Δίδυμη απειλή για την Ελλάδα: Γεωπολιτικές εξελίξεις και διεθνής οικονομία

Προϊόν πολιτικών σκοπιμοτήτων το πρότζεκτ της «καθαρής» εξόδου – Πως και πόσο μας επηρεάζουν οι κινήσεις της Τουρκίας – Ο ρόλος του ΔΝΤ και η απειλή παγκόσμιου εμπορικού πολέμου

Γράφει ο Ceteris Paribus

Από το ξέσπασμα της κρίσης και την αποκοπή της Ελλάδας από τις αγορές την άνοιξη, που έφερε την υπογραφή του πρώτου μνημονίου στις 10 Μαΐου του 2010, τα μνημόνια και η διεθνής επιτήρηση ήταν ο καταλυτικός αν όχι αποκλειστικός «άξονας» των κοινωνικών και πολιτικών διεργασιών. Όμως, όχι πλέον: τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής αναδεικνύονται στον δεύτερο σημαντικό «άξονα» των εξελίξεων.

Επειδή μιλάμε για την… ίδια χώρα, η τελική συνισταμένη των πολιτικών εξελίξεων, από τώρα και στο εξής και για διάστημα που δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια, θα προκύπτει από το συνδυασμό των δύο. Διότι θα ήταν πολιτικά αφελές να πιστέψουμε ότι οι εξελίξεις στους δύο αυτούς «άξονες» θα κινούνται σε ασύμβατες τροχιές…

Το δυστύχημα είναι πως στην Ελλάδα, όταν μιλάμε για πολιτικές εξελίξεις ή και ανατροπές, σκεφτόμαστε μόνο τις εκλογές. Υπό «κανονικές συνθήκες», αυτός είναι πράγματι ο κομβικός που καθορίζει τους πολιτικούς συσχετισμούς: ποιος έχει το «γκουβέρνο», και από την άλλη, ποιοι, με ποια ισχύ και ποιους όρους αντιπολιτεύονται. Όμως όταν η «κανονικότητα» καταρρέει παντού (στις διεθνείς σχέσεις, τη Γερμανία, την Ιταλία, τις ίδιες τις ΗΠΑ), θα ήταν επιπόλαιο να πιστέψουμε ότι θα συνεχίσει να θριαμβεύει στην Ελλάδα. Αργά ή γρήγορα, ανεπαίσθητα στην αρχή και με κάποια ξαφνική επιτάχυνση την «κατάλληλη» στιγμή, η κανονικότητα θα καταρρεύσει κι εδώ, και θα περάσουμε από την εύκολη αριθμητική των πολιτικών εξελίξεων στην άλγεβρα και τα… ανώτερα μαθηματικά.

Ο «ιός» της γεωπολιτικής αστάθειας και η Ελλάδα

Το «σχήμα των πραγμάτων που θα ’ρθουν», πιθανότατα πρώτα θα εγκατασταθεί και σκιαγραφηθεί στην πραγματική ζωή και ύστερα θα αποκρυσταλλωθεί πολιτικά μέσα από εκλογές, ενώ δεν αποκλείεται η πολιτική σκηνή να προσλάβει «ταραχώδη» και ασταθή χαρακτηριστικά. Και να θέλουμε να έχουμε έναν οδηγό για τη βαθύτερη παρατήρηση και ανάλυση των εξελίξεων, θα πρέπει να ελέγχουμε διαρκώς τη συνύφανση των δύο βασικών αξόνων των εξελίξεων: τη μνημονιακή επιτήρηση και τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής.

Για να αποφύγουμε άσκοπους περισπασμούς στη σκέψη και την ανάλυση, ένα πράγμα πρέπει να αποκλειστεί: ότι θα έχουμε πρόωρες εκλογές πριν το καλοκαίρι εξαιτίας του Μακεδονικού. Η συγκυρία που έχει δημιουργηθεί κάνει το προσωπικό και πολιτικό κόστος για τον Αλέξη Τσίπρα και τον Πάνο Καμμένο από μια τέτοια «πρωτοβουλία» ανυπόφορα υψηλό. Ισχυρές δυνάμεις μέσα και έξω θα ζητήσουν την κεφαλήν τους επί πίνακι αν διανοηθούν τέτοιον τυχοδιωκτισμό.

Ας κοιτάξουμε λοιπόν αλλού. Στα δύο-τρία προηγούμενα χρόνια η πιο εντυπωσιακή εξέλιξη στην περιοχή μας ήταν το πώς η συριακή κρίση «κατάπιε» την Τουρκία, την έκανε μέρος της και την έστρεψε, για πρώτη φορά ύστερα από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο σε αντιδυτικές συμμαχίες. Πρόκειται για μια κολοσσιαία αλλαγή σε εντυπωσιακά σύντομο χρόνο. Η κατανόηση της σημασίας αυτής της αλλαγής και των συνεπειών της είναι το αξεπέραστο όριο που διαχωρίζει τις επιφανειακές ή και ανορθολογικές προσεγγίσεις στα ζητήματα της εξωτερικής πολιτικής από τις σοβαρές αντίστοιχες.

Επειδή, λοιπόν, η συριακή «εστία» θα εξακολουθήσει να παράγει ισχυρές σεισμικές δονήσεις και επειδή η Τουρκία έχει γίνει για τα καλά μέρος του συριακού συστήματος αστάθειας, τίθεται ένα κρίσιμο ερώτημα: η συριακή αστάθεια μπορεί να αγκαλιάσει και την Ελλάδα; Οι αναγνώστες μας ας είναι βέβαιοι ότι το ερώτημα αυτό απασχολεί τόσο τους Έλληνες κρατικούς και θεσμικούς εκπροσώπους όσο και τα δυτικά και ευρύτερα τα διεθνή κέντρα.

Και, φυσικά, μόνο νηπιακής πολιτικής συγκρότησης, τυχοδιώκτες ή κερδοσκόποι καριερίστες θα θεωρούσαν με οποιαδήποτε έννοια θετική εξέλιξη ή «ευκαιρία» τη μετάδοση της συριακής κρίσης στην Ελλάδα μέσω Τουρκίας. Αν αυτό είναι το ένα όριο λογικής, υπάρχει και ένα δεύτερο: το γεγονός ότι το καθεστώς Ερντογάν είναι σε τροχιά ρήξης με τη Δύση δεν σημαίνει ότι η Δύση έχει «ξεγράψει» την Τουρκία.

Θα συνεχίσει να τη διεκδικεί με το «μαστίγιο» αλλά και το «καρότο». Επομένως, δεν πρέπει η ευνοϊκή συγκυρία της ταύτισης των ελληνικών συμφερόντων με τα συμφέροντα της Δύσης κόντρα στα συμφέροντα της Τουρκίας να θεωρηθεί πάγια και αδιατάρακτη. Μαξιμαλιστικές απαιτήσεις και στόχοι, και νταηλίκια μόνο και μόνο για να φτιάχνεται κλίμα και να ανεβαίνουν οι «μετοχές» κάποιων στο πολιτικό χρηματιστήριο μπορούν να πληρωθούν πολύ ακριβά, αν ευοδωθούν οι προσπάθειες της Δύσης να πετύχει κάποιο πλαίσιο συμφωνίας με την Τουρκία και ακόμη περισσότερο αν ανατραπεί το καθεστώς Ερντογάν (που, όπως όλα, δεν θα είναι αιώνιο).

Οι εντελώς πρόσφατες εξελίξεις στο ζήτημα της συμφωνίας για το όνομα της πΓΔΜ και της υπόθεσης των συλληφθέντων Ελλήνων αξιωματικών είναι χαρακτηριστικές. Στο κρίσιμο ζήτημα της τροποποίησης του συντάγματος της πΓΔΜ, οι πληροφορίες λένε ότι η Δύση πήρε (στα διπλωματικά παρασκήνια, αλλά σαφώς) τη θέση της Ελλάδας. Η εξέλιξη αυτή δεν είναι άσχετη με το γεγονός ότι τα δυτικά κέντρα διέγνωσαν σαφή κίνδυνο παρέμβασης της Τουρκίας και της Ρωσίας στην πΓΔΜ, μέσω του προέδρου Ιβάνοφ αλλά και του πρώην πρωθυπουργού Γκρούεβσκι, ώστε να υπονομευτεί η διαδικασία συμφωνίας με την Ελλάδα. Η Τουρκία έχει υποσχεθεί στήριξη για γενναία χρηματοδότηση για ένα πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων -και όχι μόνο- στην πΓΔΜ, ενώ και η Ρωσία έχει κάνει τις δικές της «προσφορές»… Προ αυτών των κινδύνων, η Δύση φέρεται να στηρίζει το ελληνικό αίτημα για αλλαγή του συντάγματος.

Στο άλλο ζήτημα, των δύο Ελλήνων στρατιωτικών, αρχικά οι εκπρόσωποι της Δύσης σήκωσαν τους ώμους και δεν θέλησαν να πάρουν θέση, θεωρώντας το διμερές ζήτημα – τέτοια ήταν, για παράδειγμα, η αρχική δήλωση του γραμματέα του ΝΑΤΟ. Τις τελευταίες μέρες, ωστόσο, καταγράφεται ένα κύμα δηλώσεων και παρεμβάσεων παραγόντων της Δύσης στην κατεύθυνση να δοθεί γρήγορη λύση στο ζήτημα. Το γεγονός ότι σε αυτό έχει εμπλακεί και η Ρωσία, αποδεικνύει ότι ο «τζόγος» στα ζητήματα εξωτερικής που αφορούν την Ελλάδα είναι… διεθνής. Και σε αυτό το ζήτημα, η θετικότερη για την Ελλάδα αλλαγή στάσης των δυτικών κέντρων είναι απάντηση στο γεγονός ότι η Τουρκία το παρατράβηξε, αφενός κάνοντας «παιχνίδι» στην πΓΔΜ (σε συνεργασία ή παράλληλα με τη Ρωσία – δύσκολο να εκτιμήσει κανείς…) και αφετέρου ανακοινώνοντας σχέδια κατάληψης και άλλων συριακών πόλεων και περιοχών μετά την κατάληψη της Αφρίν.

Οι εξελίξεις στις σχέσεις Δύσης – Ρωσίας προδιαγράφουν τα περιθώρια των ελληνικών συμφερόντων και όχι τα «εθνικά νταηλίκια» πολιτικών κερδοσκόπων.

Ωστόσο, όλα αυτά δεν έχουν ευκαιρίες αλλά και κινδύνους. Ο κίνδυνος είναι σε κάποιο σημείο να χαθεί ο έλεγχος των εξελίξεων, να σπάσει κάποιος κρίκος της «αλυσίδας» που κρατά τις εξελίξεις σε προδιαγεγραμμένη τροχιά με προϋπολογισμένα ρίσκα, και έτσι να αναπτυχθούν «τυφλές» δυναμικές που κανείς δεν θα μπορεί να ελέγξει. Τότε ο σπασμός που θα διαπεράσει την ελληνική κοινωνία και το πολιτικό σύστημα θα είναι οξύς – και η όποια «κανονικότητα» θα πάει περίπατο…

«Ενέδρα» αστάθειας μετά την «καθαρή» έξοδο

Στη δημόσια συζήτηση, όπου οι αδημονούντες για πρόωρες εκλογές πριν το καλοκαίρι είναι πολλοί, προβάλλεται το τελευταίο διάστημα το εξής σενάριο πρόωρων εκλογών: Το ΔΝΤ θα απαιτήσει να εφαρμοστεί η μείωση του αφορολόγητου ορίου από το 2019 (κι όχι από το 2020, όπως έχει συμφωνηθεί στο κλείσιμο της τρίτης αξιολόγησης), μαζί με τη μείωση των συντάξεων. Οι Ευρωπαίοι δανειστές θα το δεχτούν. Το γεγονός αυτό θα «καταστρέψει» πολιτικά τα σχέδια της κυβέρνησης και θα επιφέρει ασήκωτο πολιτικό κόστος, υποχρεώνοντάς την να κάνει εκλογές πριν κλείσει η συμφωνία για το πλαίσιο της μεταμνημονιακής περιόδου!

Ο πυρήνας αυτού του συλλογισμού είναι παράλογος. Προϋποθέτει ότι οι Ευρωπαίοι δανειστές θα «τελειώσουν» την κυβέρνηση πριν τη συμφωνία για την έξοδο για να κάνουν το χατίρι του ΔΝΤ που είναι σε σταδιακή αποδρομή από τα ελληνικά πράγματα. Για ποιο λόγο; Για να γιγαντωθεί ξανά το «ελληνικό πρόβλημα» λίγο πριν την τελική διευθέτηση; Για να διευκολύνουν το πέρασμα της Ελλάδας στη ζώνη της αστάθειας; Και θα τα διακινδυνεύσουν όλα αυτά για τα μάτια του ΔΝΤ, όταν μάλιστα επαπειλείται εμπορικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Ε.Ε.;

Τα της «καθαρής» εξόδου θα τα αναλύσουμε σε επόμενο άρθρο. Όλα αυτά τα σενάρια όμως για εκλογές πριν το καλοκαίρι, μεταξύ άλλων δεν επιτρέπουν να εστιάσουμε στον πραγματικό κίνδυνο αστάθειας, που -εκτός απρόοπτων εξελίξεων- τοποθετείται στο διάστημα μετά την «καθαρή» έξοδο και μάλλον προς τα μέσα του 2019. Ποιο είναι το πραγματικό πρόβλημα; Το πρότζεκτ της «καθαρής» εξόδου είναι προϊόν πολιτικών σκοπιμοτήτων, τόσο της ελληνικής κυβέρνησης όσο και των ευρωπαϊκών κέντρων, και όχι οικονομικού ορθολογισμού.

Το πρότζεκτ αυτό θα κινδυνεύσει με κατάρρευση στην πρώτη σοβαρή κρίση στις διεθνείς αγορές. Δεν διαθέτουμε γυάλινη σφαίρα για να προβλέψουμε πότε θα έρθει αυτή η στιγμή, αλλά υπάρχουν τρεις άξονες εξελίξεων που το 2019 θα είναι σε πλήρη «συντονισμό»:

Πρώτος, ο κύκλος της συντονισμένης διεθνούς ανάκαμψης προβλέπεται ότι θα ολοκληρωθεί μεταξύ 2019 και 2020.

Δεύτερος, ο εμπορικός πόλεμος και οι όποιες «μεταστάσεις» του θα είναι σε πλήρη ωρίμανση από τα τέλη του 2018 και το 2019.

Τρίτος, το τέλος των προγραμμάτων «ποσοτικής χαλάρωσης» και η αύξηση των επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών θα είναι σε πλήρη ανάπτυξη από τα τέλη του 2018 και ως τα μέσα στο 2019.

Για το γεγονός ότι κρίσιμοι χρηματιστηριακοί δείκτες είναι σε ιστορικά υψηλά επίπεδα και ότι κάθε λογής «φούσκες» στις αγορές έχουν προσλάβει τεράστιες διαστάσεις βεβαιώνει όλη η διεθνής οικονομική αρθρογραφία. Τι όμως θα συμβεί αν οι συνέπειες των τριών «αξόνων» εξελίξεων στη διεθνή οικονομία «συναντηθούν» με το εκρηκτικό υπόβαθρο που δημιουργεί τις «φούσκες»; Η πιθανότητα ενός νέου «2008» είναι μεγάλη. Αλλά και μια παρατεταμένη αστάθεια στις αγορές θα αρκούσε για να πετάξει ξανά την Ελλάδα εκτός και να οδηγήσει σε κατάρρευση το πρότζεκτ της καθαρής εξόδου. Πρέπει δε να πάρουμε υπόψη μας όχι μόνο τη δυνατότητα του Δημοσίου να δανείζεται σε λογικά επιτόκια από τις αγορές, αλλά και τη δυνατότητα των ελληνικών τραπεζών να αντεπεξέλθουν στις πιέσεις ενός περιβάλλοντος όπου οι αγορές θα «κλείσουν».

Συνοψίζοντας, στη βραχυ-μεσοπρόθεσμη περίοδο των επόμενων δύο χρόνων, η «δίδυμη» απειλή που μπορεί να παρασύρει την Ελλάδα σε νέο κύκλο αστάθειας, προέρχεται από τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και από τις διεθνείς αγορές. Ο κίνδυνος από τον πρώτο παράγοντα φαίνεται πιο άμεσος και «εκρηκτικός», ο κίνδυνος από τον δεύτερο παράγοντα πιο μεσοπρόθεσμος. Ωστόσο, το κρίσιμο ζήτημα είναι ο συνδυασμός τους, τόσο ως προς τις αιτίες όσο και ως προς τα αποτελέσματα…

RizopoulosPost


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση