Το διαζύγιο με το πολιτικό ήθος: Από τον Αριστοφάνη στον Μακιαβέλι

Στις πολιτικές δραστηριότητες μπορεί κάποιος να συμπεριφέρεται με έλλειψη ήθους, το οποίο όμως στην προσωπική του ζωή το διαθέτει

Σχολιάζοντας έργα και λόγους των πολιτικών αναφερόμαστε -αρνητικά συνήθως- στο πολιτικό ήθος τους, ίσως για να προστατευθούμε αν αναφερόμασταν γενικά για το ήθος τους, διαχωρίζοντας μ’ αυτόν τον τρόπο την πολιτική από την εν γένει κοινωνική και ατομική συμπεριφορά του προσώπου.

Αναγνωρίζουμε επομένως, ότι στις πολιτικές δραστηριότητες μπορεί κάποιος να συμπεριφέρεται με έλλειψη ήθους, το οποίο όμως στην προσωπική του ζωή το διαθέτει. Ίσως να συμβαίνει έτσι, ίσως και όχι. Δυσδιάκριτη είναι η διαφοροποίηση.

Όπως και δυσδιάκριτες είναι στον καθημερινό λόγο μας, οι έννοιες ήθος, ηθική και ηθικό.

Ετυμολογικώς [έτυμον / αληθές] το ήθος είναι "το σύνολο των ψυχικών ιδιοτήτων του ανθρώπου, ο ατομικός χαρακτήρας" και δεν πρέπει να ταυτίζεται με την ηθική, δηλαδή την επιστήμη που μελετά τους κανόνες συμπεριφοράς των ανθρώπων στην κοινωνική τους συμβίωση, ούτε με το ηθικό, που σημαίνει την "ψυχική δύναμη που κινεί τον άνθρωπο στη ζωή και στη δράση".

Με αφορμή, λοιπόν, πράξεις και λόγους πολιτικών, που χαρακτηρίστηκαν προσφάτως από έλλειψη πολιτικού ήθους, φαίνεται πως αντί να επικρατήσουν σ’ αυτούς ευγενικά συναισθήματα, εφαρμόζουν διδαχές που φαίνεται πως δεν επηρεάζουν αρνητικά τον λαό. Τουλάχιστον όχι στο σύνολό του.

Δάσκαλοι της πολιτικής ανηθικότητας, ή αν θέλετε με πολιτικό όρο, του αμοραλισμού, είναι κυρίως ο Ιησουίτης Λογιόλα, με την διαβόητη φράση του "ο σκοπός αγιάζει τα μέσα", όπου όμως θα μπορούσε η φράση να σημαίνει ότι σκοπός είναι το όφελος του λαού, και όχι το προσωπικό του πολιτικού.


Ενδιαφέρουσα φυσικά είναι και η παρατήρηση του Μακιαβέλι -και όχι σύσταση, όπως πολλοί του καταλογίζουν, επειδή στην ουσία κατέγραψε τα όσα συμβαίνουν- ότι «οι ηγεμόνες πρέπει να φαίνονται προικισμένοι με όλες τις αρετές που θαυμάζει το πλήθος, ακόμη και εάν δεν τις έχουν».

Θα μπορούσε να αναφερθεί και η διαπίστωση του Γουσταβ Λε Μπον, ότι οι μάζες χρειάζονται κάποιον που τις κολακεύει, υποβάλλοντάς τες με την προπαγάνδα σε χονδροειδείς γενικευτικούς και απλοϊκούς συλλογισμούς που απευθύνονται αποκλειστικά στο θυμικό τους.

Η πράξη επομένως, δείχνει ότι οι πολιτικοί πάνω στις ανωτέρω γραμμές κινούνται, χωρίς να γνωρίζει ο λαός αν έτσι συμπεριφέρονται και στην καθημερινότητά τους. Διαπιστώνεται δηλαδή, ότι η πολιτική ανηθικότητα γίνεται ανεκτή, λόγω της αδυναμίας του πλήθους να πιστεύει στους παραπλανητικούς λόγους των λαϊκιστών πολιτικών.

Δεν είναι ασφαλώς τωρινό το φαινόμενο. Συνέβαινε παλαιόθεν, και στην Ελλάδα και αλλού, να ηγούνται του λαού λαοπλάνοι πολιτικοί. Μόνον που στην σημερινή εποχή, η έκταση της πολιτικής ανηθικότητας και η εξ αυτής βλάβη των λαϊκών και εθνικών συμφερόντων έχει πάρει ζημιογόνε διαστάσεις.

Θυμίζω δε, ότι πάντα σε ανάλογες περιπτώσεις, υποστηρίζω πως τα έθνη δε χάνονται λόγω οικονομικών προβλημάτων, αλλά λόγω της σήψης της κοινωνίας. Αυτό ακριβώς που έγραψε στις "Εκκλησιάζουσες" ο Αριστοφάνης: «Πονάω που βλέπω όλα να σαπίζουν σ’ αυτόν τον τόπο. Στην εξουσία πάντοτε οι φαύλοι. Κι’ αν φανεί κάποιος μια μέρα έντιμος, σε δέκα μέρες σκαρτεύει. Φέρνεις άλλον, βγαίνει χειρότερος».

Παραθέτω αποσπάσματα από το σύγγραμμα "Συμπληρώματα Αρχαίας Ιστορίας", του Απόστολου Β. Δασκαλάκη (1900-1982), καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών: «Το μέγιστον μέρος της πολιτικής και εν μέρει ηθικής ταύτης παρακμής των Αθηνών της 4ης εκατονταετηρίδος ωφείλετο εις εσωτερικούς λόγους: Οι νέοι πολίται είχον παραμορφώσει, όχι μόνον την πολιτικήν, αλλά και την ηθικήν σύνθεσιν της αθηναϊκής πολιτείας. Ούτως, εις μεγάλας μάζας λαού το ένδοξον παρελθόν της πόλεως είχε παύσει να είναι η ζωογόνος δύναμις πολιτικής κατευθύνσεως και πνευματικής δημιουργίας, το δε συναίσθημα των προς την πατρίδα υποχρεώσεων του πολίτου είχε καταπέσει.

» […] Οι πλούσιοι έκτιζον μεγαλοπρεπείς οικίας, μεγαλοπρεπεστέρας και αυτών των ενδόξων μνημείων, τα οποία ενέκλειον τα ιερά και όσια του παρελθόντος της πόλεως. Εκεί διήγον ζωήν απολαύσεων, αδιαφορούσαν διά τα κοινά και προσεπάθουν διά παντός τρόπου να διαφύγουν τας φορολογικάς επιβαρύνσεις. Αι κυριώτεραι τάξεις απέβλεπον μόνον εις υλικά και πολιτικά ωφελήματα διά την κομματικήν εξυπηρέτησιν των διαφόρων πολιτικών μερίδων».

»Το πατριωτικόν συναίσθημα είχε φθαρή, η έννοια των δημοκρατικών δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων των πολιτών είχε παραμορφωθή. Το πανελλήνιον φρόνημα, το οποίον επήγαζεν από την υπερήφανον συνείδησιν υπεροχής του Έλληνος έναντι των άλλων λαών και το οποίον έτρεφον τόσον επιμελώς οι Αθηναίοι σοφοί και ποιηταί του 5ου αιώνος, δεν υφίστατο πλέον παρά εις την σκέψιν ολίγων πνευματικών ανθρώπων».

Ο Μακεδών
Voria


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση