Ο Ερντογάν χάνει το παιχνίδι της κυπριακής ΑΟΖ

Οι πετρελαϊκοί κολοσσοί αντιτίθενται στις επεκτατικές βλέψεις του «Σουλτάνου»

Αν και είναι ακόμα νωρίς για οριστικά συμπεράσματα, οι πρώτες ενδείξεις για τη γεώτρηση της ExxonMobil στο θαλάσσιο οικόπεδο 10 της κυπριακής ΑΟΖ είναι -σύμφωνα με πληροφορίες- εξαιρετικά ελπιδοφόρες. Φαίνεται, μάλιστα, να επιβεβαιώνονται από την πρόσκληση που απηύθυνε η πετρελαϊκή εταιρεία προς τους υπουργούς Εξωτερικών και Ενέργειας της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς και προς την Αμερικανίδα πρέσβειρα στη Λευκωσία να επισκεφθούν την πλατφόρμα και να ενημερωθούν από τον αντιπρόεδρο και τους τεχνικούς της ExxonMobil.

Εάν, λοιπόν, οι πρώτες ενδείξεις για μεγάλο κοίτασμα επιβεβαιωθούν, η δυναμική που έχει αναπτυχθεί στο ενεργειακό τοπίο της Ανατολικής Μεσογείου θα προσλάβει νέες διαστάσεις. Αυτό δεν αφορά μόνο την κυπριακή ΑΟΖ και τις ΑΟΖ γειτονικών χωρών, αλλά και την ελληνική υφαλοκρηπίδα νότια της Κρήτης.

Το κρίσιμο ερώτημα που απασχολεί και την Αθήνα και τη Λευκωσία είναι πώς θα αντιδράσει η Αγκυρα. Τις προηγούμενες μέρες ο ίδιος ο Ερντογάν ύψωσε τους τόνους εκτοξεύοντας απειλές. Για να προσδώσει, μάλιστα, αξιοπιστία σε αυτές πραγματοποιούνται κάθε τόσο τουρκικές αεροναυτικές ασκήσεις και δεσμεύονται θαλάσσιες περιοχές που δεν ανήκουν στην Τουρκία. Παραλλήλως, το σκάφος «Μπαρμπαρόσα» βρίσκεται στο θαλάσσιο οικόπεδο 4 της κυπριακής ΑΟΖ για παράνομες έρευνες.

Προφανώς, η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει τη δύναμη να αποτρέψει τις κατά καιρούς τουρκικές αυθαιρεσίες. Το «Μπαρμπαρόσα», άλλωστε, δεν δημιουργεί τετελεσμένο. Αντιθέτως, η γεώτρηση της ExxonMobil και προσεχώς η γεώτρηση της Total δημιουργούν θετικά τετελεσμένα. Στην πραγματικότητα, η Αγκυρα ηττάται σ’ αυτό το επίπεδο.


Υπενθυμίζουμε πως τον προηγούμενο Φεβρουάριο το τουρκικό ναυτικό είχε εμποδίσει την πλατφόρμα της ιταλικής ΕΝΙ να πραγματοποιήσει προγραμματισμένη γεώτρηση στο οικόπεδο 3 της κυπριακής ΑΟΖ. Ηταν μια προσωρινή νίκη των Τούρκων, η οποία όμως ακυρώθηκε και αντιστράφηκε λόγω της αδυναμίας τους να πράξουν το ίδιο με την πλατφόρμα της ExxonMobil. Το μήνυμα της Ουάσινγκτον ήταν ξεκάθαρο και ο Ερντογάν δεν μπορούσε να το αγνοήσει. Το ίδιο μήνυμα έχει στείλει και το Παρίσι, αν και μένει να φανεί στην πράξη εάν το τουρκικό ναυτικό θα εμποδίσει ή όχι τη γεώτρηση της Total.

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, οι Γάλλοι δεν έχουν περιθώριο να ανεχθούν τουρκικά εμπόδια. Οχι μόνο επειδή προσμένουν πολλά, αλλά και επειδή από την ικανότητά τους να κρατήσουν τον τουρκικό στόλο μακριά θα κριθεί εάν θα τους επιλέξει για να κάνει κοινοπραξία μαζί τους η ΕΝΙ, η οποία έχει τα περισσότερα δικαιώματα στην κυπριακή ΑΟΖ. Η απροθυμία-αδυναμία της Ρώμης να αντιπαρατεθεί με την Αγκυρα για να προστατεύσει τα συμφέροντα της ΕΝΙ, υποχρεώνει την ιταλική πετρελαϊκή εταιρεία να αγοράσει προστασία, προσφέροντας μερίδιο. Προτιμάει την Total, αλλά θα της δώσει μερίδιο μόνο αν η Γαλλία αποδείξει ότι μπορεί να προστατεύσει τη γεώτρηση. Διαφορετικά θα δώσει μερίδιο στην ExxonMobil, η οποία έχει πίσω της τις ΗΠΑ.

Παρά την επιθετική ρητορική της, η Αγκυρα συνειδητοποιεί ότι δεν έχει περιθώρια να αγνοήσει την Ουάσινγκτον και πιθανότατα ούτε το Παρίσι. Από τη στιγμή, άλλωστε, που επιβεβαιώνεται η ύπαρξη μεγάλων κοιτασμάτων και ενεπλάκησαν πετρελαϊκοί κολοσσοί, ενεπλάκησαν και τα κράτη που βρίσκονται πίσω τους. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι ο Ερντογάν χάνει το παιχνίδι στο ενεργειακό επίπεδο.

Σε μία απέλπιδα προσπάθεια επιχείρησε να δελεάσει γειτονικές χώρες με σκοπό να μοιραστεί μαζί τους τα ενεργειακά ιμάτια όχι μόνο της Κύπρου, αλλά και της Κρήτης. Ζήτησε από την Αίγυπτο και τη Λιβύη να οριοθετήσουν την υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ με την Τουρκία, με βάση το αυθαίρετο δόγμα ότι τα νησιά (εν προκειμένω Κύπρος, Κρήτη, Κάσος, Κάρπαθος, Ρόδος και σύμπλεγμα του Καστελόριζου) έχουν μόνο χωρικά ύδατα και όχι υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ.

Δεδομένου ότι η τουρκική θέση είναι κατάφωρα αντίθετη με το Δίκαιο της Θάλασσας, ο τουρκικός ελιγμός έπεσε στο κενό. Το Κάιρο, που βρίσκεται στα μαχαίρια με την Αγκυρα, αγνόησε παντελώς την προσφορά του Ερντογάν. Ο Τούρκος υπουργός Αμυνας Χουλουσί Ακάρ πήγε στη Λιβύη, προσκομίζοντας χάρτες, με τους οποίους προσπάθησε να πείσει τους συνομιλητές του ότι η Ελλάδα έχει «κλέψει» λιβυκή υφαλοκρηπίδα!

Ολα δείχνουν πως ούτε η Λιβύη θα παίξει το τουρκικό παιχνίδι:
Πρώτον, επειδή εκεί μαίνεται εμφύλιος πόλεμος.
Δεύτερον, επειδή και οι Δυτικοί είναι αρνητικοί. Είναι αξιοσημείωτο ότι η Τουρκία εγκατέλειψε τη σύνοδο για τη Λιβύη, η οποία πραγματοποιήθηκε προ εβδομάδων στο Παλέρμο, επειδή ο Ιταλός πρωθυπουργός δεν της έδωσε πρώτο ρόλο.
Τρίτον, επειδή στη λιβυκή ΑΟΖ, πέντε μόλις χλμ. από τα θαλάσσια σύνορα με την Ελλάδα, έχουν εντοπιστεί δύο υπεργιγαντιαία κοιτάσματα. Σε ενεργειακό συνέδριο που προ καιρού πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο, η εταιρεία που πραγματοποιεί σεισμικές έρευνες Spectrum παρουσίασε σχετικά ευρήματα. Εάν οι ισχυρές ενδείξεις επιβεβαιωθούν, η Λιβύη θα αποκτήσει κοιτάσματα που θα την καταστήσουν ένα δεύτερο Κατάρ. Ως εκ τούτου, έχει κάθε συμφέρον να συμβαδίζει με τους ισχυρούς και να επιδιώκει καλές σχέσεις με τους γείτονές της, όπως η Ελλάδα.

Εχοντας ουσιαστικά αποτύχει και αυτή η επιθετική διπλωματική κίνησή του, ο Ερντογάν παραμένει αντιμέτωπος με το πρόβλημα. Ή θα πρέπει να καταπιεί τις απειλές του, ή θα πρέπει κάτι να κάνει. Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, ερωτοτροπεί με την ιδέα είναι να μετατραπεί σε παράγοντα πρόκλησης αστάθειας. Ουσιαστικά, να στείλει το μήνυμα στους πάντες ότι χωρίς την Τουρκία, δηλαδή χωρίς να της δοθεί μερίδιο, η αναγκαία για την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων σταθερότητα και ασφάλεια δεν μπορεί να υπάρξει.

Οι βόλτες του «Μπαρμπαρόσα», συνοδεία τουρκικών πολεμικών, στην κυπριακή ΑΟΖ δεν είναι ικανές να εμποδίσουν το ενεργειακό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Πολύ περισσότερο οι λεονταρισμοί. Κατά συνέπεια, η Αγκυρα χρειάζεται κάτι περισσότερο. Ισως μία γεώτρηση στην κυπριακή ΑΟΖ. Η πλατφόρμα «Πορθητής», όμως, για τους επόμενους μήνες θα πραγματοποιεί γεώτρηση στην περιοχή Αλάνια, εντός της τουρκικής υφαλοκρηπίδας. Αργότερα και εφόσον λυθούν τεχνικά προβλήματα, είναι πολύ πιθανό να γίνει τέτοια κίνηση.

Η Αγκυρα, άλλωστε, το έχει πει. Για να μην έρθει σε αντίθεση με διεθνή εταιρεία, μάλιστα, θα επιλέξει θαλάσσια οικόπεδα, τα οποία διεκδικεί και για τα οποία η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει παραχωρήσει δικαιώματα. Τέτοια είναι τα οικόπεδα 4 και 5, που βρίσκονται δυτικά και ολίγον νότια της Κύπρου. Εκεί, άλλωστε, κάνει βόλτες το «Μπαρμπαρόσα». Αυτό είναι ο λόγος που η Λευκωσία προετοιμάζεται, με σκοπό να κινήσει, όποτε κρίνει, τη διαδικασία παραχώρησης δικαιωμάτων και γι’ αυτά τα οικόπεδα σε εταιρείες όπως η ExxonMobil και η Total, ώστε να υψώσει φραγμό προστασίας έναντι τουρκικής πειρατικής ενέργειας.

Η νευρικότητα και το αδιέξοδο του Ερντογάν, πάντως, αναμένεται να οξυνθούν αν οι μεγάλες προσδοκίες από τη γεώτρηση της ExxonMobil επιβεβαιωθούν. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι θα ενταθεί ο πειρασμός να δημιουργήσει κάποιου είδους τετελεσμένο για να εκβιάσει τη συμμετοχή του στο ενεργειακό πάρτυ.

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, εγχώριες διπλωματικές και στρατιωτικές πηγές θεωρούν πως ο πιθανότερος στόχος είναι το Καστελόριζο, το οποίο οι Τούρκοι συστηματικά προσπαθούν να αποκόψουν από τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα. Οι ίδιες πηγές θεωρούν, όμως, ότι μέχρι την επίσκεψη Τσίπρα στην Τουρκία, ο Ερντογάν θα αποφύγει έμπρακτες προκλήσεις μεγάλης κλίμακας για να μην τινάξει στον αέρα την επίσκεψη. Η Αγκυρα θεωρεί πως σ’ αυτή τη φάση μπορεί να αποσπάσει κάτι από την Αθήνα. Φοβάται, άλλωστε, ότι εάν τραβήξει το σκοινί μπορεί να προκληθούν παρενέργειες όχι στενά στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, αλλά και στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ και την Ε.Ε.

Το πρόβλημα του Ερντογάν είναι ακόμα μεγαλύτερο, επειδή η Τουρκία έχει αποκλειστεί όχι μόνο από τον ενεργειακό πλούτο, αλλά και από το γεωστρατηγικό πλέγμα που -με τις ευλογίες της Ουάσινγκτον- διαμορφώνεται στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι τριγωνικές συνεργασίες Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ και Ελλάδα-Κύπρος-Αίγυπτος συνεχώς εμπλουτίζονται και αναπτύσσονται (και στον στρατιωτικό τομέα). Αυτές τις ημέρες, μάλιστα, πραγματοποιήθηκε η αεροναυτική άσκηση «Medusa 7» νοτίως της Κρήτης, με τη συμμετοχή της Ελλάδας, της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Αιγύπτου.

Στο διαμορφούμενο γεωστρατηγικό πλέγμα αναμένεται να εισέλθει με κάποιον τρόπο και η Ιορδανία, παρότι δεν έχει έξοδο στη Μεσόγειο. Είναι επίσης ενδεικτικό ότι στις 20 Δεκεμβρίου ο Ιταλός πρωθυπουργός θα συμμετάσχει στη σύνοδο Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ στο Τελ Αβίβ, όπου το πρόγραμμα κατασκευής του αγωγού EastMed αναμένεται να κάνει ένα ακόμα μεγάλο βήμα. Υπενθυμίζουμε ότι στο συγκεκριμένο σχέδιο έχουν ήδη εμπλακεί και βαλκανικές χώρες.

Το εν λόγω γεωστρατηγικό πλέγμα αποκτά πολύ μεγαλύτερη σημασία για τις ΗΠΑ μετά την κρίση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Μπορεί η Ελλάδα να βρίσκεται στα γόνατα, μπορεί η Βόρεια Κύπρος να είναι υπό κατοχή, αλλά ο άξονας Ελλάδα-Κύπρος είναι εκ των πραγμάτων το κέντρο αυτού του γεωστρατηγικού πλέγματος. Προφανώς, οι Αμερικανοί και οι Ισραηλινοί δεν θα πολεμήσουν με τους Τούρκους για να προστατεύσουν τον Ελληνισμό, αλλά έχει διαμορφωθεί ένα πολιτικό-διπλωματικό περιβάλλον, το οποίο αποτρέπει τουρκικές επιθετικές ενέργειες.

Ο Ερντογάν, άλλωστε, είναι πεπεισμένος ότι οι Αμερικανοί τον έχουν προγράψει και ψάχνουν ευκαιρία και τρόπο για να τον εξουδετερώσουν. Ως εκ τούτου, φοβάται μήπως η εμπλοκή σε θερμή αναμέτρηση δώσει την ευκαιρία στις ΗΠΑ να στραφούν εναντίον του. Μπορεί ο φόβος του αυτός να είναι αντικειμενικά υπερβολικός, αλλά υπάρχει και επηρεάζει τις αποφάσεις του.

Στη Λευκωσία ανησυχούν μήπως οι Τούρκοι προκαλέσουν κάποιο επεισόδιο στην Πράσινη Γραμμή ή κάποιο τετελεσμένο στην Αμμόχωστο, με σκοπό να εκβιάσουν διεργασίες για διευθέτηση του Κυπριακού. Η διευθέτηση είναι, άλλωστε, ο ασφαλέστερος τρόπος για να βάλει ο Ερντογάν χέρι στον ενεργειακό πλούτο, μέσω της τουρκοκυπριακής διοίκησης. Υπενθυμίζουμε πως διακηρυγμένη θέση της Ουάσινγκτον είναι ότι εάν λυθεί το Κυπριακό, ο ενεργειακός πλούτος πρέπει να μοιραστεί ισομερώς (!) σε Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους.

Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι παραλλήλως με τις διεργασίες στο πλαίσιο του ΟΗΕ, υπάρχουν και άτυπες διμερείς επαφές Λευκωσίας - Αγκυρας. Τις τελευταίες ημέρες στο τραπέζι μπήκε και το σενάριο εμπλοκής του ΝΑΤΟ και παροχής εγγυήσεων στους Ελληνοκύπριους. Το ζήτημα αυτό διερευνητικά είχε συζητηθεί στη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών των τριών εγγυητριών δυνάμεων τον Σεπτέμβριο στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.

Η Αγκυρα, πάντως, εμφανίζεται πρόθυμη να προωθήσει μία διευθέτηση κυρίως στη βάση της χαλαρής συνομοσπονδίας .Για το επίμαχο ζήτημα του καθεστώτος εγγυήσεων και των κατοχικών στρατευμάτων, έχει, σύμφωνα με πληροφορίες, ρίξει στο τραπέζι κάποιες ιδέες. Η Τουρκία δέχεται να αποσύρει τα στρατεύματά της, εάν διατηρήσει μία ταξιαρχία σε μία βάση, η οποία θα έχει καθεστώς κυριαρχίας, ανάλογο με αυτό των βρετανικών βάσεων. Δηλώνει ανοιχτή στο ενδεχόμενο η Κύπρος μετά τη διευθέτηση να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, αλλά απαιτεί οι έποικοι να αποκτήσουν κυπριακή ιθαγένεια. Τέλος, θεωρεί απαραίτητη προϋπόθεση οι Τουρκοκύπριοι να έχουν δικαίωμα ισότιμης συμμετοχής στον ενεργειακό σχεδιασμό της Λευκωσίας και βεβαίως στα έσοδα από τον ενεργειακό πλούτο.

Σταύρος Λυγερός
Πρώτο Θέμα


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση