BESA: Το μεγάλο φιάσκο της τουρκικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή

Η πολιορκία του Κατάρ στέλνει μηνύματα σε διάφορα μήκη κύματος, προς πολλούς αποδέκτες, ένας εξ αυτών και η Τουρκία. Δυστυχώς, ο Ερντογάν, όντας τυφλωμένος από την ιδεολογία του, αδυνατεί να δει ότι η χώρα του βρίσκεται στη λάθος μεριά του ρινγκ, τη λάθος στιγμή. Η Ντόχα, ίσως να μην είναι ποτέ ξανά η ίδια, ακόμα και αν βρεθεί διέξοδο στην κρίση με τους υπόλοιπους Άραβες του Κόλπου. Ένα, λιγότερο φιλικό προς την Τουρκία, Κατάρ μπορεί να αναδυθεί...

Του Burak Bekdil
BESA Center for Strategic Studies

Από πολλές απόψεις, η πρόσφατη κρίση μεταξύ του Κατάρ και των υπόλοιπων χωρών του Κόλπου, αλλά και άλλων μουσουλμάνων «φίλων», σηματοδότησε μεταξύ άλλων, το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της τουρκικής ιδέας περί «Μεγάλου Σχεδιασμού για τη Μέση Ανατολή». Και πάλι, οι ηγέτες της Τουρκίας , όντας παγιδευμένοι στην ιδεολογική τους ρηχότητα, πόνταραν στο ηττημένο άλογο της κούρσας.

Σημαίνοντες Τούρκοι αξιωματούχοι, είδαν στην έναρξη της Αραβικής Άνοιξης, μια χρυσή ευκαιρία για να γίνουν πραγματικότητα οι νέο-οθωμανικές φιλοδοξίες τους. Στη Τυνησία, οι ισλαμιστές «σύντροφοί» τους, με το κόμμα Ennahadha, ήρθαν στην εξουσία, με σκοπό να εξοντώσουν τους «κοσμικούς απίστους». Ο επικεφαλής ιδεολογικού σχεδιασμού του Ennahadha, ο Rachid Gannouchi, ποτέ δεν έκρυψε τον θαυμασμό του, για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, και τον υφέρποντα εξισλαμισμό της τουρκικής κοινωνίας, μέσω της λαϊκιστικής ρητορικής.

Ο ίδιος ο Ερντογάν, εν τω μεταξύ, ήταν δέκτης θερμού καλωσορίσματος, ως άλλος ροκ σταρ, στις επισκέψεις του, στη Βυρηττό και την Αίγυπτο. Ωστόσο, απέτυχε να αφουγκραστεί, ότι ο μόνος λόγος αφοσίωσης των Λιβανέζων μουσουλμάνων στο πρόσωπό του, ήταν το ειλικρινές του μίσος για το Ισραήλ.

Επίσης, δεν κατάφερε να προβλέψει τις πολιτικές εξελίξεις στην Αίγυπτο, επενδύοντας όλους τους πολιτικούς του «πόρους» στην Μουσουλμανική Αδελφότητα, στο πρόσωπο του Μόρσι. Την ίδια στιγμή, στο Ιράκ, υπολόγιζε ότι με κάποια δυτική υποστήριξη θα μπορούσε να θέσει τέρμα στην σιιτική ηγεμονία, στη Βαγδάτη, και να οικοδομήσει ένα νέο καθεστώς σουνιτών. Εξαίρεση αποτελεί, η Γάζα και η Χαμάς, όπου ήταν και εξακολουθεί να είναι ο ιδεολογικός συγγενής του Ερντογάν.

Στη Συρία, ο μη-σουνίτης (Nusayri) πρόεδρος, Bashar al-Assad, είναι η χειρότερη Νέμεσις για την περιφερειακή ηγεμονία της Τουρκίας. Η προσδοκία του Ερντογάν, φαίνεται ότι ήταν ο Assad να ανατραπεί και να αντικατασταθεί από έναν συνασπισμό σουνιτών τζιχαντιστών. Έτσι, υποτίθεται, ότι μια σουνιτική ζώνη επιρροής στη Μέση Ανατολή, θα διαμορφωνόταν, ούσα απόλυτα υποτακτική στην αναδυόμενη Τουρκική Αυτοκρατορία, και στον χαλίφη της, τον Ερντογάν.

Αυτός ήταν το μεγάλο σχέδιο του Ερντογκάν στην περιοχή. Το Κατάρ δε, δεν ήταν απλώς «η κινητήριος δύναμη» της εύθραυστης τουρκικής οικονομίας, αλλά και ο βασικός ιδεολογικός «σύντροφος» του Τούρκου προέδρου. Η Ιστορία, όμως, δεν προχωρά σύμφωνα με το παραπάνω σενάριο.

Η Χεζμπολάχ στον Λίβανο, αποφάσισε ότι ο Ερντογάν ήταν απλώς «πολύ σουνίτης» για τα γούστα τους, παρά την επιθετική αντί-ισραηλινή ρητορική και ιδεολογία του. Στην Τυνησία, το αδερφό κόμμα του Ερντογάν, Ennahdha, προς απογοήτευσή του, υπέγραψε έναν ιστορικό συμβιβασμό με το κοσμικό μπλοκ της χώρας, αντί να αγωνιστεί εναντίον του, και να το εξοντώσει, όπως διακήρυσσαν στην αρχή.

Η (Μουσουλμανική) Αδελφότητα στην Αίγυπτο έχασε, όχι μόνο την εξουσία, αλλά και τη νομιμοποίηση, καθώς οι διεθνείς πιέσεις ανέστειλαν την αναγνώρισή τους, στο πρόσωπο της, συνδέοντας την με πράξεις βίας. Στη Βαγδάτη, οι κυβερνήτες εξακολουθούν να είναι σιίτες, οπότε ελέγχονται από την Τεχεράνη.

Στη Συρία, ο Άσαντ παραμένει στην εξουσία, όντας υποστηριζόμενος από το Ιράν και τη Ρωσία, ενώ οι τζιχαντιστές σύντροφοι του Ερντογάν, στερούνται πλέον, σχεδόν εξ ολοκλήρου της όποιας στρατηγικής σημασίας. Επιπλέον, μια αναδυόμενη κουρδική ζώνη στη βόρεια Συρία, έχει γίνει ο νέος τουρκικός εφιάλτης.

Η Χαμάς, δε, όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα, γενικότερα, βρίσκεται υπό πίεση, τόσο σε περιφερειακό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η φιλοδοξία του Ερντογάν να τερματίσει τον ναυτικό αποκλεισμό της Γάζας, είναι ήδη μια παλιά, ξεχασμένη υπόσχεση. Και τώρα το Κατάρ έχει προβλήματα, όπως και ο ίδιος ο Ερντογάν.

Δεν είναι μόνο, ότι οι υπόλοιποι φίλοι του Ερντογάν στον Κόλπο και στο υπόλοιπο μουσουλμανικό κόσμο, στριμώχνουν το Κατάρ σε μια τιμωρητική απομόνωση. Ο Τούρκος πρόεδρος, βρέθηκε αντιμέτωπος και με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τραμπ, ο οποίος δήλωσε ότι, το Κατάρ -ο καλύτερος σύμμαχος της Τουρκίας- «υπήρξε χορηγός πρώτης τάξεως για την περιφερειακή τρομοκρατία».

Ο Ερντογάν, που εμμένει σταθερά στο να ασκεί εξωτερική πολιτική μέσω της ιδεολογίας του, απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από την πραγματικότητα. Αμέσως μετά τον αποκλεισμό του Κατάρ από τις υπόλοιπες χώρες του Κόλπου, αλλά και άλλες μουσουλμανικές, ο Τούρκος πρόεδρος έσπευσε να υπογράψει δύο συνθήκες με την Ντόχα:

Η πρώτη αφορούσε τουρκικά στρατεύματα, όπου σχεδιάζεται να σταλθούν στο Κατάρ, ώστε να αποτελέσουν μέρος μιας κοινής στρατιωτικής βάσης, Τουρκίας- Κατάρ. Η δεύτερη αφορούσε την παροχή τουρκικής εκπαίδευσης σε μονάδες χωροφυλακής του Κατάρ. Η Τουρκία, όπως και το Ιράν, κινήθηκε ταχύτατα να στείλει αποθέματα τροφίμων, σε μια προσπάθεια να μετριαστούν οι επιπτώσεις των περιφερειακών κυρώσεων.

Ο Τούρκος πρόεδρος, επίσης, δήλωσε ότι οι κυρώσεις κατά του Κατάρ, είναι λάθος. Ανέφερε, παράλληλα, ότι η Άγκυρα θα συνεχίσει να βελτιώνει τις ήδη καλές σχέσεις της με την Ντόχα, και ότι «ποτέ, εμείς, δεν θα εγκαταλείψουμε του αδερφούς μας στο Κατάρ». Με αυτοπεποίθηση που παραπέμπει σε χαλίφη, διέταξε να επιλυθεί η διπλωματική κρίση, πριν το τέλος του ιερού, για τους μουσουλμάνους, μήνα του Ραμαζανιού (περί τα τέλη Ιούνη).

Όσον αφορά την κατηγορία, ότι το Κατάρ έχει συνδέσεις με την τρομοκρατία; Ουσιαστικά απάντησε, «ποια σύνδεση;» Ο Ερντογάν δηλώνει, ότι δεν έχει διαπιστώσει ότι το Κατάρ, υποστηρίζει την τρομοκρατία.

Η δήλωση αυτή, θυμίζει την προηγούμενη όπου αναφέρει: «Πήγα στο Σουδάν και δεν διαπίστωσα καμία γενοκτονία», υποστηριζόμενος τον «καλό φίλο» του, Ομάρ Μπασίρ. Εδώ να προσθέσουμε, ότι ο Μπασίρ, καταζητείται από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο ως εγκληματίας πολέμου, με κατηγορίες για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και γενοκτονίας!

Τα «μέλη του θιάσου» του δράματος που εκτυλίσσεται στον Κόλπο, αποκαλύπτουν πέραν των άλλων, και περιπτώσεις των ιδεολογικών συγγενειών. Στο πλαίσιο της εκστρατείας τους, κατά του Κατάρ, η Σαουδική Αραβία, το Μπαχρέιν, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Αίγυπτος εξέδωσαν κατηγορητήρια για 59 άτομα και 12 «φιλανθρωπικές» οργανώσεις ως συνδέσμους τρομοκρατικών ομάδων.

Ένας από τους κατηγορούμενους είναι και ο Yousef al-Qaradawi (σ.σ. Γιουσέφ Καρανταουί), Αιγύπτιος υπήκοος, πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Μελετητών του Μουσουλμανισμού. Ποίος είναι λοιπόν, αυτός ο Qaradawi; Το 2004, ο Qaradawi δήλωσε: «Δεν υπάρχει κανένας διάλογος μεταξύ μας (Εβραίων και Μουσουλμάνων), εκτός από το σπαθί και το τουφέκι».

Το 2005, εξέδωσε μια φάτουα (γνωμοδότηση θρησκευτικού δικαστή των μουσουλμάνων) , που επιτρέπει τη δολοφονία εβραϊκών εμβρύων. Επίσης, όταν το 2013, εκατομμύρια Τούρκων, υπερασπιστών του κοσμικού κράτους, διαδήλωναν εναντίον του Ερντογάν και της ισλαμοκεντρικής πολιτικής του, ο Qaradawi έσπευσε να δώσει χέρι βοηθείας στον Ερντογάν, δηλώνοντας ότι οι «Τούρκοι διαδηλωτές ενεργούσαν εναντία στο θέλημα του Αλλάχ».

Για άλλη μια φορά, η Τουρκία του Ερντογάν, βρίσκεται στη λάθος μεριά του ρινγκ, τη λάθος στιγμή. Μερικά στελέχη του επιτελείου του, ανησυχούν ότι η Τουρκία μπορεί να είναι το επόμενο θύμα των διεθνών κυρώσεων, εφόσον διατηρεί την ισχυρή αλληλεγγύη με τις κυβερνήσεις, που η Ουάσινγκτον θεωρεί ως «υψηλού επιπέδου χορηγούς τρομοκρατών».

Είναι ένα πιθανό σενάριο, ωστόσο, ο Ερντογάν δείχνει να αγνοεί τους δύο δυνητικούς κινδύνους, που απορρέουν από αυτό: Πρώτον, λειτουργεί με το λανθασμένο ρητό «business as usual» (όλα είναι μια «μπίζνα»), χωρίς να τον ενδιαφέρει το αν και πότε θα τελειώσει η κρίση στον Κόλπο.

Παράλληλα θεωρεί, ότι η συμμαχία Κατάρ-Τουρκίας θα λειτουργήσει σύμφωνα με τα ίδια ιδεώδη, χωρίς να συνυπολογίζει τις πιθανότητες, να αλλάξει η γενικότερη στρατηγική του Κατάρ, μετά την μεγάλη περιφερειακή πίεση που δέχεται. Δεύτερον, θεωρεί (ο Ερντογάν), ότι η Δύση είναι πολύ αδύναμη για να τιμωρήσει την Τουρκία, είτε σε πολιτικό επίπεδο είτε σε οικονομικό, οπότε δεν τον φοβίζει αυτό το μέτωπο.

Κάνει μεγάλο λάθος και στις δύο, παραπάνω, περιπτώσεις. Η Ντόχα δεν μπορεί να είναι η ίδια, εφόσον βρεθεί μια διέξοδος στην κρίση, με τους Άραβες του Κόλπου. Ένα λιγότερο φιλικό προς την Τουρκία, Κατάρ μπορεί να αναδυθεί, μετά το πέρας της παρούσας κρίσης.

Οι δύο ακρογωνιαίοι ιδεολογικοί σύμμαχοι της Τουρκίας, η Μουσουλμανική Αδελφότητα και η Χαμάς, είναι πιθανό να παραγκωνιστούν από τον υπόλοιπο αραβικό κόσμο, με την πιθανότητα, η (μη αραβική) Τουρκία, να παραμείνει ο μόνος σύμμαχός τους. Άλλωστε, το επικείμενο «χαστούκι» στην Άγκυρα, που φαίνεται να αγνοεί ο Ερντογάν, είναι πιθανό να προέλθει όχι από την Ουάσινγκτον, αλλά από τους ίδιους μουσουλμάνους «φίλους» της Τουρκίας, στον Κόλπο.

Το αμέσως προηγούμενο διάστημα από την διπλωματική κρίση στο Κατάρ, στελέχη των τουρκικών αμυντικών βιομηχανιών, είχαν «αφουγκραστεί οιωνούς, που προανήγγελλαν ότι κάτι κακό θα συμβεί», όταν μια περίεργη υπόθεση έπεσε στην αντίληψή τους: η Σαουδική Αραβία, αργούσε χαρακτηριστικά, ως προς την τελική υπογραφή της σύμβασης ύψους 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που αφορούσε τέσσερις, τουρκικής κατασκευής, φρεγάτες.

Πέρα του πρωταρχικού γεγονότος της καθυστέρησης υπογραφής, είναι σημαντικό να σημειωθεί, ότι το παραπάνω πρόγραμμα, θα αποτελούσε τη μεγαλύτερη εξαγωγική προώθηση των τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας. Τώρα, πλέον ξέρουν τον λόγο της καθυστέρησης. Η συμφωνία αυτή, αν καταρρεύσει άμα τη γέννηση της, θα είναι μόνο το «πρώτο πιάτο» από ένα πλούσιο μενού αρνητικών καταστάσεων!

* Ο Burak Bekdil είναι αρθρογράφος με έδρα την Άγκυρα. Συχνά, γράφει για τον Ινστιτούτο Gatestone και για την Defense News, ενώ παράλληλα είναι συνεργάτης του Middle East Forum.
Πηγή Defence-Point


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση