Η κρίση γύρω από το Κατάρ: Ο ηγετικός ρόλος που απαιτεί η Σ. Αραβία και στο βάθος η Τουρκία

Του Δημήτρη Γ. Απόκη

Ένας καλός τρόπος για να κατανοήσει κανείς την κρίση γύρω από το Κατάρ, είναι να κάνει μια ιστορική αναδρομή και να παρομοιάσει τη σχέση Σαουδικής Αραβίας-Κατάρ με αυτή μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Γαλλίας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Ήταν σαφές σε όλους ποιος ήταν πιο δυνατός σε αυτή τη σχέση. Η Γαλλία δεν μπορούσε να καταπιεί το ρόλο του αδύνατου. Σε μια προσπάθεια να φέρει ισορροπία και να δείξει ότι ήταν ανεξάρτητη, προχωρούσε σε παράπλευρες συμφωνίες με τη Σοβιετική Ένωση. Αν και μπορεί αυτές οι συμφωνίες να μην ήταν δραματικές για την Ουάσιγκτον, η Γαλλία αποτελούσε ρήγμα στο τείχος της Δύσης.

Το Κατάρ είναι μια Σούνι Αραβική χώρα, όπως και η Σαουδική Αραβία. Στην πραγματικότητα είναι η μόνη άλλη χώρα πλην της Σαουδικής Αραβίας που έχει το Γουαχάμπι Ισλάμ ως επίσημη θρησκεία. Αν και πολύ μικρότερο από τη Σ. Αραβία σε πληθυσμό, δεν επιθυμεί να έχει το Ριάντ ως αφεντικό.

Είναι η μόνη χώρα του Περσικού Κόλπου που δεν βασίζεται αποκλειστικά στο πετρέλαιο. Κάνει εξαγωγές υγρού φυσικού αερίου και σαν αποτέλεσμα έχει ασπίδες έναντι της Σαουδικής Αραβίας. Επίσης, έχει και ένα σημαντικό όπλο στα μέσα ενημέρωσης με το Al Jazeera, με αποτέλεσμα να ασκεί κριτική στους γείτονες και ειδικά τη βασιλική οικογένεια της Σ. Αραβίας.

Επίσης, και είναι πολύ σημαντικό, το Κατάρ έχει δουλέψει για να φέρει κοντά του άλλες χώρες από τον Περσικό Κόλπο, και ειδικά το μεγάλο εχθρό της Σ. Αραβίας, το Ιράν. Μάλιστα δεν σταμάτησε εκεί, αλλά εφάρμοσε μια επιθετική εξωτερική πολιτική η οποία υποστήριξε ισλαμικές οργανώσεις, εξτρεμιστικές σε κάποιες περιπτώσεις, σε όλη τη Μέση Ανατολή. Κάποιες από αυτές θεωρούνται τρομοκρατικές.

Μετά την επίσκεψη του Προέδρου Τράμπ, στη Σ. Αραβία, το Ριάντ αισθάνεται ενισχυμένο και αγωνιά να προωθήσει τον εαυτό του στην περιοχή πριν η Τεχεράνη πατήσει στα πόδια της. Το πρώτο βήμα για κάτι τέτοιο είναι να εξασφαλίσει ότι οι χώρες στην περιοχή θα ακολουθήσουν τη γραμμή αυτή και σύντομα. Το Κατάρ αποτελεί την πιο ατίθαση χώρα σε αυτό το σχέδιο. Το τι θα συμβεί τις επόμενες κρίσιμες ημέρες αυτής της κρίσης, θα αποτελέσει μήνυμα για χώρες όπως το Ομάν και το Κουβέιτ, που ακόμη δεν έχουν πάρει θέση υπέρ της Σ. Αραβίας. Επίσης σημαντική, είναι η στάση που θα ακολουθήσει η Τουρκία, η μόνη άλλη σουνίτικη χώρα στην περιοχή που θα υπάρχει πιθανότητα να κοντραριστεί με τους Σαουδάραβες για τον ηγετικό ρόλο.

Η στρατηγική του Ριάντ έχει ως στόχο να δημιουργήσει ρήγμα τις σχέσεις της Ουάσιγκτον με τη Ντόχα. Το Κατάρ χρησιμοποιεί τη σχέση με τις ΗΠΑ, για να επιφέρει ισορροπία με τη Σαουδική Αραβία. Η Κεντρική Διοίκηση των ΗΠΑ (CENTCOM) έχει προωθημένη διοίκηση στο Κατάρ για να συντονίζει τις επιχειρήσεις σε Ιράκ και Αφγανιστάν. Και τώρα, παίζει και ηγετικό ρόλο στην καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους. Όσο υπάρχει η CENTCOM στο Κατάρ είναι πολύ δύσκολο για τους Σαουδάραβες να πλήξουν τις επιδιώξεις του Κατάρ. Στην περίπτωση, όμως, που η κυβέρνηση Τράμπ πεισθεί ότι το Κατάρ είναι σύμμαχος του Ιράν και χρηματοδότης τρομοκρατικών οργανώσεων, τότε η CENTCOM, θα φύγει σε μια νύχτα. Αυτό όχι μόνο θα απομονώσει το Κατάρ, αλλά θα δώσει τη δυνατότητα στη Σαουδική Αραβία να το απορροφήσει μέσα σε λίγα χρόνια.

Από το 1945 μέχρι σήμερα ο κόσμος ήταν λίγο πολύ υπό αμερικανική διαχείριση. Η Ουάσιγκτον χρησιμοποίησε τον έλεγχο των παγκόσμιων αγορών, της παγκόσμιας ασφάλειας, και των ωκεανών, για να συνάψει συμμαχίες και θεσμούς έτσι ώστε να διατηρήσει την ηρεμία. Σε αυτό το σύστημα οι συμμετέχοντες εξασφάλισαν πρόσβαση στην παγκόσμια αγορά, στις παγκόσμιες πηγές, και φυσική ασφάλεια, με αντάλλαγμα τις παραχωρήσεις έναντι των ΗΠΑ στον τομέα της άμυνας. Ταυτόχρονα συμφώνησαν να μην κάνουν συγκεκριμένα πράγματα, κυρίως οικονομικό πόλεμο. Η Ουάσιγκτον έπαιξε το ρόλο του ρυθμιστή για να μην ξεφύγουν τα πράγματα ειδικά μεταξύ συμμαχικών χωρών. Όπως δηλαδή το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία.

Η Ουάσιγκτον έχει αρχίσει να οπισθοχωρεί από τον ρόλο του ενεργού διαχειριστή, όπως έχω αναφέρει σε σχετικό πρόσφατο άρθρο μου, από την εποχή της διακυβέρνησης Κλίντον. Όποιος και να κέρδιζε τις εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου, θα προχωρούσε στην αποχώρηση από αυτό το ρόλο. Και αυτός είναι ο Πρόεδρος Τράμπ. Η κυβέρνηση Τράμπ βάζει τέρμα στο μέχρι σήμερα αμερικανικής διαχείρισης σύστημα και περιφερειακές δυνάμεις παίρνουν τα πράγματα στα χέρια τους. Μια πρώτη γεύση είναι η διπλωματική επίθεση της Σαουδικής Αραβίας εναντίον του Κατάρ και δείχνει αυτό που έρχεται.

Και για να είμαστε ξεκάθαροι ότι και να κάνει το Κατάρ με το Ιράν και τρομοκρατικές οργανώσεις τα ίδια και χειρότερα έκανε και κάνει η Σαουδική Αραβία. Στην πραγματικότητα το ίδιο κάνουν το Κατάρ, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Κουβέιτ για δεκαετίες. Κάποιες φορές ελέγχουν τρομοκρατικές οργανώσεις, κάποιες φορές τις ενισχύουν, και κάποιες φορές χάνουν και τον έλεγχο, όπως συνέβη με την Αλ Κάϊντα και το Ισλαμικό Κράτος σήμερα. Όλοι στον Κόλπο έχουν τη φωλιά τους λερωμένη.

Το βασικό χαρακτηριστικό της νέας κατάστασης, είναι ότι αν και η Ουάσιγκτον δεν θα είναι ο παγκόσμιος διαχειριστής, θα επεμβαίνει κατά περίπτωση για να ενισχύει κάποια πλευρά. Αν και ίσως είναι καιρός να φύγουν τα κεντρικά της CENTCOM από το Κατάρ, η κινήσεις της Σαουδικής Αραβίας έχουν ως στόχο να διαμορφώσουν την αντίδραση της Ουάσιγκτον. Αν και σίγουρα υπάρχουν κέρδη από μια συνεργασία με το Ριάντ για την Ουάσιγκτον, σε μια στιγμή που αποχωρεί από το ρυθμιστικό της ρόλο, υπάρχουν και πολλές επικίνδυνες παγίδες από την υιοθέτηση της ατζέντας άλλων χωρών και ειδικά της Σαουδικής Αραβίας.

Ευτυχώς η πρώτη αντίδραση έναντι της κρίσης, ήρθε από τον Αμερικανό Υπουργό Εξωτερικών, Ρέξ Τίλλερσον, και δεν έδειξε να τσιμπάει, έχοντας μάλιστα δίπλα του τον Υπουργό Άμυνας και πρώην Διοικητή της CENTCOM, Στρατηγό, Τζέημς Μάτις.

Το παιχνίδι χοντραίνει και είναι για δυνατούς παίκτες. Το Κατάρ είναι το πρώτο τεστ, θα ακολουθήσουν και άλλα, ίσως και πολύ κοντά μας.

* Ο Δημήτρης Γ. Απόκης είναι Διεθνολόγος, Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies, The Johns Hopkins University
Πηγή MIgnatiou


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση