Οι ελληνορωσικές σχέσεις στη σκιά απελάσεων

Του Κώστα Ράπτη

Όταν, πριν από μερικές εβδομάδες, οι περισσότερες δυτικές κυβερνήσεις προχωρούσαν σε απελάσεις (από δειγματοληπτικές έως μαζικές) Ρώσων διπλωματών από το έδαφός τους, στο φόντο της "υπόθεσης Σκριπάλ", η Αθήνα επέλεγε παραδειγματικά να μην τις ακολουθήσει. Εικονογραφούσε η στάση αυτή τη φιλική, όπως διακήρυσσαν και οι δύο πλευρές, σχέση Ελλάδας και Ρωσίας, η οποία έδειχνε απρόσβλητη από το νεοψυχροπολεμικό διεθνές κλίμα των ημερών μας. Σήμερα, όμως, όλα αυτά μοιάζουν ήδη μακρινά.

Η απέλαση στις 6 Ιουλίου δύο διπλωματών και δύο πολιτών της Ρωσίας (σχετιζόμενων με το Αυτοκρατορικό Ορθόδοξο Ίδρυμα Παλαιστίνης), για δραστηριότητες που ξεκινούν από τη συλλογή πληροφοριών, περνούν από την εντατική προσπάθεια άσκησης επιρροής σε κρατικούς αξιωματούχους, δημάρχους, μητροπολίτες κ.λπ. και φτάνουν, όπως καταγγέλλεται, μέχρι την απόπειρα δωροδοκίας στρατιωτικών, αποτελεί γεγονός εξαιρετικά ασυνήθιστο στα ελληνικά διπλωματικά χρονικά.

Το προηγούμενο του 2016

Θα μπορούσε, μάλιστα, να χαρακτηριστεί πρωτοφανές αν δεν είχε προηγηθεί η αποκάλυψη, στις αρχές του 2017, του γεγονότος ότι μερικούς μήνες νωρίτερα η ελληνική πλευρά αρνήθηκε, έπειτα και από τις ειδοποιήσεις άλλων διπλωματικών αντιπροσωπιών, να δώσει την τελική της έγκριση για τη διαπίστευση σε πόστο τής εδώ ρωσικής πρεσβείας γνωστού πρωταγωνιστή του κόσμου των μυστικών υπηρεσιών. Τότε αυτή η οιονεί απέλαση είχε απαντηθεί από την πλευρά της Ρωσίας (που έχει εμμονή στα θέματα αμοιβαιότητας) με την απομάκρυνση του νεοαφιχθέντος διευθυντή του Γραφείου Τύπου της ελληνικής πρεσβείας στη Μόσχα.

Πάντως, και οι δύο πλευρές κράτησαν εκείνο το περιστατικό εντός στενών ορίων – εξού και η δημοσιοποίησή του προέκυψε καθυστερημένα. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, ρωτήθηκε από Έλληνα δημοσιογράφο για τις εκατέρωθεν απελάσεις, απάντησε σιβυλλικά: "Αν ισχύουν όσα λέτε, τότε είμαστε πάτσι".

"Λέγκα του Βορρά"

Οι διαφορές με το σήμερα είναι χαρακτηριστικές. Οι απελάσεις της 6ης Ιουλίου αφορούν πρόσωπα ήδη εγκατεστημένα και με εκτεταμένη δράση, ενώ η (έστω και ανεπίσημη) δημοσιοποίηση του συμβάντος ήρθε μόλις πέντε μέρες μετά, με δημοσίευμα της εφημερίδας "Καθημερινή".

Η χρονική σύμπτωση του δημοσιεύματος με την έναρξη της Ατλαντικής Συνόδου, στην οποία απευθύνθηκε πρόσκληση ένταξης της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, θα αρκούσε για ποικίλους συνειρμούς, εάν δεν ήταν ούτως ή άλλως λαλίστατες οι διπλωματικές πηγές που επικαλείται η εφημερίδα. Σύμφωνα με αυτές, η δραστηριότητα των απελαθέντων κατεξοχήν απέβλεπε στην καλλιέργεια αντιδράσεων απέναντι στη Συμφωνία των Πρεσπών για την ονομασία της ΠΓΔΜ, η οποία είναι γνωστό ότι προκαλεί τη δυσφορία της Μόσχας, εφόσον ενισχύει τα ερείσματα της Δύσης στη διαφιλονικούμενη από την άποψη της γεωπολιτικής επιρροής περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων.

Το ότι σε προηγούμενη φάση κυκλοφορούσαν σενάρια για τον πολιτικό ρόλο (τύπου μελλοντικής "Λέγκας του Βορρά") στη Βόρεια Ελλάδα επιχειρηματικών συμφερόντων με ρωσικές διασυνδέσεις δεν είναι αμελητέο.

Διαρροές στα Σκόπια

Άλλωστε, αντίστοιχα φαινόμενα έχουν παρατηρηθεί και στη γείτονα, καθώς, σύμφωνα με έγγραφα της Υπηρεσίας Αντικατασκοπίας της ΠΓΔΜ τα οποία διέρρευσαν πριν από έναν χρόνο, η ρωσική πρεσβεία στα Σκόπια φερόταν να συντονίζει από το 2008 (την επαύριο της Ατλαντικής Συνόδου του Βουκουρεστίου) εκτεταμένη επιχείρηση συλλογής πληροφοριών και άσκησης επιρροής με στόχο την αποκοπή της χώρας από το "βαρυτικό πεδίο" της Δύσης.

Η εκκλησιαστική πτυχή

Και στην περίπτωση αυτή, μεγάλη έμφαση είχε δοθεί στην εκκλησιαστική πτυχή της "μαλακής ισχύος", στο όνομα της κοινής ορθόδοξης πίστης Ρωσίας και ΠΓΔΜ, καθώς και πανσλαβιστικών ιδεολογημάτων.

Όλα αυτά αποκτούν ιδιαίτερη επικαιρότητα σε μια συγκυρία κατά την οποία γίνεται λόγος για πιθανή αποκατάσταση της κανονικής υπόστασης της αυτοανακηρυχθείσας "Μακεδονικής Εκκλησίας" μέσω της αναγνώρισής της από το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως "Αρχιεπισκοπής Αχριδών", ενώ ταυτόχρονα μεγάλες είναι οι διορθόδοξες ζυμώσεις σχετικά με την αίτημα απόδοσης αυτοκεφαλίας στην Ουκρανική Εκκλησία, το οποίο έχει υποβάλει στο Φανάρι η κυβέρνηση του Πέτρο Ποροσένκο. Με δεδομένη την αντιπαράθεση του σχισματικού "Πατριαρχείου Κιέβου" των Ουκρανών εθνικιστών με την υπό τη δικαιοδοσία της Μόσχας αυτόνομη Ουκρανική Εκκλησία, το ζήτημα θεωρείται απολύτως εκρηκτικό και ικανό να πυροδοτήσει σχίσμα σε πανορθόδοξο επίπεδο.

Η Μόσχα καταγγέλλει αμερικανικό δάκτυλο

Στα πρώτα 24ωρα μετά τη δημοσιοποίηση των απελάσεων, τόσο η Αθήνα όσο και η Μόσχα επιχείρησαν να κρατήσουν χαμηλούς τόνους, για να αποτρέψουν μονιμότερη βλάβη στις ελληνορωσικές σχέσεις.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, παρά τις αναφορές του κυβερνητικού εκπροσώπου Δημήτρη Τζανακόπουλου σε "συμπεριφορές που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και δεν σέβονται τις ελληνικές Αρχές", το υπουργείο Εξωτερικών απέφυγε οποιαδήποτε ανακοίνωση.

Αντίστοιχα και ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας κατά τις δηλώσεις του στο τέλος της συνόδου του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες εμφανίσθηκε συγκρατημένος. "Επιδιώκουμε", τόνισε, "πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική και καλές σχέσεις με τις περισσότερες χώρες, εντούτοις έχουμε την απαίτηση να σέβονται όλες την εθνική μας κυριαρχία: και όταν βλέπουμε κάποια περιστατικά τα οποία δεν κινούνται προς αυτή την κατεύθυνση, λαμβάνουμε τα απαραίτητα μέτρα".

Στο τακτικό μπρίφινγκ της Πέμπτης, η εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα, περιορίσθηκε να επαναλάβει τις ρωσικές επικρίσεις για την "εσπευσμένη" επέκταση του ΝΑΤΟ στον χώρο της ΠΓΔΜ, ενώ σε ερώτηση για το ελληνορωσικό διπλωματικό επεισόδιο ανέφερε ότι σε τέτοιες περιπτώσεις η Μόσχα έχει ως αφετηρία την αρχή της αμοιβαιότητας (συνεπώς θα ακολουθήσουν απελάσεις Ελλήνων διπλωματών από τη Ρωσία). Μολονότι, δε, ανέφερε ότι αντίστοιχα περιστατικά "δεν προσθέτουν τίποτε το θετικό", προσέθεσε με νόημα ότι οι διμερείς σχέσεις έχουν τη δική τους δυναμική και δεν υπακούν σε έναν "αυτοματισμό" αρνητικών επιπτώσεων.

Πρωτοφανής ανακοίνωση

Νωρίτερα, εκπρόσωπος της ρωσικής πρεσβείας στην Αθήνα δήλωνε προς το πρακτορείο Interfax ότι προχωρά κανονικά ο προγραμματισμός της επίσκεψης Λαβρόφ στην Αθήνα το φθινόπωρο, καθώς και της σχεδιαζόμενης μετάβασης του Αλέξη Τσίπρα στη ρωσική πρωτεύουσα στα τέλη του έτους. Ωστόσο, αργότερα, πηγές από τα κεντρικά του ρωσικού υπουργείου ανέφεραν ότι "υπό τις παρούσες συνθήκες η επίσκεψη Λαβρόφ δεν έχει νόημα".

Επιπλέον η ανακοίνωση που εκδόθηκε χθες μετά το διάβημα διαμαρτυρίας προς τον Έλληνα πρεσβευτή στη Μόσχα, Ανδρέα Φρυγανά, μπορεί να χαρακτηρισθεί πρωτοφανής για τα διπλωματικά χρονικά. Η ρωσική πλευρά όχι μόνο χαρακτηρίζει τις απελάσεις ως "ενέργεια αβάσιμη, κινούμενη σε σύγκρουση με τον χαρακτήρα των διμερών σχέσεών και ικανή να τους προκαλέσει σοβαρή βλάβη", αλλά τις εμφανίζει και ως ξενοκίνητες.
"Είναι προφανές", τονίζει η ανακοίνωση, "ότι πίσω από την αντιρωσική απόφαση της κυβέρνησης της Ελλάδας, που ήταν αφιερωμένη στην έναρξη της Συνόδου του ΝΑΤΟ, βρίσκεται η Ουάσινγκτον, η οποία ανοιχτά υποστήριξε τις ενέργειες αυτές με δήλωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ".

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση