Μετά την Υπερδύναμη… Οι κίνδυνοι στην εποχή της αναταραχής λόγω αποχώρησης των ΗΠΑ!
Του Δημήτρη Γ. Απόκη
Οι τελευταίες εξελίξεις στο Λευκό Οίκο, με το τσίρκο Σκαραμούτσι, την αποπομπή του Προσωπάρχη Πρίμπους, την παραίτηση Σπάϊσερ και την έλευση του Στρατηγού Κέλι, δημιουργούν ένα νέο και εξαιρετικά ενδιαφέρον σκηνικό στο Λευκό Οίκο, με σημαντική επιρροή στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης Τράμπ.
Στη Δυτική Πτέρυγα του Λευκού Οίκου, δεν υπάρχουν πλέον άτομα του κατεστημένου του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και αυτό έχει τη σημασία του.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η αποπομπή της αστείας προσωπικότητας που ακούει στο όνομα Σκαραμούτσι, είναι ένα θετικό γεγονός με δεδομένο ότι συνδυάστηκε με την τοποθέτηση του μέχρι πρόσφατα Υπουργού Εσωτερικής Ασφάλειας, Στρατηγού Κέλι, στην θέση του Προσωπάρχη του Λευκού Οίκου.
Μπορεί ο Πρίμπους και ο Σπάϊσερ να ήταν οι μοναδικοί εκπρόσωποι mainstream Ρεπουμπλικάνοι, και πολλοί να πιστεύουν ότι πλέον ο Στήβ Μπάνον (Ανώτερος Σύμβουλος Στρατηγικής του Προέδρου) να έχει πλέον το πεδίο ελεύθερο, αλλά τα φαινόμενα απατούν.
Ο Στρατηγός Κέλι με την αποπομπή Σκαραμούτσι, έδειξε ότι έχει τη σύμφωνη γνώμη του Προέδρου να καθαρίσει το μαγαζί. Επίσης, είναι σαφές ότι βρίσκεται σε απόλυτη ταύτιση με τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας, Στρατηγό Μάκ Μάστερς, τον Υπουργό Άμυνας, Στρατηγό Τζέημς Μάτις, αλλά και τον Υπουργό Εξωτερικών Ρέξ Τίλλερσον.
Αμέσως μετά την ανάληψη καθηκόντων από το Στρατηγό Κέλι στο Λευκό Οίκο, ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Στρατηγός Μακ Μάστερς, προχώρησε σε σημαντικές αποπομπές στελεχών που βρίσκονται πολύ κοντά στον Στήβ Μπάνον. Απολύθηκαν από το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας, ο Ντέρεκ Χάρβεϊ (Διευθυντής Μέσης Ανατολής και υπέρ της σκληρής γραμμής σύγκρουσης με το Ιράν), ο Ρίτς Χίγγινς ( Διευθυντής Στρατηγικού Σχεδιασμού) και ο Έζρα Κόεν (Διευθυντής Πληροφοριών).
Οι αποπομπές αυτές έχουν καταστήσει τον Στρατηγό Μακ Μάστερς στόχο του Breitbart News, φωνή της σκληρής γραμμής στην κυβέρνηση Τράμπ, του οποίου ο Στήβ Μπάνον ήταν επικεφαλής μέχρι να εμπλακεί στην προεκλογική εκστρατεία του Αμερικανού Προέδρου. Αν και είναι ακόμη νωρίς για τελικά συμπεράσματα, και η μάχη θα είναι σκληρή, φαίνεται να υπάρχει μια διόρθωση στο Λευκό Οίκο.
Η διόρθωση αυτή με αιχμή του δόρατος την τοποθέτηση του Στρατηγού Κέλι στη θέση του Προσωπάρχη, εάν επικρατήσει, θα επιφέρει σημαντική αλλαγή (ας μην βιαστούν βέβαια οι θιασώτες της παγκοσμιοποίησης Ομπάμα να πανηγυρίσουν διότι δεν πρόκειται για επαναφορά σε αυτή την άθλια πολιτική) σε επίπεδο εσωτερικής πολιτικής.
Στο εσωτερικό μέτωπο ο Αμερικανός Πρόεδρος θα κριθεί από την επιτυχία στον τομέα της οικονομίας, θέσεις εργασίας, και μετανάστευση. Και στα τρία δεν τα πηγαίνει καθόλου άσχημα, παρά το γεγονός ότι λόγω της κάλυψης των μέσων ενημέρωσης το μήνυμα αυτό δεν περνάει.
Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής τα πράγματα είναι εξαιρετικά πιο πολύπλοκα και οι κίνδυνοι που εγκυμονούν μεγάλοι. Βρισκόμαστε σε μια εποχή κρίσεων που ανά πάσα στιγμή μπορεί να εξελιχτούν σε επικίνδυνες συγκρούσεις με παγκόσμιες επιπτώσεις.
Έχω κατ’ επανάληψη καταθέσει την άποψη ότι η εκλογή Τράμπ στην Προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών, αποτελεί καταλύτη στην εφαρμογή μιας πολιτικής αποχώρησης της Ουάσιγκτον από τον παραδοσιακό ρόλο που διαδραματίζει στο Διεθνές Σύστημα από το 1945 και μετά. Μια πολιτική η οποία έχει ξεκινήσει από την εποχή της εκλογής του Μπίλ Κλίντον στην Προεδρία το 1992, αλλά δεν προχώρησε με γρήγορους ρυθμούς λόγω απροσδόκητων κομβικών εξελίξεων (πόλεμος στα Βαλκάνια, επιθέσεις 11ης Σεπτεμβρίου 2001, επεμβάσεις στο Ιράκ και το Αφγανιστάν) οι οποίες την καθυστέρησαν.
Η έλευση Τράμπ όμως έχει θέσει σε κίνηση, χωρίς επιστροφή, αυτή την πορεία και σαν αποτέλεσμα οδεύουμε, λόγω της αναδιάταξης – αποχώρησης των ΗΠΑ, σε μια παρατεταμένη περίοδο έντονης αναταραχής διεθνώς εν μέσω κρίσεων σε διάφορα μέτωπα του πλανήτη. Ταυτόχρονα κατά τη διάρκεια της επερχόμενης περιόδου αναταραχής, υπάρχουν κάποιες χώρες οι οποίες θα προσπαθήσουν να καλύψουν το κενό που θα αφήσει η Ουάσιγκτον σε διάφορα μέτωπα του διεθνούς συστήματος.
Τα Σημεία Κρίσεων…
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν σε εξέλιξη διάφορα σημεία κρίσης που μπορεί ανά πάσα στιγμή να οδηγηθούν σε ανάφλεξη με απρόβλεπτες και επικίνδυνες συνέπειες.
Η κρίση στην Χερσόνησο της Κορέας βρίσκεται στην κορυφή. Αμέσως μετά ακολουθεί η παραδοσιακά εύφλεκτη περιοχή της Μέσης Ανατολής – Περσικού Κόλπου, στην οποία πέρα από τη μακροχρόνια σύγκρουση Ισραήλ – Παλαιστίνης, έχει ως σημείο αιχμής την υπό διαμόρφωση ένταση, που μπορεί να εξελιχθεί σε σύγκρουση, των ΗΠΑ με το Ιράν με την εμπλοκή άλλων χωρών από την περιοχή. Η διαμόρφωση των σχέσεων των ΗΠΑ με την Κίνα και ο ρόλος του Πεκίνου στη νέα εποχή είναι ένα επίσης σημαντικό και κρίσιμο κεφάλαιο. Υπάρχει η αυξανόμενη ένταση με την Ρωσία.
Ένα άλλο μέτωπο είναι αυτό της Ευρώπης, με μια προβληματική και σε πορεία σύγκρουσης με την Ουάσιγκτον, γερμανικής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εδώ θα γίνει και η πιο εμφανής σύγκρουση των δυνάμεων της στρεβλής παγκοσμιοποίησης με τις δυνάμεις της αλλαγής και της προσαρμογής στις πραγματικές ανάγκες της εποχής. Ακόμη και στη Λατινική Αμερική με τις εξελίξεις στη Βενεζουέλα, και πολλά άλλα προβλήματα σε άλλες χώρες υπάρχει μέτωπο αναταραχής. Και βέβαια όλα αυτά κορυφώνονται στην αναταραχή που θα υπάρξει από την επιτακτική ανάγκη των αλλαγών που απαιτούνται στο θεσμικό σύστημα του Bretton Woods που διέπει τις διεθνείς σχέσεις από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι σήμερα.
Βόρεια Κορέα…
Η κρίση στην πιο στρατικοποιημένη περιοχή του πλανήτη τη Χερσόνησο της Κορέας, με το επικίνδυνο παιχνίδι που παίζει το καθεστώς Κίμ, προχωρώντας σε αλλεπάλληλες δοκιμές βαλλιστικών πυραύλων, κινδυνεύει να βάλλει φωτιά σε μια κρίσιμη στρατηγικά περιοχή του πλανήτη. Εάν επιτραπεί στον Κίμ να συνεχίζει αυτό το επικίνδυνο παιχνίδι, η Ουάσιγκτον και ο Πρόεδρος Τράμπ, είναι υποχρεωμένοι να απαντήσουν δυναμικά και ένα κτύπημα των ΗΠΑ στη Βόρεια Κορέα, θα δημιουργήσει τρομερή αναταραχή με απρόβλεπτες εξελίξεις, με δεδομένο ότι εμπλέκονται χώρες όπως Κίνα, η Ιαπωνία, και η Ρωσία. Ακόμα και η Αυστραλία δεν θα μείνει αλώβητη σε μια τέτοια εξέλιξη.
Μέση Ανατολή – Περσικός Κόλπος…
Με αιχμή του δόρατος την αποδεδειγμένα προβληματική συμφωνία της κυβέρνησης Ομπάμα για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, η αναδυόμενη κρίση μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης, κινδυνεύει να βάλει φωτιά στην κρίσιμη και εξαιρετικά εύφλεκτη περιοχή.
Η κυβέρνηση Τράμπ έχει μια στρατηγική ανάσχεσης του Ιράν στην περιοχή, στην οποία εμπλέκονται το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοί της στον Κόλπο, η Τουρκία, η Αίγυπτος, η Ρωσία, αλλά και η ΕΕ – Γερμανία. Το θέατρο των εξελίξεων αυτή τη στιγμή είναι η Συρία. Η Συμφωνία που έκανε ο Ομπάμα με το Ιράν, περιπλέκει αυτή τη στρατηγική ανάσχεσης – αποτροπής της Ουάσιγκτον έναντι της Τεχεράνης, με αποτέλεσμα να σιγοκαίει ένα φυτίλι που μπορεί να οδηγήσει σε έκρηξη.
Το καλό σενάριο εδώ, είναι να υπάρξει μια βελτίωση της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, η οποία θα δώσει διέξοδο στην Ουάσιγκτον και θα αποσοβήσει τη σύγκρουση.
Στην περιοχή υπάρχει και το μακροχρόνιο πρόβλημα της ειρήνευσης μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης, το οποίο ανά πάσα στιγμή μπορεί να πάρει φωτιά. Εδώ υπάρχουν κάποια σημάδια σοβαρής δουλειάς στο παρασκήνιο, αλλά σε αυτό το εξαιρετικά περίπλοκο πρόβλημα όλα αλλάξουν από ώρα σε ώρα.
Κίνα…
Οι σχέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών με την Κίνα, είναι ο πλέον καθοριστικός παράγοντας για τη διαμόρφωση των εξελίξεων στη νέα εποχή. Η κρίση στη Χερσόνησο της Κορέας, η κρίση στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και η ένταση με την Ιαπωνία, καθιστούν δύσκολες τις προβλέψεις. Τα κοινά οικονομικά συμφέροντα Ουάσιγκτον και Πεκίνου, δημιουργούν, παρόλα αυτά μια θετική παράμετρο ότι οι δύο δυνάμεις θα βρουν τρόπο να ξεπεράσουν τις κακοτοπιές. Αλλά οι κίνδυνοι παραμένουν.
Ρωσία…
Παρά την ένταση των τελευταίων ημερών, η άποψή μου είναι ότι το μέτωπο μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, είναι το πιο εύκολα ελεγχόμενο σε σχέση με τα υπόλοιπα. Υπάρχει παράδοση δεκαετιών και δικλείδες ασφαλείας που δίνουν τη δυνατότητα πρόληψης μιας πιθανής σύγκρουσης. Άλλωστε μια σοβαρή ανάλυση των στοιχείων, δείχνει ότι η Ρωσία έχει μεγάλες αδυναμίες, και παρά τα λεγόμενα είναι πολύ δύσκολο να αντέξει μια σύγκρουση με τις ΗΠΑ.
Γερμανική Ευρώπη – ΕΕ…
Η στρατηγική αποχώρησης των ΗΠΑ, είναι ιδιαίτερα εμφανής στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο και εκφράζεται κατά κύριο λόγο στην απαίτηση της Ουάσιγκτον να αναλάβουν οι χώρες σύμμαχοι του ΝΑΤΟ, το οικονομικό κόστος που τους αναλογεί στο πλαίσιο της Συμμαχίας. Ταυτόχρονα η κυβέρνηση Τράμπ, και σωστά, απαιτεί μια μετεξέλιξη της αποστολής της Συμμαχίας με προσαρμογή στις ανάγκες της εποχής.
Η Γερμανική Ευρώπη, η οποία υπό την ηγεσία της Άγκελα Μέρκελ, έχει αναλάβει την ηγεσία της υπεράσπισης και συνέχειας της στρεβλής παγκοσμιοποίησης που είχε πλήρως ενστερνιστεί ο Μπαράκ Ομπάμα και η κυβέρνηση του με αποτέλεσμα ο πλανήτης να βρίσκεται στα σημερινά χάλια, βρίσκεται σε ένα πόλεμο χαρακωμάτων με την Ουάσιγκτον με αποκλειστικό στόχο να διατηρήσει το μέχρι σήμερα καθεστώς που είναι κομμένο και ραμμένο στα συμφέροντα του Βερολίνου. Μπορεί να μην είναι εμφανές αλλά πολύ δύσκολα το Βερολίνο θα κερδίσει αυτή τη μάχη.
Brexit…
Ο άθλιος χειρισμός του Brexit από την Τερέζα Μέϊ, έδωσε μια ανάσα στους θιασώτες της στρεβλής παγκοσμιοποίησης και του σαθρού συστήματος των Βρυξελλών, αλλά πολύ σύντομα θα αποδειχθεί ότι πρόκειται για κάτι εφήμερο.
Γαλλία…
Η προσπάθεια του Μακρόν να αναστήσει τη Γαλλία, έτσι ώστε να παίξει ηγετικό ρόλο στον κενό που θα προκύψει από τη στρατηγική αποχώρησης της Ουάσιγκτον, αν και είναι νωρίς να το πει κανείς με βεβαιότητα, είναι πολύ δύσκολο να πετύχει. Ο ίδιος ο Μακρόν αποδεικνύεται πολύ γρήγορα ελλιπής και κατώτερος των περιστάσεων, και από το φθινόπωρο οι πολιτικές που προωθεί θα προκαλέσουν έντονες αντιδράσεις και αναταραχή στο εσωτερικό της Γαλλίας, καθιστώντας το στόχο ηγετικής παρουσίας της Γαλλίας ένα ωραίο ανέκδοτο.
Λατινική Αμερική…
Η Λατινική Αμερική λόγω της σφοδρής κρίσης και τη εξέλιξη του καθεστώτος Μαδούρο σε δικτατορία με δημοκρατικό μανδύα, αλλά και τη βαθιά πολιτική κρίση στη Βραζιλία, εισέρχεται σε περίοδο κρίσης και αβεβαιότητας.
Bretton Woods;
Η αναμόρφωση του ξεπερασμένου από την εποχή και τις εξελίξεις μεταπολεμικού συστήματος του Bretton Woods στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις, είναι επιτακτική και η νέα στρατηγική των ΗΠΑ την επιταχύνει, προκαλώντας αντιδράσεις από το υφιστάμενο σύστημα σε παγκόσμια κλίμακα.
Υπάρχει Σχέδιο;
Βλέποντας όλα αυτά και την αναταραχή που έρχεται ενόψει της νέας στρατηγικής των ΗΠΑ, το καθοριστικό ερώτημα είναι το εξής. Υπάρχει σχέδιο;
Δυστυχώς τα στοιχεία και οι ενδείξεις που υπάρχουν αυτή τη στιγμή είναι ότι παρά την εκκίνηση της στρατηγικής αποχώρησης των ΗΠΑ, σχέδιο διαχείρισης της αναταραχής που έρχεται και για την επόμενη ημέρα δεν υπάρχει και αυτό είναι τρομερά επικίνδυνο.
Η στρατηγική έχει αποφασιστεί εδώ και χρόνια και τώρα επιταχύνεται. Σχέδιο δεν υπάρχει. Η Ουάσιγκτον δεν είχε και δεν έχει σχέδιο. Από διεθνή και στρατηγική σκοπιά, η δύναμη των ΗΠΑ δεν προέρχεται και ποτέ δεν προέρχονταν από το σύστημα διακυβέρνησής της γενικά και οποιαδήποτε συγκεκριμένη κυβέρνηση. Η δύναμη των ΗΠΑ πηγάζει από μια ισορροπία συγκεκριμένων παραγόντων που βρίσκονται εκτός του πολιτικού σκηνικού της.
Η γεωγραφία είναι ο ένας. Κατέχει τα καλύτερα εδάφη του κόσμου με το καλύτερο φυσικό σύστημα μεταφορών. Προστατεύεται φυσικά από δυο Ωκεανούς, δίνοντας δυνατότητα απρόσκοπτης ανάπτυξης, και παρέμβασης σε όλο τον πλανήτη.
Η δημογραφία είναι ο άλλος δυνατός παράγοντας (σε σχέση πχ με τη Ρωσία και την Ευρώπη). Έχει ισορροπία ώριμου εργατικού δυναμικού που εργάζεται και πληρώνει φόρους και νέου πληθυσμού που κάνει οικογένεια και παιδιά δημιουργώντας κατανάλωση που κινεί την οικονομία.
Η ενέργεια είναι ο τρίτος βασικός παράγοντας δύναμης. Για δεκαετίες η παγκόσμια πολιτική καθορίστηκε από την ανάγκη μεταφοράς ενεργειακών πόρων σε διάφορα σημεία του πλανήτη.
Σήμερα οι ΗΠΑ με την επανάσταση των σχιστολιθικών ενεργειακών πόρων έχει γίνει εξαγωγέας ενέργειας και μέχρι το 2020 θα γίνει και εξαγωγέας πετρελαίου. Ακόμα και στην πράσινη εναλλακτική ενέργεια είναι λόγω γεωγραφικής θέσης, πρωτοπόρος.
Αυτούς τους παράγοντες δύναμης καμία κυβέρνηση και κανένας Πρόεδρος δεν μπορεί να τους διαλύσει. Η πορεία μπορεί να είναι επεισοδιακή σε κάποιες φάσεις, αλλά εκτός απρόοπτου οι ΗΠΑ θα επιβιώσουν της επερχόμενης αναταραχής του διεθνούς συστήματος.
Οι Υπόλοιποι…
Οι πιο πάνω παράγοντες έδωσαν τη δυνατότητα στις ΗΠΑ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, να επιβάλλουν μια διεθνή ισορροπία. Η διατήρησή της ήταν δύσκολη. Απαιτούσε διαρκή συνδιαλλαγή και συντονισμό με τους συμμάχους.
Η επιβολή ισορροπίας στην αναταραχή όμως είναι πολύ δύσκολη. Ο Ψυχρός Πόλεμος έχει τελειώσει και όπως σχολίασα στην αρχή ο σημερινός Αμερικανός Πρόεδρος, στη δεδομένη στιγμή, έχει ένα επιτελείο στο Λευκό Οίκο και στον τομέα της εθνικής ασφάλειας – εξωτερικής πολιτικής που ακόμη δεν έχει βρει τρόπο εύρυθμης λειτουργίας πόσο μάλλον στρατηγική.
Παρόλα αυτά η Αμερική λόγω των παραγόντων που ανέφερα παραπάνω δεν θα απειληθεί. Την ίδια στιγμή όμως χώρες που στερούνται τέτοιων παραγόντων, θα αντιμετωπίσουν σοβαρό κίνδυνο στην διάρκεια της αναταραχής.
Σαν αποτέλεσμα είναι απόλυτα απαραίτητο και κρίσιμο για τις άλλες χώρες να έχουν σχέδιο αντιμετώπισης και διαχείρισης της επερχόμενης και παρατεταμένης αναταραχής. Δυστυχώς οι περισσότερες ζουν σε ένα καθεστώς καταστροφικής άρνησης και υπάρχουν ελάχιστες που συγκεντρώνουν τους απαιτούμενους παράγοντες για να προσπαθήσουν με σοβαρές πιθανότητες να καλύψουν το κενό στον ΗΠΑ και την αναταραχή που θα δημιουργήσει.
Γι’ αυτό και η αναστάτωση στο επιτελείο του Αμερικανού Προέδρου στο Λευκό Οίκο και η ανυπαρξία σχεδίου για την αντιμετώπιση της αναταραχής είναι επικίνδυνη.
Οι υποψήφιες χώρες για την κάλυψη του κενού των ΗΠΑ στην ραγδαία επερχόμενη αναταραχή του διεθνούς συστήματος είναι λίγο πολύ γνωστές. Η Γερμανία, με ότι αυτό σημαίνει για την Ευρώπη. Η Γαλλία δεν μπορεί για τους λόγους που ανέφερα παραπάνω. Η Μεγάλη Βρετανία, μετά την εξαιρετική ευκαιρία του Brexit, λόγω των τραγικών χειρισμών της Τερέζα Μέϊ, έχει τεθεί για αρκετό διάστημα εκτός παιχνιδιού και κινδυνεύει να χάσει ακόμη και την παραδοσιακή ειδική σχέση με την Ουάσιγκτον. Η Κίνα σε παγκόσμια κλίμακα, γιατί η Ρωσία έχει βασικά προβλήματα. Το Πεκίνο μπορεί να παίξει δυναμικό ρόλο στην περίοδο της αναταραχής, αρκεί να χειριστεί έξυπνα τη σχέση με την Ουάσιγκτον και να βάλει τέρμα, γιατί μπορεί, στον παροξυσμό του Κίμ στη Βόρεια Κορέα. Το Ιράν προσπαθεί να καλύψει το επερχόμενο κενό στην ευρύτερη περιοχή του, αλλά η Σαουδική Αραβία με τους συμμάχους της (βλέπε κρίση Κατάρ), σε συνδυασμό με την στρατηγική ανάσχεσης των ΗΠΑ, δύσκολα θα το επιτρέψει. Η Ιαπωνία, η Ινδία και κάποιοι άλλοι θα παίξουν ρόλο αλλά όχι πρωταρχικό.
Ουάσιγκτον…
Παρά το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρόκειται να απειληθούν σοβαρά στη διάρκεια της αναταραχής, το γεγονός ότι δεν έχουν σχέδιο για ραγδαία επερχόμενη αυτή περίοδο είναι πολύ επικίνδυνο. Πρέπει άμεσα ο Στρατηγός Κέλι στο Λευκό Οίκο, ο Στρατηγός Μακ Μάστερς στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας, ο Στρατηγός Τζέημς Μάτις στο Πεντάγωνο και ο Ρέξ Τίλλερσον στο Στέητ Ντιπάρτμεντ, να αναλάβουν πρωτοβουλία διαμόρφωσης ενός σχεδίου το οποίο σίγουρα δεν θα έχει ως στόχο την διατήρηση του συστήματος στρεβλής παγκοσμιοποίησης, αλλά θα παρέχει την όσο το δυνατόν διατήρηση μιας ισορροπίας εν μέσω της αναταραχής.
Εάν δεν το καταφέρουν όπως λένε στην Αμερική, All Bets Are Off!
Οι τελευταίες εξελίξεις στο Λευκό Οίκο, με το τσίρκο Σκαραμούτσι, την αποπομπή του Προσωπάρχη Πρίμπους, την παραίτηση Σπάϊσερ και την έλευση του Στρατηγού Κέλι, δημιουργούν ένα νέο και εξαιρετικά ενδιαφέρον σκηνικό στο Λευκό Οίκο, με σημαντική επιρροή στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης Τράμπ.
Στη Δυτική Πτέρυγα του Λευκού Οίκου, δεν υπάρχουν πλέον άτομα του κατεστημένου του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και αυτό έχει τη σημασία του.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η αποπομπή της αστείας προσωπικότητας που ακούει στο όνομα Σκαραμούτσι, είναι ένα θετικό γεγονός με δεδομένο ότι συνδυάστηκε με την τοποθέτηση του μέχρι πρόσφατα Υπουργού Εσωτερικής Ασφάλειας, Στρατηγού Κέλι, στην θέση του Προσωπάρχη του Λευκού Οίκου.
Μπορεί ο Πρίμπους και ο Σπάϊσερ να ήταν οι μοναδικοί εκπρόσωποι mainstream Ρεπουμπλικάνοι, και πολλοί να πιστεύουν ότι πλέον ο Στήβ Μπάνον (Ανώτερος Σύμβουλος Στρατηγικής του Προέδρου) να έχει πλέον το πεδίο ελεύθερο, αλλά τα φαινόμενα απατούν.
Ο Στρατηγός Κέλι με την αποπομπή Σκαραμούτσι, έδειξε ότι έχει τη σύμφωνη γνώμη του Προέδρου να καθαρίσει το μαγαζί. Επίσης, είναι σαφές ότι βρίσκεται σε απόλυτη ταύτιση με τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας, Στρατηγό Μάκ Μάστερς, τον Υπουργό Άμυνας, Στρατηγό Τζέημς Μάτις, αλλά και τον Υπουργό Εξωτερικών Ρέξ Τίλλερσον.
Αμέσως μετά την ανάληψη καθηκόντων από το Στρατηγό Κέλι στο Λευκό Οίκο, ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Στρατηγός Μακ Μάστερς, προχώρησε σε σημαντικές αποπομπές στελεχών που βρίσκονται πολύ κοντά στον Στήβ Μπάνον. Απολύθηκαν από το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας, ο Ντέρεκ Χάρβεϊ (Διευθυντής Μέσης Ανατολής και υπέρ της σκληρής γραμμής σύγκρουσης με το Ιράν), ο Ρίτς Χίγγινς ( Διευθυντής Στρατηγικού Σχεδιασμού) και ο Έζρα Κόεν (Διευθυντής Πληροφοριών).
Οι αποπομπές αυτές έχουν καταστήσει τον Στρατηγό Μακ Μάστερς στόχο του Breitbart News, φωνή της σκληρής γραμμής στην κυβέρνηση Τράμπ, του οποίου ο Στήβ Μπάνον ήταν επικεφαλής μέχρι να εμπλακεί στην προεκλογική εκστρατεία του Αμερικανού Προέδρου. Αν και είναι ακόμη νωρίς για τελικά συμπεράσματα, και η μάχη θα είναι σκληρή, φαίνεται να υπάρχει μια διόρθωση στο Λευκό Οίκο.
Η διόρθωση αυτή με αιχμή του δόρατος την τοποθέτηση του Στρατηγού Κέλι στη θέση του Προσωπάρχη, εάν επικρατήσει, θα επιφέρει σημαντική αλλαγή (ας μην βιαστούν βέβαια οι θιασώτες της παγκοσμιοποίησης Ομπάμα να πανηγυρίσουν διότι δεν πρόκειται για επαναφορά σε αυτή την άθλια πολιτική) σε επίπεδο εσωτερικής πολιτικής.
Στο εσωτερικό μέτωπο ο Αμερικανός Πρόεδρος θα κριθεί από την επιτυχία στον τομέα της οικονομίας, θέσεις εργασίας, και μετανάστευση. Και στα τρία δεν τα πηγαίνει καθόλου άσχημα, παρά το γεγονός ότι λόγω της κάλυψης των μέσων ενημέρωσης το μήνυμα αυτό δεν περνάει.
Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής τα πράγματα είναι εξαιρετικά πιο πολύπλοκα και οι κίνδυνοι που εγκυμονούν μεγάλοι. Βρισκόμαστε σε μια εποχή κρίσεων που ανά πάσα στιγμή μπορεί να εξελιχτούν σε επικίνδυνες συγκρούσεις με παγκόσμιες επιπτώσεις.
Έχω κατ’ επανάληψη καταθέσει την άποψη ότι η εκλογή Τράμπ στην Προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών, αποτελεί καταλύτη στην εφαρμογή μιας πολιτικής αποχώρησης της Ουάσιγκτον από τον παραδοσιακό ρόλο που διαδραματίζει στο Διεθνές Σύστημα από το 1945 και μετά. Μια πολιτική η οποία έχει ξεκινήσει από την εποχή της εκλογής του Μπίλ Κλίντον στην Προεδρία το 1992, αλλά δεν προχώρησε με γρήγορους ρυθμούς λόγω απροσδόκητων κομβικών εξελίξεων (πόλεμος στα Βαλκάνια, επιθέσεις 11ης Σεπτεμβρίου 2001, επεμβάσεις στο Ιράκ και το Αφγανιστάν) οι οποίες την καθυστέρησαν.
Η έλευση Τράμπ όμως έχει θέσει σε κίνηση, χωρίς επιστροφή, αυτή την πορεία και σαν αποτέλεσμα οδεύουμε, λόγω της αναδιάταξης – αποχώρησης των ΗΠΑ, σε μια παρατεταμένη περίοδο έντονης αναταραχής διεθνώς εν μέσω κρίσεων σε διάφορα μέτωπα του πλανήτη. Ταυτόχρονα κατά τη διάρκεια της επερχόμενης περιόδου αναταραχής, υπάρχουν κάποιες χώρες οι οποίες θα προσπαθήσουν να καλύψουν το κενό που θα αφήσει η Ουάσιγκτον σε διάφορα μέτωπα του διεθνούς συστήματος.
Τα Σημεία Κρίσεων…
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν σε εξέλιξη διάφορα σημεία κρίσης που μπορεί ανά πάσα στιγμή να οδηγηθούν σε ανάφλεξη με απρόβλεπτες και επικίνδυνες συνέπειες.
Η κρίση στην Χερσόνησο της Κορέας βρίσκεται στην κορυφή. Αμέσως μετά ακολουθεί η παραδοσιακά εύφλεκτη περιοχή της Μέσης Ανατολής – Περσικού Κόλπου, στην οποία πέρα από τη μακροχρόνια σύγκρουση Ισραήλ – Παλαιστίνης, έχει ως σημείο αιχμής την υπό διαμόρφωση ένταση, που μπορεί να εξελιχθεί σε σύγκρουση, των ΗΠΑ με το Ιράν με την εμπλοκή άλλων χωρών από την περιοχή. Η διαμόρφωση των σχέσεων των ΗΠΑ με την Κίνα και ο ρόλος του Πεκίνου στη νέα εποχή είναι ένα επίσης σημαντικό και κρίσιμο κεφάλαιο. Υπάρχει η αυξανόμενη ένταση με την Ρωσία.
Ένα άλλο μέτωπο είναι αυτό της Ευρώπης, με μια προβληματική και σε πορεία σύγκρουσης με την Ουάσιγκτον, γερμανικής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εδώ θα γίνει και η πιο εμφανής σύγκρουση των δυνάμεων της στρεβλής παγκοσμιοποίησης με τις δυνάμεις της αλλαγής και της προσαρμογής στις πραγματικές ανάγκες της εποχής. Ακόμη και στη Λατινική Αμερική με τις εξελίξεις στη Βενεζουέλα, και πολλά άλλα προβλήματα σε άλλες χώρες υπάρχει μέτωπο αναταραχής. Και βέβαια όλα αυτά κορυφώνονται στην αναταραχή που θα υπάρξει από την επιτακτική ανάγκη των αλλαγών που απαιτούνται στο θεσμικό σύστημα του Bretton Woods που διέπει τις διεθνείς σχέσεις από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι σήμερα.
Βόρεια Κορέα…
Η κρίση στην πιο στρατικοποιημένη περιοχή του πλανήτη τη Χερσόνησο της Κορέας, με το επικίνδυνο παιχνίδι που παίζει το καθεστώς Κίμ, προχωρώντας σε αλλεπάλληλες δοκιμές βαλλιστικών πυραύλων, κινδυνεύει να βάλλει φωτιά σε μια κρίσιμη στρατηγικά περιοχή του πλανήτη. Εάν επιτραπεί στον Κίμ να συνεχίζει αυτό το επικίνδυνο παιχνίδι, η Ουάσιγκτον και ο Πρόεδρος Τράμπ, είναι υποχρεωμένοι να απαντήσουν δυναμικά και ένα κτύπημα των ΗΠΑ στη Βόρεια Κορέα, θα δημιουργήσει τρομερή αναταραχή με απρόβλεπτες εξελίξεις, με δεδομένο ότι εμπλέκονται χώρες όπως Κίνα, η Ιαπωνία, και η Ρωσία. Ακόμα και η Αυστραλία δεν θα μείνει αλώβητη σε μια τέτοια εξέλιξη.
Μέση Ανατολή – Περσικός Κόλπος…
Με αιχμή του δόρατος την αποδεδειγμένα προβληματική συμφωνία της κυβέρνησης Ομπάμα για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, η αναδυόμενη κρίση μεταξύ Ουάσιγκτον και Τεχεράνης, κινδυνεύει να βάλει φωτιά στην κρίσιμη και εξαιρετικά εύφλεκτη περιοχή.
Η κυβέρνηση Τράμπ έχει μια στρατηγική ανάσχεσης του Ιράν στην περιοχή, στην οποία εμπλέκονται το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοί της στον Κόλπο, η Τουρκία, η Αίγυπτος, η Ρωσία, αλλά και η ΕΕ – Γερμανία. Το θέατρο των εξελίξεων αυτή τη στιγμή είναι η Συρία. Η Συμφωνία που έκανε ο Ομπάμα με το Ιράν, περιπλέκει αυτή τη στρατηγική ανάσχεσης – αποτροπής της Ουάσιγκτον έναντι της Τεχεράνης, με αποτέλεσμα να σιγοκαίει ένα φυτίλι που μπορεί να οδηγήσει σε έκρηξη.
Το καλό σενάριο εδώ, είναι να υπάρξει μια βελτίωση της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, η οποία θα δώσει διέξοδο στην Ουάσιγκτον και θα αποσοβήσει τη σύγκρουση.
Στην περιοχή υπάρχει και το μακροχρόνιο πρόβλημα της ειρήνευσης μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης, το οποίο ανά πάσα στιγμή μπορεί να πάρει φωτιά. Εδώ υπάρχουν κάποια σημάδια σοβαρής δουλειάς στο παρασκήνιο, αλλά σε αυτό το εξαιρετικά περίπλοκο πρόβλημα όλα αλλάξουν από ώρα σε ώρα.
Κίνα…
Οι σχέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών με την Κίνα, είναι ο πλέον καθοριστικός παράγοντας για τη διαμόρφωση των εξελίξεων στη νέα εποχή. Η κρίση στη Χερσόνησο της Κορέας, η κρίση στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και η ένταση με την Ιαπωνία, καθιστούν δύσκολες τις προβλέψεις. Τα κοινά οικονομικά συμφέροντα Ουάσιγκτον και Πεκίνου, δημιουργούν, παρόλα αυτά μια θετική παράμετρο ότι οι δύο δυνάμεις θα βρουν τρόπο να ξεπεράσουν τις κακοτοπιές. Αλλά οι κίνδυνοι παραμένουν.
Ρωσία…
Παρά την ένταση των τελευταίων ημερών, η άποψή μου είναι ότι το μέτωπο μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, είναι το πιο εύκολα ελεγχόμενο σε σχέση με τα υπόλοιπα. Υπάρχει παράδοση δεκαετιών και δικλείδες ασφαλείας που δίνουν τη δυνατότητα πρόληψης μιας πιθανής σύγκρουσης. Άλλωστε μια σοβαρή ανάλυση των στοιχείων, δείχνει ότι η Ρωσία έχει μεγάλες αδυναμίες, και παρά τα λεγόμενα είναι πολύ δύσκολο να αντέξει μια σύγκρουση με τις ΗΠΑ.
Γερμανική Ευρώπη – ΕΕ…
Η στρατηγική αποχώρησης των ΗΠΑ, είναι ιδιαίτερα εμφανής στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο και εκφράζεται κατά κύριο λόγο στην απαίτηση της Ουάσιγκτον να αναλάβουν οι χώρες σύμμαχοι του ΝΑΤΟ, το οικονομικό κόστος που τους αναλογεί στο πλαίσιο της Συμμαχίας. Ταυτόχρονα η κυβέρνηση Τράμπ, και σωστά, απαιτεί μια μετεξέλιξη της αποστολής της Συμμαχίας με προσαρμογή στις ανάγκες της εποχής.
Η Γερμανική Ευρώπη, η οποία υπό την ηγεσία της Άγκελα Μέρκελ, έχει αναλάβει την ηγεσία της υπεράσπισης και συνέχειας της στρεβλής παγκοσμιοποίησης που είχε πλήρως ενστερνιστεί ο Μπαράκ Ομπάμα και η κυβέρνηση του με αποτέλεσμα ο πλανήτης να βρίσκεται στα σημερινά χάλια, βρίσκεται σε ένα πόλεμο χαρακωμάτων με την Ουάσιγκτον με αποκλειστικό στόχο να διατηρήσει το μέχρι σήμερα καθεστώς που είναι κομμένο και ραμμένο στα συμφέροντα του Βερολίνου. Μπορεί να μην είναι εμφανές αλλά πολύ δύσκολα το Βερολίνο θα κερδίσει αυτή τη μάχη.
Brexit…
Ο άθλιος χειρισμός του Brexit από την Τερέζα Μέϊ, έδωσε μια ανάσα στους θιασώτες της στρεβλής παγκοσμιοποίησης και του σαθρού συστήματος των Βρυξελλών, αλλά πολύ σύντομα θα αποδειχθεί ότι πρόκειται για κάτι εφήμερο.
Γαλλία…
Η προσπάθεια του Μακρόν να αναστήσει τη Γαλλία, έτσι ώστε να παίξει ηγετικό ρόλο στον κενό που θα προκύψει από τη στρατηγική αποχώρησης της Ουάσιγκτον, αν και είναι νωρίς να το πει κανείς με βεβαιότητα, είναι πολύ δύσκολο να πετύχει. Ο ίδιος ο Μακρόν αποδεικνύεται πολύ γρήγορα ελλιπής και κατώτερος των περιστάσεων, και από το φθινόπωρο οι πολιτικές που προωθεί θα προκαλέσουν έντονες αντιδράσεις και αναταραχή στο εσωτερικό της Γαλλίας, καθιστώντας το στόχο ηγετικής παρουσίας της Γαλλίας ένα ωραίο ανέκδοτο.
Λατινική Αμερική…
Η Λατινική Αμερική λόγω της σφοδρής κρίσης και τη εξέλιξη του καθεστώτος Μαδούρο σε δικτατορία με δημοκρατικό μανδύα, αλλά και τη βαθιά πολιτική κρίση στη Βραζιλία, εισέρχεται σε περίοδο κρίσης και αβεβαιότητας.
Bretton Woods;
Η αναμόρφωση του ξεπερασμένου από την εποχή και τις εξελίξεις μεταπολεμικού συστήματος του Bretton Woods στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις, είναι επιτακτική και η νέα στρατηγική των ΗΠΑ την επιταχύνει, προκαλώντας αντιδράσεις από το υφιστάμενο σύστημα σε παγκόσμια κλίμακα.
Υπάρχει Σχέδιο;
Βλέποντας όλα αυτά και την αναταραχή που έρχεται ενόψει της νέας στρατηγικής των ΗΠΑ, το καθοριστικό ερώτημα είναι το εξής. Υπάρχει σχέδιο;
Δυστυχώς τα στοιχεία και οι ενδείξεις που υπάρχουν αυτή τη στιγμή είναι ότι παρά την εκκίνηση της στρατηγικής αποχώρησης των ΗΠΑ, σχέδιο διαχείρισης της αναταραχής που έρχεται και για την επόμενη ημέρα δεν υπάρχει και αυτό είναι τρομερά επικίνδυνο.
Η στρατηγική έχει αποφασιστεί εδώ και χρόνια και τώρα επιταχύνεται. Σχέδιο δεν υπάρχει. Η Ουάσιγκτον δεν είχε και δεν έχει σχέδιο. Από διεθνή και στρατηγική σκοπιά, η δύναμη των ΗΠΑ δεν προέρχεται και ποτέ δεν προέρχονταν από το σύστημα διακυβέρνησής της γενικά και οποιαδήποτε συγκεκριμένη κυβέρνηση. Η δύναμη των ΗΠΑ πηγάζει από μια ισορροπία συγκεκριμένων παραγόντων που βρίσκονται εκτός του πολιτικού σκηνικού της.
Η γεωγραφία είναι ο ένας. Κατέχει τα καλύτερα εδάφη του κόσμου με το καλύτερο φυσικό σύστημα μεταφορών. Προστατεύεται φυσικά από δυο Ωκεανούς, δίνοντας δυνατότητα απρόσκοπτης ανάπτυξης, και παρέμβασης σε όλο τον πλανήτη.
Η δημογραφία είναι ο άλλος δυνατός παράγοντας (σε σχέση πχ με τη Ρωσία και την Ευρώπη). Έχει ισορροπία ώριμου εργατικού δυναμικού που εργάζεται και πληρώνει φόρους και νέου πληθυσμού που κάνει οικογένεια και παιδιά δημιουργώντας κατανάλωση που κινεί την οικονομία.
Η ενέργεια είναι ο τρίτος βασικός παράγοντας δύναμης. Για δεκαετίες η παγκόσμια πολιτική καθορίστηκε από την ανάγκη μεταφοράς ενεργειακών πόρων σε διάφορα σημεία του πλανήτη.
Σήμερα οι ΗΠΑ με την επανάσταση των σχιστολιθικών ενεργειακών πόρων έχει γίνει εξαγωγέας ενέργειας και μέχρι το 2020 θα γίνει και εξαγωγέας πετρελαίου. Ακόμα και στην πράσινη εναλλακτική ενέργεια είναι λόγω γεωγραφικής θέσης, πρωτοπόρος.
Αυτούς τους παράγοντες δύναμης καμία κυβέρνηση και κανένας Πρόεδρος δεν μπορεί να τους διαλύσει. Η πορεία μπορεί να είναι επεισοδιακή σε κάποιες φάσεις, αλλά εκτός απρόοπτου οι ΗΠΑ θα επιβιώσουν της επερχόμενης αναταραχής του διεθνούς συστήματος.
Οι Υπόλοιποι…
Οι πιο πάνω παράγοντες έδωσαν τη δυνατότητα στις ΗΠΑ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, να επιβάλλουν μια διεθνή ισορροπία. Η διατήρησή της ήταν δύσκολη. Απαιτούσε διαρκή συνδιαλλαγή και συντονισμό με τους συμμάχους.
Η επιβολή ισορροπίας στην αναταραχή όμως είναι πολύ δύσκολη. Ο Ψυχρός Πόλεμος έχει τελειώσει και όπως σχολίασα στην αρχή ο σημερινός Αμερικανός Πρόεδρος, στη δεδομένη στιγμή, έχει ένα επιτελείο στο Λευκό Οίκο και στον τομέα της εθνικής ασφάλειας – εξωτερικής πολιτικής που ακόμη δεν έχει βρει τρόπο εύρυθμης λειτουργίας πόσο μάλλον στρατηγική.
Παρόλα αυτά η Αμερική λόγω των παραγόντων που ανέφερα παραπάνω δεν θα απειληθεί. Την ίδια στιγμή όμως χώρες που στερούνται τέτοιων παραγόντων, θα αντιμετωπίσουν σοβαρό κίνδυνο στην διάρκεια της αναταραχής.
Σαν αποτέλεσμα είναι απόλυτα απαραίτητο και κρίσιμο για τις άλλες χώρες να έχουν σχέδιο αντιμετώπισης και διαχείρισης της επερχόμενης και παρατεταμένης αναταραχής. Δυστυχώς οι περισσότερες ζουν σε ένα καθεστώς καταστροφικής άρνησης και υπάρχουν ελάχιστες που συγκεντρώνουν τους απαιτούμενους παράγοντες για να προσπαθήσουν με σοβαρές πιθανότητες να καλύψουν το κενό στον ΗΠΑ και την αναταραχή που θα δημιουργήσει.
Γι’ αυτό και η αναστάτωση στο επιτελείο του Αμερικανού Προέδρου στο Λευκό Οίκο και η ανυπαρξία σχεδίου για την αντιμετώπιση της αναταραχής είναι επικίνδυνη.
Οι υποψήφιες χώρες για την κάλυψη του κενού των ΗΠΑ στην ραγδαία επερχόμενη αναταραχή του διεθνούς συστήματος είναι λίγο πολύ γνωστές. Η Γερμανία, με ότι αυτό σημαίνει για την Ευρώπη. Η Γαλλία δεν μπορεί για τους λόγους που ανέφερα παραπάνω. Η Μεγάλη Βρετανία, μετά την εξαιρετική ευκαιρία του Brexit, λόγω των τραγικών χειρισμών της Τερέζα Μέϊ, έχει τεθεί για αρκετό διάστημα εκτός παιχνιδιού και κινδυνεύει να χάσει ακόμη και την παραδοσιακή ειδική σχέση με την Ουάσιγκτον. Η Κίνα σε παγκόσμια κλίμακα, γιατί η Ρωσία έχει βασικά προβλήματα. Το Πεκίνο μπορεί να παίξει δυναμικό ρόλο στην περίοδο της αναταραχής, αρκεί να χειριστεί έξυπνα τη σχέση με την Ουάσιγκτον και να βάλει τέρμα, γιατί μπορεί, στον παροξυσμό του Κίμ στη Βόρεια Κορέα. Το Ιράν προσπαθεί να καλύψει το επερχόμενο κενό στην ευρύτερη περιοχή του, αλλά η Σαουδική Αραβία με τους συμμάχους της (βλέπε κρίση Κατάρ), σε συνδυασμό με την στρατηγική ανάσχεσης των ΗΠΑ, δύσκολα θα το επιτρέψει. Η Ιαπωνία, η Ινδία και κάποιοι άλλοι θα παίξουν ρόλο αλλά όχι πρωταρχικό.
Ουάσιγκτον…
Παρά το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρόκειται να απειληθούν σοβαρά στη διάρκεια της αναταραχής, το γεγονός ότι δεν έχουν σχέδιο για ραγδαία επερχόμενη αυτή περίοδο είναι πολύ επικίνδυνο. Πρέπει άμεσα ο Στρατηγός Κέλι στο Λευκό Οίκο, ο Στρατηγός Μακ Μάστερς στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας, ο Στρατηγός Τζέημς Μάτις στο Πεντάγωνο και ο Ρέξ Τίλλερσον στο Στέητ Ντιπάρτμεντ, να αναλάβουν πρωτοβουλία διαμόρφωσης ενός σχεδίου το οποίο σίγουρα δεν θα έχει ως στόχο την διατήρηση του συστήματος στρεβλής παγκοσμιοποίησης, αλλά θα παρέχει την όσο το δυνατόν διατήρηση μιας ισορροπίας εν μέσω της αναταραχής.
Εάν δεν το καταφέρουν όπως λένε στην Αμερική, All Bets Are Off!
* Ο Δημήτρης Απόκης είναι Διεθνολόγος, Απόφοιτος του The Paul
H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins
University και Δημοσιογράφος.
Πηγή MIgnatiou
Αναρτήσεις
Γράψτε τα δικά σας σχόλια
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Θα σας παρακαλούσα να είστε κόσμιοι στους χαρακτηρισμούς σας, επειδή είναι δυνατόν επισκέπτες του ιστολογίου να είναι και ανήλικοι.
Τα σχόλια στα blogs υπάρχουν για να συνεισφέρουν οι αναγνώστες στο διάλογο. Η ευθύνη των σχολίων (αστική και ποινική) βαρύνει τους σχολιαστές.
Τα σχόλια θα εγκρίνονται μόνο όταν είναι σχετικά με το θέμα, δεν αναφέρουν προσωπικούς, προσβλητικούς χαρακτηρισμούς, καθώς επίσης και τα σχόλια που δεν περιέχουν συνδέσμους.
Επίσης, όταν μας αποστέλλονται κείμενα (μέσω σχολίων ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου), παρακαλείσθε να αναγράφετε τυχούσα πηγή τους σε περίπτωση που δεν είναι δικά σας. Ευχαριστούμε για την κατανόησή σας...