Η συνωμοτική νοοτροπία της Άγκυρας

Tου Marc Pierini

Τις τελευταίες εβδομάδες, η ηγεσία της Τουρκίας εστίαζε σε δύο διαφορετικές (αλλά αλληλένδετες) κατευθύνσεις: μία διεθνή, η άλλη εσωτερική.

Μια ολοένα και πιο βαθιά συνωμοτική νοοτροπία έχει οδηγήσει την Άγκυρα (αναλόγως με το θέμα) να κατηγορήσει, να απειλήσει, να φυλακίσει ή να κάνει "μαθήματα” σε πολίτες της και σε ξένους, ανεξάρτητα από την πραγματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα.

Ως αποτέλεσμα, η ηγεσία της Τουρκίας φαίνεται να είναι παγιδευμένη σε μια ηχώ όπου επαναλαμβάνονται οι ίδιες λέξεις για το εθνικιστικό ακροατήριο αλλά με όλο και λιγότερη σύνδεση με τον πραγματικό κόσμο.

Στο διεθνές σκηνικό, η Τουρκία έχει προσφάτως αναλάβει νέες πρωτοβουλίες, όπως το να απειλεί να κλείσει τις εμπορικές ροές με την Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν και το να στείλει στρατεύματα στο Κουρδιστάν του Ιράκ και στην επαρχία Ιντλίμπ της Συρίας.

Η προτιμώμενη μέθοδος εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας φαίνεται ότι βασίζεται σε ταχείες κινήσεις, αν και μέχρι στιγμής έχει σημειωθεί μικρή επίδραση στη Μόσχα, στην Ουάσιγκτον, στην Τεχεράνη, στη Δαμασκό, στο Έρμπιλ ή τη Βαγδάτη. Η Ρωσία συνεχίζει να ελέγχει την συριακή σκηνή, η Περιφερειακή Κυβέρνηση του Κουρδιστάν μιλάει ακόμη με την κεντρική κυβέρνηση του Ιράκ και οι κούρδοι της Συρίας είναι έτοιμοι να συμμετάσχουν στη μελλοντική συριακή λύση.

Ομοίως, σε ό,τι αφορά τις ΗΠΑ, αξιωματούχοι της τουρκικής κυβέρνησης συνέχισαν να λένε δημοσίως ότι η έκδοση του Fethullah Gulen είναι μία υποχρέωση που πρέπει να τηρηθεί, ενώ η δίωξη του Reza Zarrab από δικαστήριο της Νέας Υόρκης είναι άδικη.

Και στις δύο περιπτώσεις, η Τουρκία αγνοεί τις πραγματικότητες του αμερικανικού δικαστικού συστήματος.

Στην πρώτη περίπτωση, ένας βασικός παράγοντας για οποιαδήποτε απόφαση έκδοσης είναι η διαβεβαίωση ότι το εν λόγω άτομο θα έχει μία δίκαιη δίκη -μία προφανώς μακρινή προοπτική στη σημερινή Τουρκία.

Στη δεύτερη περίπτωση -προς δυσαρέσκεια της Άγκυρας- το κατηγορητήριο του Reza Zarrab συνδέεται με το εμπόριο χρυσού μεταξύ Τουρκίας και Ιράν που είχε ως αποτέλεσμα την αποφυγή των διεθνών κυρώσεων- ένα αρκετά σοβαρό θέμα για τις ΗΠΑ. Επιπλέον, το εμπόριο μπορεί να είχε θέσει σε κίνδυνο τα συμφέροντα εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, αναλόγως με το που διατίθενται τα εκατοντάδες εκατομμύρια που διακυβεύονται.

Με τη Ρωσία, η Άγκυρα συνεχίζει να επαναλαμβάνει ότι η αγορά των S-400 από την Τουρκία επίκειται και περιλαμβάνει και μεταβίβαση τεχνολογίας. Η διάθεση στη Μόσχα είναι διαφορετική: καμία μεταφορά τεχνολογίας και χαμηλό επίπεδο εμπιστοσύνης στις πολιτικές της Άγκυρας -παρά την εμφάνιση συνοχής μεταξύ των δύο μερών στη διάρκεια των συνομιλιών στην Αστάνα για τη Συρία.

Η ΕΕ από την πλευρά της, απέχει τώρα από κάθε διάλογο με τον Τούρκο πρόεδρο Recep Tayyip Erdogan προκειμένου να αποφύγει περαιτέρω προκλήσεις. Η Ένωση λαμβάνει συγκεκριμένα μέτρα για να περιορίσει την παρέμβαση της Άγκυρας στις ευρωπαϊκές πολιτικές υποθέσεις, ανακατευθύνοντας παράλληλα ορισμένα από τα κεφάλαιά της, για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία.

Συνολικά, η διζωνική διεθνής στρατηγική της Άγκυρας -κατηγορεί τις ΗΠΑ και/ή την ΕΕ για υποστήριξη του κινήματος του Gulen και του ΡΚΚ και προσπαθεί αδιάκοπα να προκαλέσει τους Ευρωπαίους ηγέτες να ακυρώσουν τις διαπραγματεύσεις ενώ την ίδια στιγμή προσποιείται (ενάντια σε όλα τα στοιχεία) ότι η Τουρκία πληροί τα απαραίτητα πολιτικά κριτήρια για την ένταξη- έχει οδηγήσει σε αδιέξοδο. Αυτή η στρατηγική έχει αποτύχει να προωθήσει τα μεσο-μακροπρόθεσμα στρατηγικά, πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα της Τουρκίας. Έχει επίσης καταστρέψει την αξιοπιστία της Άγκυρας σε άλλες πρωτεύουσες με τις οποίες ήθελε να φλερτάρει για ευκαιριακούς λόγους, όπως η Μόσχα, η Τεχεράνη ή η Βαγδάτη.

Στο εσωτερικό επίπεδο, η πολιτική κατάσταση είναι ζοφερή -σύμφωνα με την παραδοχή του ίδιου του προέδρου. Η τωρινή συμμαχία μεταξύ του ΑΚΡ και του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος (ΜΗΡ) είναι ασταθής, το λιγότερο. Υπάρχει ένας βαθμός σιωπηρής διαφωνίας στο ΑΚΡ ενώ η σύσταση ενός νέου κόμματος, με επικεφαλής τον πρώην υπουργό και μέλος του ΜΗΡ, Meral Aksener, αναμένεται να πάρει ψήφους και από το ΑΚΡ και από το ΜΗΡ.

Οι βουλευτικές εκλογές του 2019 μπορεί να λειτουργήσουν ως προοίμιο για τις δύσκολες προεδρικές και νομοθετικές εκλογές τον επόμενο Νοέμβριο. Ο πρόεδρος έχει ξεκινήσει μία τεράστια επιχείρηση αναζωογόνησης εν όψει των δημοτικών εκλογών, απολύοντας τους επί μακρόν δημάρχους του ΑΚΡ στις συμβολικές πόλεις της Άγκυρας και της Κωνσταντινούπολης. Αυτό είναι μία επίδειξη δύναμης αλλά όχι απαραίτητα απόδειξη ότι έχει στον σταθερό έλεγχο.

Εάν το ΑΚΡ χάσει τις δημαρχίες στην Κωνσταντινούπολη και στην Άγκυρα, αυτό θα επηρεάσει σημαντικά τις εκλογές του Νοεμβρίου 2019.

Ορισμένοι Τούρκοι εμπειρογνώμονες εκτιμούν πως το περιθώριο με το οποίο το ΑΚΡ θα μπορούσε να ηττηθεί και στις τρεις εκλογές του 2019, θα μπορούσε να είναι τόσο ευρύ ώστε να αυτή τη φορά να μην μπορούν να γίνουν παρεμβάσεις στην προεκλογική εκστρατεία και στην καταμέτρηση των ψήφων. Είναι μάλιστα πιθανό ότι η περιζήτητη συνταγματική μεταρρύθμιση που οδηγεί σε ένα σούπερ-προεδρικό καθεστώς, μπορεί στην πραγματικότητα να μορφοποιηθεί σε μια θανάσιμη πολιτική παγίδα για τους υποστηρικτές της. Το να βασίζεται το πολιτικό μέλλον της Τουρκίας σε έναν και μόνο άνθρωπο, ενώ την ίδια στιγμή αντιμάχεται ανελέητα όλες τις μορφές της αντιπολίτευσης -και της διαφωνίας και της ελεύθερης σκέψης- με όλο και πιο παράλογες μεθόδους, ίσως καταλήξει να γίνει κάτι άπιαστο σε ένα κατά τα άλλα πρωτοφανές 15χρόνο πολιτικό ταξίδι.

Σε ένα τέτοιο τεταμένο πλαίσιο, το μέσο της "διεθνούς συνωμοσίας” χρησιμοποιείται ενάντια στους ελεύθερους στοχαστές της χώρας, τους ακτιβιστές αλλά και εναντίον των ξένων.

Και πάλι, μια τέτοια εκστρατεία ίσως φανεί χρήσιμη σε κάποιους εθνικιστές στο εσωτερικό, αλλά η αξιοπιστία της έχει δεχθεί ισχυρό πλήγμα από τις χαλκευμένες κατηγορίες και τις σχεδόν γελοίες τεχνικές δυσφήμισης. Το δίχτυ απλώνεται όλο και πιο ευρεία σε δημοσιογράφους διαφωνούντες και σε απλούς ανθρώπους, και έχει φθάσει σε τέτοια επίπεδα που οι κατασταλτικές τεχνικές της Άγκυρας μοιάζουν όλο και περισσότερο με σημάδια πολιτικής απόγνωσης παρά από συνήθειες απολυταρχικές πρακτικές του παρελθόντος.

Οι ξένοι ηγέτες και οι παρατηρητές ωστόσο δεν θα πρέπει να μπερδευτούν. Εκείνοι που πιστεύουν ότι μπορούν να έχουν έναν ουσιαστικό διάλογο με την ηγεσία της Τουρκίας, στην καλύτερη περίπτωση θα χρησιμεύουν ως πιόνια εναντίον της δικής τους χώρας. Στη χειρότερη θα στιγματιστούν ως "ακόμη ένας ξένος συνωμότης”. Επιπλέον, δεν θα έχει αποτέλεσμα ούτε η άσκηση διεθνούς πίεσης στην Άγκυρα. Η συγκράτηση είναι ίσως το καλύτερο.

Οι ηγέτες της Άγκυρας έχουν τώρα οδηγήσει την Τουρκία σε μια όχι και τόσο ωφέλιμη ένωση χωρών. Η καταστροφή είναι τεράστια, ιδιαίτερα για τον Τούρκο πρόεδρο, που είναι ακόμη περισσότερο από την ίδια τη χώρα. Ωστόσο, τα πράγματα θα επιδεινωθούν επειδή αυτή είναι η λογική των συστημάτων εξουσίας που στηρίζονται σε συνωμοσίες: κατηγορήστε όλους τους άλλους εκτός από τον εαυτό σας.

Το ζήτημα της Τουρκίας θα λυθεί από τους πολιτικούς και τους πολίτες. Θα έχει σημασία πόσο θάρρος, συνέπεια και αντοχή θα επιδείξουν. Όπως πάντα, όλη η πολιτική πρέπει να έρθει από το εσωτερικό.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση