Περί εξωτερικής πολιτικής

Του Σωτήρη Σέρμπου

Λαμβάνοντας υπόψη το δημόσιο ρόλο του, ο Υπουργός Εξωτερικών παραμένει ο κατεξοχήν αρμόδιος για τη συνολική διαχείριση και ερμηνεία της εξωτερικής πολιτικής. Γι’ αυτό και προσκαλείται από τα ΜΜΕ ως "ερμηνευτής" της πολιτικής. Εκ της θέσης του, καλείται να διαχειριστεί τη λεπτή ισορροπία μεταξύ των απαιτήσεων μυστικότητας, του δικαιώματος της κοινής γνώμης να γνωρίζει, και τέλος την εν πολλοίς αυξανόμενη πίεση από τα μέσα επικοινωνίας για πληροφόρηση σε καθημερινή βάση.

Αφορμή για το σημερινό σημείωμα, αποτελεί η ανάγκη προσδιορισμού μιας λειτουργικής ισορροπίας ανάμεσα στις βραχυπρόθεσμες απαιτήσεις των Υπουργών (βλ. διαχείριση κρίσεων) και στις πρακτικές καλλιέργειας και ενθάρρυνσης μακρόχρονης σκέψης. Ενδεικτικά, παραθέτω πρόσφατη απάντηση του επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας στο ερώτημα δημοσιογράφου περί ύφεσης ή μη της έντασης με την Τουρκία: "Θα το δούμε. Η σχέση μας με την Τουρκία είναι κρύο και ζεστό. Περνάμε από την κλιμάκωση στην αποκλιμάκωση. [...]".

Επιχειρώντας ένα βήμα πίσω από τις γραμμές και ανεξαρτήτως λεκτικής απεικόνισης, ο εξωτερικός παρατηρητής εστιάζει το ενδιαφέρον του στην ατρόφηση μιας ολοκληρωμένης διανοητικής αφετηρίας ως προς την αρχιτεκτονική της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Συνοπτικά, αναφέρομαι σ’ εκείνη που υπόκειται στην ανηλεή βάσανο της σφυρηλάτησης ενός μεθοδολογικά συγκροτημένου τρόπου σκέψης ως προς την πρόσληψη και την ερμηνεία:
α) της φύσης και της πορείας των αλλαγών σχετικά με τη δομή και τη λειτουργία του διεθνούς συστήματος, και
β) της θέσης της χώρας σ’ αυτό. Εν τέλει, εκείνου που αντανακλά την εξελικτική δυναμική μιας βαθιά ριζωμένης κουλτούρας μακράς διαρκείας.


Η οποία -στο πλαίσιο των κυοφορούμενων αλλαγών που σηματοδοτεί η τρέχουσα περίοδος ανανεωμένου γεωπολιτικού ανταγωνισμού μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων- καθίσταται διαρκώς αμφισβητούμενη και ωφέλιμα ανατροφοδοτούμενη. Έτσι ώστε, τόσο στα περιφερειακά δρώμενα όσο και στα επιμέρους ζητήματα ελληνικού ενδιαφέροντος, να εμπλουτίζεται και να επικαιροποιείται. Αποσύροντας εργαλεία παλαιάς κοπής και εισάγοντας νέα στο οπλοστάσιο της. Στοχεύοντας δηλαδή στην επίτευξη ενός ενάρετου κύκλου σχεδιασμού και εκτέλεσης προδραστικών πολιτικών για την υπηρέτηση των εθνικών της συμφερόντων. Υπό το ορθό πρίσμα μιας διαδικασίας συστηματικής παρακολούθησης και αξιολόγησης. Προκειμένου, όταν "καθρεπτίζονται", να παραμένουν απολύτως συγχρονισμένες τόσο με το "ρολόι" όσο και με το "θερμόμετρο" του πραγματικού κόσμου και της παγκόσμιας τάξης.

Ως Ελλάδα, δικαίως προκρίνουμε αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε ως "Εθνική Στρατηγική για την Ειρήνη". Η οποία και ξεδιπλώνεται σε μια εκκολαπτόμενη συνθήκη παγκόσμιας τάξης που αργά αλλά σταθερά διαβρώνει το σκληρό πυρήνα του προτύπου Κίσινγκερ. Το οποίο, μεταξύ άλλων, περιελάμβανε κοινά αποδεκτούς περιορισμούς και κανόνες για τα εθνικά-κράτη. Αντιθέτως, σήμερα παρατηρούμε ολοένα και περισσότερες χώρες να επιλέγουν το δικό τους διακριτό εθνικό μονοπάτι ως απάντηση στην υπό διαμόρφωση (νέα;) παγκόσμια τάξη. Αδιαφορώντας για τις απόψεις των "εθνικών άλλων" και ενισχύοντας την απονομιμοποίηση του παλαιού συστήματος ως προς τα αποδεκτά όρια διευθέτησης και μεθόδων άσκησης εξωτερικής πολιτικής.

Μάλιστα, αρκετές από αυτές, εμπνέονται από την τροποποίηση του βεστφαλιανού μοντέλου διεθνούς οργάνωσης και την προσαρμογή του στο σημερινό περιβάλλον παγκοσμιοποίησης. Προτάσσοντας εκ νέου το τρίπτυχο εθνική κυριαρχία – σφαίρες επιρροής – ισορροπία ισχύος. Διατυπώνοντας ένα εθνικό αφήγημα που επικουρείται από το πεδίο της εσωτερικής πολιτικής (για παράδειγμα, η προβολή ισχύος εκ μέρους της Τουρκίας ερμηνεύεται και υπό την ιδεολογική ομπρέλα à la carte συζεύξεων μεταξύ του οθωμανικού ισλαμισμού και του παντουρκισμού). Κοντολογίς, η αναζήτηση κοινού τόπου παραμένει συνδεδεμένη με την επίτευξη μιας αμοιβαία αποδεκτής και σταθερής γεωπολιτικής ισορροπίας ανά παγκόσμια περιφέρεια. Μέχρι τότε, το μέγεθος της ελκτικής δύναμης και το εύρος εφαρμογής των φιλελεύθερων αξιών (βλ. διεθνές δίκαιο, διεθνής ευθύνη, ηθικό συμφέρον) θα εξαρτώνται από το βαθμό ιεράρχησής τους στις προτιμήσεις και τα κύρια συμφέροντα μεταξύ των μεγάλων και (κατά περίπτωση) ορισμένων εκ των μεσαίων εθνικών πρωταγωνιστών της παγκόσμιας τάξης.

Πεποίθηση μου παραμένει πως για τους λόγους που αναφέρθηκαν, τα παραπάνω δεν αποτελούν μονοσήμαντο προϊόν ακαδημαϊκής διαστροφής και παλαιότερης υπηρεσίας στο Υπουργείο Εξωτερικών. Η εναρμόνιση με το κεντρικό διακύβευμα της εποχής που διανύουμε συνεχίζει να αποτελεί ζήτημα ιστορικής ευθύνης, θεσμικής μνήμης, πολιτικής ευαισθησίας και προσωπικής ενσυναίσθησης. Στο τέλος της ημέρας, είναι εκείνο που κατεξοχήν θα προσδιορίσει το εύρος και την ισχύ του δικού μας εθνικού παραδείγματος. Επιδρώντας καταλυτικά στην εξέλιξη των σχέσεων μας και με την ίδια την Τουρκία.

* Ο κ. Σωτήρης Σέρμπος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και Ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ
Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση