Οι τέσσερις πόλεμοι του Ερντογάν

Ρίγη ανησυχίας σε γείτονες και εταίρους προκάλεσε το εθνικιστικό-μιλιταριστικό ντελίριουμ του Ταγίπ Ερντογάν το Σάββατο 24 Φεβρουαρίου στο Καχραμανμαράς της νότιας Τουρκίας. Μιλώντας σε συγκέντρωση του κόμματός του (ΑΚΡ), ο Τούρκος πρόεδρος ανέβασε στην εξέδρα την εξάχρονη Αμίν Τιράς, που ήταν ντυμένη για την περίσταση με στολή παραλλαγής και καφέ μπερέ των ειδικών δυνάμεων. Οταν το κοριτσάκι, σοκαρισμένο μπροστά σε τόσο κόσμο, έβαλε τα κλάματα, ο Ερντογάν τής είπε ότι «οι καφέ μπερέδες δεν κλαίνε» και ότι, αν σκοτωθεί σε μάχη, θα ταφεί με τουρκική σημαία «αν θέλει ο Θεός».

Στην ίδια συγκέντρωση, επανήλθε στα «σύνορα της καρδιάς του», διεκτραγωδώντας την εδαφική συρρίκνωση της Τουρκίας μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και κάλεσε τους ομοεθνείς του να είναι έτοιμοι για επιστράτευση. Αν και προσέθεσε ότι «δεν χρειάζεται επιστράτευση αυτή τη στιγμή», δημοσίευμα του Ahval News ανέφερε ότι η σχετική ιστοσελίδα της τουρκικής κυβέρνησης κατέρρευσε, καθώς πολλοί Τούρκοι προσπαθούσαν να αντλήσουν πληροφορίες για τα φύλλα πορείας τους.

Είναι αλήθεια ότι ο τουρκικός στρατός διεξάγει ήδη επιχειρήσεις εναντίον των Κούρδων του Αφρίν, στη βόρεια Συρία, και ότι αυτή ήταν η αφορμή για τον εθνικιστικό οίστρο του ομιλητή. Ωστόσο, όταν ο πρόεδρος της χώρας πιθανολογεί επιστράτευση, προφανώς δεν αναφέρεται στις περιορισμένες συγκρούσεις με μια κουρδική πολιτοφυλακή, έστω κι αν αυτή έχει εκπαιδευτεί και εξοπλιστεί από τις ΗΠΑ. Μόνο ένας ανοιχτός πόλεμος με άλλο κράτος θα δικαιολογούσε κάτι τέτοιο και οι υποψήφιοι για έναν τέτοιο ρόλο είναι, επί του παρόντος, μόνο δύο: η Συρία και η Ελλάδα. Αυτό προβλέπεται, άλλωστε, και από το αμυντικό δόγμα της Τουρκίας, που θέλει τον στρατό της να είναι σε θέση να διεξάγει, εν ανάγκη, δυόμισι πολέμους ταυτόχρονα – εναντίον της Ελλάδας, της Συρίας και του κουρδικού ΡΚΚ στο εσωτερικό της χώρας.

Ο εσωτερικός

Υπάρχει όμως και ένας τέταρτος «πόλεμος» του Ταγίπ Ερντογάν, που δεν αποκλείεται να αποτελεί την πρωταρχική αιτία της τελευταίας του έκρηξης: ο ακήρυκτος πλην μαινόμενος πόλεμος εναντίον κάθε εσωτερικής αντιπολίτευσης. Με το δημοψήφισμα του περασμένου Απριλίου για τη μετατροπή του πολιτεύματος σε προεδρικό, έκανε ένα μεγάλο βήμα για την ανάδειξή του σε πρόεδρο-σουλτάνο, αλλά η νίκη του ήταν πύρρεια. Το 48,6% των ψηφοφόρων τού είπε «όχι», πράγμα που δεν προοιωνίζεται ακριβώς περίπατο στις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές, οι οποίες προβλέπεται να διεξαχθούν τον Νοέμβριο του 2019.

Πρόσθετο πρόβλημα αντιπροσωπεύουν οι δημοτικές εκλογές του Μαρτίου του 2019. Στο δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση, Αγκυρα, Κωνσταντινούπολη και Σμύρνη ψήφισαν «όχι». Αν το ΑΚΡ χάσει τις τρεις μεγάλες πόλεις, η μάχη για τις βουλευτικές και προεδρικές εκλογές θα δυσκολέψουν για τον Ερντογάν και το κόμμα του. Από εδώ και το όργιο της φημολογίας για πρόωρες εκλογές τη φετινή χρονιά, με πιθανότερες ημερομηνίες τη 15η Ιουλίου, επέτειο του αποτυχημένου πραξικοπήματος, και τη 18η Νοεμβρίου, επέτειο του σχηματισμού της πρώτης κυβέρνησης ΑΚΡ, το 2002.

Επισήμως, η κυβέρνηση διαψεύδει τη φημολογία. Ωστόσο οι ενδείξεις ότι τουλάχιστον το σκέφτεται είναι πολλές. Παροχές προς τους αγρότες και φοροαπαλλαγές για τους επιχειρηματίες, σχεδόν καθημερινές προεκλογικού ύφους ομιλίες του ίδιου του Ερντογάν, που «οργώνει» όλη τη χώρα, εκμετάλλευση του εθνικιστικού κλίματος που έχει δημιουργήσει ο πόλεμος στη Συρία. Τελευταίος και πολύ σημαντικός κρίκος ήταν η οριστικοποίηση της συμμαχίας του ΑΚΡ με το υπερεθνικιστικό ΜΗΡ (πρώην Γκρίζοι Λύκοι) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί. Ενα συντηρητικό, αλλά απολύτως κοσμικό κόμμα που σύρεται πίσω από τους ισλαμιστές του ΑΚΡ, καθώς είναι πολύ δύσκολο να υπερβεί το όριο του 10% για την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση αν κατέβει αυτοδύναμα.

Ανεξάρτητα από τον καιροσκοπικό χαρακτήρα της, η συμμαχία αυτή ολοκληρώνει μια πορεία κακοήθους μετάλλαξης. Αν το ΑΚΡ ανέβηκε στην εξουσία ως «μουσουλμανο- δημοκρατικό» κόμμα, ανάλογο, όπως ήθελε να πιστεύουν στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες, της ευρωπαϊκής Χριστιανοδημοκρατίας, σήμερα αναδύεται ως απολυταρχικός ισλαμο-εθνικισμός, με ανοιχτά αναθεωρητικές, έναντι του διεθνούς δικαίου και των γειτόνων της Τουρκίας, συμπεριφορές. Το φετινό καλοκαίρι διαγράφεται επικίνδυνα θερμό στην Ανατολική Μεσόγειο.

Διεργασίες στην αντιπολίτευση

Πολλοί είναι οι απρόβλεπτοι παράγοντες που θα μπορούσαν να περιπλέξουν την πορεία του Ερντογάν προς μια παντοδύναμη προεδρία. Πρώτα απ’ όλα η οικονομία. Μπορεί το 2017 η ανάπτυξη να έφτασε το 7%, αλλά οι αναλυτές συγκλίνουν στη γνώμη ότι η πορεία της δεν είναι διατηρήσιμη. Η ανάπτυξη τροφοδοτήθηκε κυρίως από την εύκολη πίστωση, την κατανάλωση και τα μεγάλα έργα, που τροφοδοτούν τον πληθωρισμό και αυξάνουν το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Αν η οικονομική κρίση του 2001 γκρέμισε το παλιό πολιτικό σύστημα και έφερε το ΑΚΡ στην εξουσία, μια νέα κρίση θα μπορούσε να τερματίσει τη μακρόχρονη ηγεμονία του.

Νέα δεδομένα διαμορφώνει και η δυναμική πορεία της Μεράλ Αξενέρ, πρώην υπουργού Εσωτερικών και αντιπροέδρου της Βουλής, η οποία αποχώρησε από το ΜΗΡ, συγκροτώντας το δικό της κόμμα, ΙΥΙ, το οποίο φαίνεται να διεκδικεί τη δεύτερη θέση από το ιστορικό κεμαλικό κόμμα CHP. Τελευταία δημοσκόπηση ήθελε τον Ερντογάν να μην εξασφαλίζει το 50% και να αναγκάζεται να δώσει τη μάχη στον δεύτερο γύρο με την Αξενέρ. Επιπλέον, κυκλοφορούν φήμες ότι ο πρώην πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ, εκ των ιδρυτών του ΑΚΡ, μπορεί να κατέβει υποψήφιος κόντρα στον Ερντογάν, με την υποστήριξη του μικρότερου ισλαμικού κόμματος Saadet. Αν και με τα σημερινά δεδομένα θεωρείται απίθανο να χάσει την αναμέτρηση ο Ερντογάν, τίποτα δεν εγγυάται ότι θα κάνει περίπατο, όπως ενδεχομένως περίμενε.

Πέτρος Παπακωνσταντίνου
Καθημερινή


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση