Η Τουρκία είναι στην ιδανική θέση να εμποδίσει την περαιτέρω ανάπτυξη της ανατολικής Μεσογείου», λέει ο Richard Bronze, συνιδρυτής της συμβουλευτικής Energy Aspects. «Αλλά οι πράξεις της έχουν πολιτικά, τουλάχιστον εξίσου με οικονομικά, κίνητρα.»

Την άποψη αυτή την υιοθετεί και η Κύπρος που έχει κατηγορήσει την Τουρκία ότι μετατρέπεται σε «κράτος-πειρατή» και πιέζει για την υποστήριξη της ΕΕ. Η Άγκυρα από την πλευρά της κατηγορεί τις Βρυξέλλες ότι παίρνουν θέση.

«Η ΕΕ φαίνεται να έχει μετατραπεί εντελώς σε όμηρο των μαξιμαλιστικών θέσεων της Ελλάδας και των Ελληνοκυπρίων», δήλωσε στους FT ο Cagatay Erciyes, γενικός διευθυντής θαλάσσιων υποθέσεων στο τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών. Η ΕΕ, είπε ο ίδιος, «προτιμά να είναι μέρος του προβλήματος παρά να βοηθήσει στην επίλυσή του». Η Τουρκία έμεινε ακόμα πιο απομονωμένη μετά την απόφαση του αμερικανικού Κογκρέσου να άρει το εμπάργκο όπλων προς την Κύπρο.

Στο πλαίσιο αυτό, η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία με την υποστηριζόμενη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση της Τρίπολης. Το δημοσίευμα κάνει αναφορά στην εμπλοκή της Τουρκίας στη Λιβύη. Σημειώνεται ότι ο Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας είχε δηλώσει ότι η συμφωνία μεταξύ Τουρκίας-Λιβύης για τα θαλάσσια σύνορα είναι «στα όρια της φαιδρότητας». Τη συμφωνία έχει απορρίψει και η ΕΕ.

«Σκοπός της συμφωνίας», παραδέχεται ένας τούρκος αξιωματούχος, είναι «να μπλοκάρει οποιονδήποτε αγωγό στη Μεσόγειο». Διπλωμάτες αναμένουν σοβαρή κλιμάκωση της έντασης, αν η Τουρκία προχωρήσει σε έρευνες ανοιχτά της Κρήτης. Ευρωπαίος αξιωματούχος δήλωσε:

«Αν η Τουρκία κάνει γεωτρήσεις ανοιχτά της Κρήτης, η Ελλάδα θα πρέπει να αντιδράσει».

Μετά τη συμφωνία για τα θαλάσσια σύνορα ο σύνορα ο Erdogan ενίσχυσε την υποστήριξή του προς την κυβέρνηση της Τρίπολης. Αλλά έχει εξοργίσει πολλούς. Τον Μάιο τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα σε κοινή διακήρυξη με την Κύπρο, την Ελλάδα, την Αίγυπτο και τη Γαλλία, κατηγόρησαν την Τουρκία για «παράνομες ενέργειες» στην ανατολική Μεσόγειο και για προσπάθεια «υπονόμευσης της περιφερειακής σταθερότητας» μέσω των ενεργειών της στη Λιβύη.

Αν και μια λύση μπορεί να απέχει πολύ, κάποιοι αναλυτές και στελέχη ενεργειακών επιχειρήσεων βλέπουν την προοπτική η οικονομία να επισκιάσει τελικά την πολιτική.

«Ελπίζω μια μέρα να δούμε κάποια λογική και η Τουρκία να γίνει επίσης μέρος αυτής της εξέλιξης καθώς πρόκειται για μια μεγάλη αγορά στο κατώφλι της», λέει ο Μαθιός Ρήγας, διευθύνων Σύμβουλος της Energean. «Η ενέργεια έχει γίνει λύση παρά πρόβλημα και έτσι θα έπρεπε να το βλέπουν οι πολιτικοί».

Financial Times
HellasJournal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση