Επίσκεψη με εντάσεις και παρασκήνιο

Ήταν ένα ηλιόλουστο μεσημέρι του Mαΐου – μια από εκείνες τις ημέρες που η θέα του Βοσπόρου από το ανάκτορο Ντολμαμπαχτσέ κόβει την ανάσα. Μόνο που δεν ήταν η θέα που έκοψε την ανάσα του Προκόπη Παυλόπουλου. Hταν η ξαφνική «αδιαθεσία» του Ταγίπ Ερντογάν που ακύρωνε τον βασικό λόγο –με αφορμή την επετειακή Σύνοδο Κορυφής των χωρών του ΟΣΕΠ– για τον οποίο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε βρεθεί στην Κωνσταντινούπολη: ένα τετ α τετ με τον Τούρκο πρόεδρο. Συνάντηση, που ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν έκρυβε ότι επιθυμούσε διακαώς, καθώς επανειλημμένα αφηγείται σε συνομιλητές του τον προσωπικό τόνο των τηλεφωνικών του συνομιλιών με τον Ερντογάν. Δεν ξεχνά ότι ήταν ο πρώτος ξένος ηγέτης που του τηλεφώνησε το βράδυ της ορκωμοσίας του.

Ο κ. Παυλόπουλος υπέστη ψυχρολουσία. Την πρώτη ώρα επικράτησαν πανικός και σύγχυση. Ο Τούρκος πρόεδρος έχει κερδίσει επάξια τη φήμη του απρόβλεπτου παίκτη. Ηταν πραγματική ή διπλωματική η αδιαθεσία του; Φαίνεται να ήταν πραγματική, καθώς την ίδια ημέρα ακύρωσε και την προγραμματισμένη του συνάντηση με τον Ντμίτρι Μεντβέντεφ. Ενα ήταν σίγουρο: ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα απηύθυνε επίσημη πρόσκληση στον Ερντογάν για επίσκεψη στην Αθήνα. Αυτό κατέστη σαφέστερο κατά την επίσκεψη του Τούρκου πρωθυπουργού Μπιναλί Γιλντιρίμ στην Αθήνα, καθώς διαμηνύθηκε από την τουρκική πλευρά ότι και ο κ. Ερντογάν επιθυμούσε να επισκεφθεί την Αθήνα.

Η πρόθεση της πρόσκλησης μεταφέρθηκε από τον Νίκο Κοτζιά, κατά την επίσκεψή του στην Τουρκία τον Οκτώβριο. Ο Ερντογάν τη δέχθηκε με χαρά. Μαζί με αυτήν δέχθηκε και την επανεκκίνηση των διερευνητικών επαφών Ελλάδας - Τουρκίας που έχουν επί της ουσίας «παγώσει» την τελευταία διετία και τις συζητήσεις για νέα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης. Εκτοτε άρχισε η προετοιμασία μιας επίσκεψης, για την οποία αμφότερες οι πλευρές δεν έκρυψαν τη σπουδή τους.

Η συγκυρία

Ο κ. Ερντογάν δεν χάνει ευκαιρία να κάνει κηρύγματα στην Ευρώπη και στη Δύση. Οσο για την κυβέρνηση, όχι μόνο δεν θεωρεί ότι βιάστηκε, αλλά εκτίμησε ότι στην παρούσα συγκυρία η επίσκεψη τη συνέφερε. Οπως το έθετε αρμόδια πηγή, «για πρώτη φορά η κατάσταση είναι τέτοια στις αμερικανοτουρκικές και ευρωτουρκικές σχέσεις, που δεν υπάρχουν οι μοχλοί πίεσης που υπήρχαν και εκ των πραγμάτων η διμερής διάσταση ενισχύεται». Μαζί με αυτήν, πάντως, προφανώς ενισχύεται και η διάθεση της Αθήνας να εμφανιστεί ως «μεσάζων» της γειτονικής χώρας στη Δύση, παρότι δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο Ερντογάν το χρειάζεται.

Στη διπλωματία υπάρχουν πράγματα που γίνονται και δεν λέγονται. Και είθισται τα σημαντικά –ειδικά στα επώδυνα μέτωπα των ελληνοτουρκικών– να μη λέγονται δημοσίως, αλλά κατ’ ιδίαν. Αυτή τη φορά, κάνοντας χίλια κομμάτια το διπλωματικό πρωτόκολλο, τα σημαντικά ειπώθηκαν σε πανελλήνια ζωντανή σύνδεση και μάλιστα από το Προεδρικό Μέγαρο. «Ο Ερντογάν είναι ο Ερντογάν», έλεγε με νόημα πηγή που συμμετείχε στην προετοιμασία της επίσκεψης του Τούρκου προέδρου στην Αθήνα, επιχειρώντας να διασκεδάσει τις εντυπώσεις ότι η συζήτηση στο Προεδρικό «ξέφυγε», ως μη ώφειλε. Το Μαξίμου γνώριζε ότι ο κ. Παυλόπουλος θα προχωρούσε σε παρέμβαση για τη Συνθήκη της Λωζάννης – ίσως να λειτούργησε και ως κυματοθραύστης, προκειμένου να μην μπει ο κ. Τσίπρας σε αυτή τη διαδικασία.

Ισως να μην είχε προβλέψει ότι ο βολονταρισμός του Προέδρου θα τον οδηγούσε σε μια παρέμβαση που δεν προβλεπόταν ακριβώς από τον θεσμικό του ρόλο. Ο Ερντογάν δεν μπαίνει σε καλούπια και θα ήταν εντελώς απίθανο να μη σηκώσει το γάντι που του έριξε ο κ. Παυλόπουλος προκειμένου να σεβαστεί το πρωτόκολλο...
Σπάνια ένας ξένος διπλωμάτης περνάει το κατώφλι του Προεδρικού Μεγάρου μετά τις 11 το βράδυ. Το έκανε ο Τούρκος πρέσβης στην Αθήνα Χαλίτ Τσεβίκ, το βράδυ της Τετάρτης, λίγο αφότου βγήκε στον αέρα η συνέντευξη Ερντογάν στον ΣΚΑΪ. Ο γενικός γραμματέας της Προεδρίας, πρέσβης Γιώργος Γεννηματάς, κάλεσε τον κ. Τσεβίκ για να του εκφράσει απογοήτευση και έκπληξη για τις δηλώσεις Ερντογάν περί αναθεώρησης της Συνθήκης της Λωζάννης και να τον ενημερώσει ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν θα άφηνε τις δηλώσεις αναπάντητες. Αυτό ήταν σε γνώση και του Μαξίμου, το οποίο το ίδιο βράδυ εξέδωσε σχετική ανακοίνωση.

Αιφνιδιάστηκε η ελληνική πλευρά από τα σχόλια Ερντογάν περί Λωζάννης, ενώ υποτίθεται ότι όλες οι λεπτομέρειες της ανάγκης να τονιστεί μόνο η θετική ατζέντα των ελληνοτουρκικών είχαν συμφωνηθεί; Η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση θα προτιμούσε η συνέντευξη Ερντογάν να έχει παραχωρηθεί σε κρατικό μέσο για να είναι ελεγχόμενη και ανώδυνη. Και, πάντως, να μη βγάλει είδηση που θα ερέθιζε ευαίσθητα ανακλαστικά, σε μια επίσκεψη που ούτως ή άλλως έχει επικριθεί για τον χρόνο της και τη σκοπιμότητά της. Το επιβεβαιώνουν όλες οι πληροφορίες, αλλά και η παραδοσιακή –ως είθισται στο πλαίσιο της αμοιβαιότητας– συνέντευξη που παραχώρησε ο Αλέξης Τσίπρας παραμονές της άφιξης Ερντογάν στην Αθήνα στο κρατικό πρακτορείο Anadolu. Μια συνέντευξη άνευρη, που εστίαζε στα θετικά μηνύματα. Ακριβώς αυτά που ήθελε η κυβέρνηση να εκπεμφθούν από την επίσκεψη.

Η προετοιμασία

Οι εμπλεκόμενοι στην προετοιμασία θεωρούν την κατηγορία περί «προχειρότητας» και «ελλιπούς προετοιμασίας» άδικη. Η ειρωνεία είναι ότι η επίσημη πρόσκληση στον Ερντογάν απευθύνθηκε από την Προεδρία της Δημοκρατίας μόλις το περασμένο Σάββατο. Οι παροικούντες εν Ιερουσαλήμ διεμήνυαν όλες τις προηγούμενες ημέρες ότι η πρόσκληση δεν θα επιδιδόταν αν δεν είχαν «κλειδώσει» όλες οι λεπτομέρειες. Και κυρίως τα «αγκάθια» της επίσκεψης στη Θράκη. Εκεί, οι αρχικές προθέσεις της τουρκικής πλευράς για εκδηλώσεις, που είχαν τον κίνδυνο να μετατραπούν σε ανοικτή πολιτική συγκέντρωση –και με γιγαντοοθόνες–, προκάλεσαν «εγκεφαλικά» στην Αθήνα.

Οι λεπτομέρειες, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», κλείδωσαν την Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου κατά τη μυστική επίσκεψη του Ιμπραήμ Καλίν στην Αθήνα. Ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας της τουρκικής προεδρίας και εκπρόσωπός της –έμπιστος του κ. Ερντογάν– ήρθε για λίγες ώρες στην πρωτεύουσα. Στην Αθήνα συνάντησε τον γενικό γραμματέα του ΥΠΕΞ πρέσβη Δημήτρη Παρασκευόπουλο, τους ανθρώπους της Προεδρίας της Δημοκρατίας και το διπλωματικό γραφείο του πρωθυπουργού.

Για όποιον είχε αμφιβολία για τις διαστάσεις βραδυφλεγούς βόμβας που έχει μια ελληνοτουρκική συνάντηση κορυφής, στην οποία πρωταγωνιστεί ο κ. Ερντογάν, η επίσκεψη κινδύνευσε να εκτροχιαστεί για δεύτερη φορά την περασμένη Πέμπτη. Παρά την εμφανή προσπάθεια να πέσουν οι τόνοι στο Μέγαρο Μαξίμου, η ατμόσφαιρα ήταν ηλεκτρισμένη μέχρι και την ώρα του επίσημου δείπνου στο Προεδρικό. Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», δέκα λεπτά πριν από την έναρξή του, οι επιτελείς του Ερντογάν διεμήνυσαν ότι ο Τούρκος πρόεδρος δεν θα έκανε «πρόποση», δηλαδή δεν θα απαντούσε στην προσφώνηση του κ. Παυλόπουλου. Η εικόνα θα ήταν ακόμη πιο καταστροφική και από τα γεμάτα ένταση και αμηχανία πρόσωπα των δύο προέδρων, που είχε προηγηθεί on camera. Εντέλει ο Ερντογάν άλλαξε γνώμη και τα προσχήματα σώθηκαν. Σύμφωνα με μια γραμμή πληροφόρησης, μάλιστα, το κλίμα έγινε θερμότερο στη διάρκεια του δείπνου. Πάντως, το μόνο στίγμα που άφησαν ο υψηλός επισκέπτης από την Τουρκία και η σύζυγός του στο βιβλίο επισκεπτών της Προεδρίας ήταν η υπογραφή τους άνευ άλλου σχολίου. Ο Ερντογάν είναι πάντα ο Ερντογάν.

Αριστοτελία Πελώνη
"Καθημερινή"


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση