Τα συμπεράσματα της Διάσκεψης του Βερολίνου

Του Σπύρου Ν. Λίτσα Ph.D

Η Διάσκεψη στο Βερολίνο τελείωσε, δίχως, όπως κάποιοι Πανεπιστημιακοί είχαμε σπεύσει να αναδείξουμε, να μπορέσει να φέρει κάποια λύση στο πολυεπίπεδο πρόβλημα της Λιβύης που σπαράζεται εδώ και χρόνια από την εμφύλια διαμάχη αλλά και από απουσία θεσμών ή πολιτικού προσωπικού ικανού να οδηγήσει τη χώρα πέρα του κανταφικού ολοκληρωτισμού. Τα πρώτα συμπεράσματα της Διάσκεψης είναι τα ακόλουθα:

• Τουρκία και Ρωσία μέσω της συγκεκριμένης διαδικασίας έχουν πλέον παγιώσει την παρουσία τους στα της Λιβύης. Το σχήμα μάλιστα που εξελίσσεται είναι εξόχως επιθετικό προς τις δυτικές θέσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, όταν Άγκυρα και Μόσχα υποστηρίζοντας τις δυο αντιμαχόμενες πλευρές στο εσωτερικό τη Λιβύης ενισχύουν το ρόλο τους στην Ανατολική Μεσόγειο. Το χειρότερο δυνατό σενάριο για την Ελλάδα – σε πρώτο χρόνο – και για άλλες δυτικές δυνάμεις είναι να επιτύχει η Τουρκία το στόχο της να οικοδομήσει ναυτική στρατιωτική βάση στη Λιβύη. Ο ρόλος της Μόσχας προς την ενίσχυση της Άγκυρας είναι κομβικός και θεωρώ ότι πλέον είναι καιρός η Αθήνα να σταματήσει να ελπίζει ότι θα μπορέσει να βρει ένα σημείο επαφής με τη Ρωσία και να προετοιμασθεί με βάση τα συγκεκριμένα δεδομένα.


• Οι ΗΠΑ συνεχίζουν να έχουν μια μπλαζέ διάθεση μη ουσιαστικής εμπλοκής στα της Λιβύης. Στη νέα μου μονογραφία U.S. Foreign Policy in the Eastern Mediterranean: Power Politics and Ideology under the Sun από τον εκδοτικό οίκο Springer International που θα κυκλοφορήσει σε λίγες εβδομάδες διεθνώς υποστηρίζω ότι το μεγαλύτερο σφάλμα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής τα τελευταία χρόνια είναι η καθυστέρηση και η μπλαζέ διάθεση που επέδειξε κατά τη διάρκεια της προεδρίας Μπαράκ Ομπάμα στις εξελίξεις του Συριακού Εμφυλίου. Διαπιστώνεται ότι ακολουθείται η ίδια γραμμή και στη Λιβύη με αποτέλεσμα το κενό που εμφανίζεται να καλύπτεται από έτερες δυνάμεις. Το ζήτημα πλέον στην Ανατολική Μεσόγειο δεν είναι αν οι ΗΠΑ θα ηγηθούν των εξελίξεων από την πρώτη γραμμή ή πίσω από τη διεθνοπολιτική κουρτίνα [lead from the front vs. lead from behind] αλλά αν οι ΗΠΑ έχουν τη διάθεση να συνεχίσουν να διαδραματίζουν ρόλο στην περιοχή. Οι εξελίξεις γύρω από τα ζητήματα της τουρκικής στάσης στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά και το διπλωματικό παρασκήνιο πίσω από τη Διάσκεψη του Βερολίνου δείχνουν ότι η Ουάσιγκτον σκέφτεται πλέον τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές και τις νομικές περιπέτειες του Αμερικανού Προέδρου με αποτέλεσμα να δημιουργούνται κανονιστικές ανακατανομές ισχύος.

• Η Γερμανία δείχνει ότι επιθυμεί να διαδραματίσει σημαντικότερο ρόλο στα ευρύτερα στρατηγικά ζητήματα που επηρεάζουν τον ευρωπαϊκό χώρο. Αποτελεί μια πρωτοβουλία ενός κράτους που πλέον αισθάνεται σίγουρο να περάσει από το επίπεδο της οικονομικής μεγάλης δύναμης σε αυτό της πολιτικής, ένα δεδομένο που θα είναι λάθος να μην προσμετρηθεί στα στοιχεία αυτά που διαμορφώνουν τη μεγάλη συστημική εικόνα του εδραιωμένου πολυπολισμού στον 21ο αιώνα. Η Γερμανία θα μπορέσει να προσφέρει σημαντικά στην ενίσχυση της ειρήνης και της ασφάλειας του διεθνούς συστήματος της εποχής μας αν καταφέρει και κατανοήσει σε βάθος τον ειδικό ρόλο σύνθεσης που μπορεί να έχει στο εσωτερικό της Ε.Ε. μεταξύ των κρατών μελών. Το σφάλμα της μη πρόκλησης της Ελλάδας στη Σύσκεψη του Βερολίνου πρέπει να μην επαναληφθεί.

• Η Γαλλία αλλά και η Ιταλία επιθυμούν κι αυτές να διαδραματίσουν σημαντικότερο ρόλο στην περιοχή από αυτόν που τώρα παίζουν. Η Λιβύη για τη Γαλλία αποτελεί κομβικό σημείο υψηλού ενδιαφέροντος κυρίως λόγω των πετρελαϊκών κοιτασμάτων της, ενώ για την Ιταλία θέματα που άπτονται των προσφυγικών ροών παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο. Δεν είμαι σίγουρος όμως πως θα καταφέρει η Ιταλία να αναλάβει πρωτοβουλίες στα της Λιβύης όταν η εθνική οικονομία αλλά και το πολιτικό σύστημα αντιμετωπίζει σωρεία προβλημάτων, ενώ η Γαλλία βρίσκεται σε καλύτερο επίπεδο συστημικά, τόσο στην οικονομία όσο και σε θέματα στρατηγικής και ενεργειακής διάστασης, αλλά οι ρωγμές στον κορμό της κοινωνίας έχουν αρχίσει και βαθαίνουν πολύ περισσότερο από ότι το Παρίσι θεωρεί ανεκτό. Επομένως, οι φιλοδοξίες και των δυο κρίνονται μη ρεαλιστικές.

• Τόσο η αναφορά σε Γερμανία όσο και σε Ιταλία και Γαλλία, αναδεικνύουν τη θεσμική αδυναμία της Ε.Ε. να χαράξει μια κοινή εξωτερική πολιτική. Η Ε.Ε. ήταν παρούσα στη Διάσκεψη του Βερολίνου όχι ως αποφασιστικός δρών αλλά ως παρατηρητής των εξελίξεων. Το μέλλον της Ε.Ε. είναι ένα από τα σημαντικότερο ζητήματα που θα απασχολήσουν την Ευρώπη αλλά και το δυτικό κόσμο τα χρόνια που έρχονται. Η πολιτική αδυναμία του ενωσιακού εγχειρήματος να αναλάβει κοινές πρωτοβουλίες αλλά και το θεσμικό κενό οφείλουν να προβληματίσουν δημιουργικά τους παράγοντες αυτούς (πολιτικούς, πανεπιστημιακούς, επιχειρηματίες) που επιθυμούν να δουν την ενίσχυση της Ευρώπης και την υιοθέτηση μιας κοινής συνισταμένης αναφορικά με τη χάραξη ενός συλλογικού μέλλοντος για τους πολίτες της γηραιάς ηπείρου.

• Η Αθήνα τρέχει να καλύψει το διπλωματικό κενό δεκαετιών και να αλλάξει τη λογική χρόνων που αναδείκνυαν το "μη τους κύκλους τάραττε". Η μη πρόσκληση της Ελλάδας στη σύνοδο του Βερολίνου έχει πλέον καταγραφεί και η Αθήνα θα πρέπει γρήγορα να κινηθεί με στόχο την ακύρωση των σχεδίων της Άγκυρας για δημιουργία ναυτικής στρατιωτικής βάσης στη Λιβύη, τον καλύτερο συντονισμό της ελληνικής ομογένειας στις ΗΠΑ ώστε να αναβαθμιστεί ο ρόλος της Ελλάδας στις εσωτερικές υποθέσεις του αμερικανικού πολιτικού συστήματος, τη δημιουργία ενός νέου σχεδιασμού σε επίπεδο Στρατιωτικής Στρατηγικής ώστε να βοηθηθεί η εθνική οικονομία δίχως να επηρεασθεί η δυνατότητα αποτροπής ή –αν αυτό χρειασθεί– πλήγματος προς τον οποιαδήποτε παράγοντα επιβουλεύεται των εθνικών θέσεων. Η Χάγη δεν είναι λύση αλλά κατάληξη της εδώ και δεκαετιών πολιτικής κατευνασμού προς την Τουρκική επιθετικότητα. Η χρονική συγκυρία είναι κρίσιμη και χρειαζόμαστε σύμπνοια και τεχνοκρατικό σχεδιασμό που δεν θα επιτρέπει την παραμικρή μορφή κομματικοποίησης.

* Ο Σπύρος Λίτσας είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Μακεδονίας & Επισκέπτης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Grenoble και της Ανώτατης Διακλαδικής Σχολής των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων
Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση