Γερμανικό «Ράιχ» ή απαρχή μιας στρατηγικής υποχώρησης;

Γράφει ο Ceteris Paribus

Η αυριανή (Δευτέρα 23/10) ευρωπαϊκή Σύνοδος Κορυφής έχει αποκλειστικά (γεω)πολιτική ατζέντα: Brexit, προσφυγικό και ευρωπαϊκή άμυνα. Είναι μια αποχρώσα ένδειξη ότι εισήλθαμε σε μια περίοδο όπου η λεγόμενη ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική έπαψε να καθορίζεται μονομερώς και καταλυτικά από τα οικονομικά ζητήματα. Ποιο είναι το μέλλον της γερμανικής ηγεμονίας σε τέτοιες συνθήκες; Πόσο ρεαλιστικές είναι οι εκτιμήσεις περί αδιατάρακτου γερμανικού «Ράιχ»;

Η γνώμη του γράφοντος, που κατά τη συνήθειά του θα τη διατυπώσει ευθύς εξαρχής, είναι πως είμαστε ακριβώς στη μετάβαση προς μια περίοδο κατά την οποία θα καταγραφεί μάλλον η «γερμανική υποχώρηση» παρά το θρυλούμενο γερμανικό νέο «Ράιχ»…

Γερμανικές εκλογές: ρωγμή στρατηγικής σημασίας

Η συζήτηση για τα τακτικά ζητήματα που σχετίζονται με τα αποτελέσματα των γερμανικών εκλογών ήταν -και εξακολουθεί να είναι, ενόψει του σχηματισμού της νέας γερμανικής κυβέρνησης- πληθωρική. Ωστόσο, η συζήτηση για τη στρατηγική τους σημασία ουσιαστικά δεν έχει καν αρχίσει – κι όχι μόνο στον ελληνικό Τύπο, όπου είναι «φυσικό και αναμενόμενο», αλλά και στον διεθνή!

Ένα γεγονός είναι σημαντικό από στρατηγική άποψη όταν αλλάζει τα δεδομένα, τροποποιεί το συσχετισμό δύναμης, εισάγει νέα ή νέες διαστάσεις με στρατηγική σημασία. Ήταν τέτοιου τύπου γεγονός οι πρόσφατες γερμανικές εκλογές; Κατά τη γνώμη μου, κατηγορηματικά ναι!

Τι είναι το ουσιωδώς νέο που έχουν κομίσει; Ότι ο λεγόμενος «λαϊκισμός», ιδιαίτερα ακροδεξιάς κοπής, αναδεικνύεται σε καθοριστική δύναμη της γερμανικής πολιτικής. Καθοριστική όχι επειδή έχει μεγάλα ή καταλυτικά εκλογικά ποσοστά, αλλά επειδή έχει τη δύναμη να μετατοπίσει την πολιτική ατζέντα στη δική του κατεύθυνση. Όχι μόνο επειδή το ξενοφοβικό και «αντισυστημικό» AfD είναι στη Βουλή, αλλά επειδή εκφράζει ένα ποιοτικά νέο στοιχείο, ένα πολιτικό ρήγμα μικρό μεν αλλά στρατηγικής σημασίας. Επιπλέον, επειδή αυτό το ρήγμα επεκτείνεται, με πιο ήπιο αλλά σαφή τρόπο, και στο συντηρητικότερα μετατοπισμένο Κόμμα των Φιλελευθέρων, που θεωρείται βέβαιος κυβερνητικός εταίρος στη νέα γερμανική κυβέρνηση. Η πολιτική μηχανική που έχει εγκατασταθεί, είναι τούτη: το AfD θα «ρυμουλκεί» τους Φιλελεύθερους πιο κοντά σε μια ατζέντα εθνικών προτεραιοτήτων, AfD και Φιλελεύθεροι θα πιέζουν-επηρεάζουν ένα τμήμα της Κοινοβουλευτικής Ομάδας των Χριστιανοδημοκρατών, κι όλα αυτά θα αναγκάζουν τη Μέρκελ σε διαρκείς συμβιβασμούς στην κατεύθυνση των εθνικών προτεραιοτήτων.

Είναι μια, ασφαλώς πολύ «εξασθενημένη» και πολύ μακρινή, τυπολογία πολιτικής μηχανικής που θυμίζει την ανάλογη του Μεσοπολέμου. Από στρατηγική άποψη, σημασία έχει να σκεφτούμε ως εξής: αν έχει μπει σε κίνηση μια τέτοια πολιτική μηχανική σε περίοδο συντονισμένης διεθνούς ανάκαμψης από την οικονομική κρίση, πόσο ισχυρές θα είναι οι δυνάμεις της επιτάχυνσης όταν τη φάση της συντονισμένης ανάκαμψης διαδεχθεί η φάση μιας νέας επιβράδυνσης ή ακόμη χειρότερα κρίσης και ύφεσης; Αλλά και στην τρέχουσα συγκυρία: πόσο μπορούν να ενισχυθούν τέτοιες τάσεις από γεωπολιτικές προκλήσεις που θα είναι ούριος άνεμος στα πανιά των υποστηρικτών των εθνικών προτεραιοτήτων;

Ο κατά Μακιαβέλι Ηγεμόνας πρέπει να έχει τη δύναμη να μεταφράζει το ιδιαίτερο συμφέρον του (εν προκειμένω εθνικό) σε γενικό συμφέρον μιας ευρύτερης υπ’ αυτόν συμμαχίας. Αν είναι εγκλωβισμένος σε μια συνθήκη όπου το εθνικό συμφέρον ορίζεται σαν αποστασιοποίηση από την ευρύτερη συμμαχία, αν αυτή η ευρύτερη συμμαχία θεωρείται κίνδυνος για τα εθνικά συμφέροντα, τότε απλούστατα δεν είναι Ηγεμόνας…

Ποιο γερμανικό «ιμπέριουμ»;

Η άλλη πλευρά του ίδιου πράγματος είναι ότι και τα κράτη που θεωρούνταν πάγιοι ή δυνητικοί σύμμαχοι που εξασφάλιζαν μέσα στην Ε.Ε. και την Ευρωζώνη το γερμανικό «ιμπέριουμ» έχουν αρχίσει να αποστασιοποιούνται, να γίνονται ασταθείς ή αβέβαιοι σύμμαχοι ή και να μετατρέπονται σε «προβληματικά» για τα γερμανικά σχέδια. Η Αυστρία, ύστερα από στις πρόσφατες εκλογές, θα κυβερνάται μάλλον από ένα «μίγμα» AfD και γερμανών Φιλελεύθερων, η Ολλανδία έζησε το δικό της σοκ δυναμικής ανόδου της ευρωσκεπιτικιστικής άκρας δεξιάς, η Δανία κάνει διπλό παιχνίδι μεταξύ Ε.Ε. και ΗΠΑ, για δε τη Φιλανδία βλέπουν το φως της δημοσιότητας άρθρα με εκτιμήσεις περί πιθανότητας εξόδου από το ευρώ (!). Όσο για τις κεντροευρωπαϊκές χώρες, στην ομάδα του Βίσεγκραντ κυριαρχεί σε κυβερνητικό πλέον επίπεδο όχι απλώς η επιστροφή στις εθνικές προτεραιότητες αλλά και εκδοχές λαϊκής δεξιάς και ακροδεξιάς που παραπέμπουν σε μνήμες Μεσοπολέμου – ήδη διεθνής αρθρογραφία βρίθει αναφορών στον Τσέχο «Τραμπ» ενόψει των εκλογών στην Τσεχία.

Σε ποια συμμαχία -και μάλιστα υπό την ηγεμονία του- θα στηριχθεί το θρυλούμενο γερμανικό «ιμπέριουμ»; Η Γερμανία αρχίζει να μοιάζει μάλλον με παιδονόμο που δεν μπορεί να «μαζέψει» ούτε τα δικά του παιδιά…

Από την οικονομία, στη γεωπολιτική

Υπ’ αυτές τις συνθήκες και προϋποθέσεις, η μετάβαση σε μια διεθνή (μην ξεχνάμε τον Τραμπ!) και ιδιαίτερα ευρωπαϊκή συγκυρία όπου οι εθνικές προτεραιότητες κερδίζουν διαρκώς έδαφος και όπου η (γεω)πολιτική αναβαθμίζεται, μόνο σε ενίσχυση του γερμανικού «ιμπέριουμ» δεν παραπέμπει!

Για να αναφερθούμε στο γενικότερο-ευρωπαϊκό πλαίσιο, η πιο «ρομαντική» και από στρατηγικής απόψεως αφελής ιδέα είναι πως τάχα τώρα είναι η ώρα για «εμβάθυνση» της ευρωπαϊκής «ενοποίησης». Τώρα, που ο Ηγεμόνας αποδυναμώνεται εσωτερικά όσον αφορά τον ευρωπαϊκό ηγεμονικό του ρόλο και χάνει δυνάμεις και ερείσματα, τώρα που οι εθνικές προτεραιότητες κερδίζουν διαρκώς έδαφος, τώρα που η αναβάθμιση της σημασίας της (γεω)πολιτικής αναδεικνύει ακόμη περισσότερο τις προαναφερθείσες αδυναμίες.

Ο εκ των «πατέρων» της ευρωπαϊκής «ιδέας» Ζαν Μονέ, σε καιρούς πιο ενθουσιώδεις και ρομαντικούς, ήταν πολύ ρεαλιστής δηλώνοντας πως «Η Ευρώπη είναι οι λύσεις που δίνουμε στις εκάστοτε κρίσεις της». Η υπό την Μέρκελ και με καθοριστικό το ρόλο του Σόιμπλε γερμανική ηγεσία στην Ευρώπη τα προηγούμενα χρόνια αποδείχθηκε η καλύτερη κληρονόμος του «δόγματος Μονέ»: στήριξε την ηγεμονία της στις λύσεις που επέβαλε για όσο διάστημα «σφύριζε» πάνω από τα κεφάλια χωρών σε κρίση αλλά και μιας Ευρωζώνης σε κρίση το μαστίγιο της απειλής μιας οικονομικής κατάρρευσης. Για όσο διάστημα η κρίση ήταν σύμμαχος, αναδεικνυόταν το απόλυτο γερμανικό πλεονέκτημα: η οικονομική ισχύς και υπεροχή. Η συντονισμένη ανάκαμψη της διεθνούς οικονομίας και η αντιμετώπιση (έστω και με «μπαλώματα») των πιο μεγάλων προβλημάτων της Ευρωζώνης αχρηστεύουν σε μεγάλο βαθμό αυτό το «όπλο». Αντίθετα, η ενίσχυση της σημασίας της (γεω)πολιτικής αναδεικνύει τις μεγάλες αδυναμίες του επίδοξου Ηγεμόνα: το μικρομεσαίο του γεωπολιτικό και στρατιωτικό εκτόπισμα.

Το Brexit υπογραμμίζει ακόμη περισσότερο αυτές τις αδυναμίες και κάνει ακόμη μεγαλύτερο το βαθμό εξάρτησης από τον Γάλλο εταίρο, τον μόνο πλέον στην Ε.Ε. που διαθέτει κάποιο διεθνές γεωπολιτικό και στρατιωτικό εκτόπισμα. Όσο για τις διαπραγματεύσεις για τους όρους του Brexit καθαυτού, είναι πιο πιθανό να εξελιχτούν σε διαδικασία εκατέρωθεν φθοράς και μία ακόμη εστία ευρωπαϊκού «χάους» παρά σε διαδικασία επίδειξης πυγμής της Γερμανίας και των Βρυξελλών απέναντι στο Ην. Βασίλειο…

Στις νέες συνθήκες «αντιστοιχεί» αυτό που θριάμβευσε στο πρόσφατο Eurogroup, όπου ο κ. Σόιμπλε άφησε την πολιτική του κληρονομιά και όπου διαπιστώθηκαν ευρύτατες συναινέσεις πάνω στη νέα κατευθυντήρια ιδέα της Ευρώπης των δύο ή και πολλών «ταχυτήτων».

Κάποιες (οι περισσότερες) δημοσιογραφικές πένες και ακόμη περισσότερο οι πολιτικοί δημαγωγοί μπορούν να καταρρίπτουν με άνεση την κοινή λογική, παρουσιάζοντας αυτό το θρίαμβο της μετατόπισης από την «ενοποίηση» προς τη διακρατικότητα σαν θρίαμβο μιας υποτιθέμενης νέας «εμβάθυνσης» της ευρωπαϊκής «αρχιτεκτονικής». Όσοι όμως έχουν τη στοιχειώδη απαίτηση η πολιτική και ιδιαίτερα η στρατηγική συζήτηση να στηρίζεται τουλάχιστον στην κοινή λογική, δεν έχουν δικαίωμα σε τέτοιες αυταπάτες…

Οι συναινέσεις στο τελευταίο Eurogroup, αλλά και η ατζέντα (όπως και οι όποιες αποφάσεις ή έστω συναινέσεις) της τωρινής ευρωπαϊκής Συνόδου Κορυφής αναπόφευκτα θα κινηθούν στην ίδια κατεύθυνση: διακρατικές συναινέσεις και α λα καρτ συμφωνίες και συμμαχίες.

Συνυπολογίζοντας όλα τα προηγούμενα, το τελικό συμπέρασμα είναι τούτο: η Γερμανία είναι ένας ψευδο-ηγεμόνας που αποδυναμώνεται, στην Ευρώπη ενισχύονται διαρκώς οι δυνάμεις που μετατοπίζουν τον άξονα των εξελίξεων προς τις εθνικές προτεραιότητες, όλα αυτά συντείνουν μάλλον στην αύξηση της εντροπίας παρά στην ενίσχυση των κεντρομόλων δυνάμεων στην Ευρωζώνη και την Ε.Ε.

Αυτή είναι η «Ευρώπη» στην οποία όλοι καλούνται να ζήσουν στα επόμενα χρόνια. Και αν στο επικοινωνιακό πεδίο θριαμβεύουν τα «τρικ» και η δημαγωγία των «υψηλών» στόχων, στο πεδίο της πραγματικής πολιτικής και ακόμη περισσότερο της στρατηγικής, ο αφελής ρομαντισμός είναι εξαιρετικά επικίνδυνος, απλούστατα διότι μετριέται με πραγματικές απώλειες και ήττες…

RizopoulosPost


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση