Stratfor: Το τουρκικό αίνιγμα… ελλείψει επιλογών χαμηλού κινδύνου

Αυτή τη στιγμή υπάρχουν σε εξέλιξη κρίσεις στην Ευρώπη, στη Ρωσία, στη Μέση Ανατολή και στην Κίνα. Κάθε κρίση είναι διαφορετική και κάθε μια από αυτές βρίσκεται σε διαφορετικό βαθμό εξέλιξης. Όλες μαζί όμως οι κρίσεις απειλούν να αποσταθεροποιήσουν την Ευρασία, το Ανατολικό Ημισφαίριο και, εντέλει, να προκαλέσουν μια παγκόσμια κρίση. Δεν είναι καν απαραίτητο οι τέσσερις αυτές κρίσεις να ενωθούν σε μια παγκόσμια κρίση για να καταστούν επικίνδυνες. Τέσσερις ταυτόχρονες κρίσης στο κέντρο γεωπολιτικής βαρύτητας της ανθρωπότητας λειτουργούν αποσταθεροποιητικά από μόνες τους. Αν όμως αρχίσουν να αλληλεπιδρούν οι κίνδυνοι πολλαπλασιάζονται. 

Του George Friedman
Πηγή STRATFOR

Και ήδη οι κρίσεις αυτές έχουν αρχίσει να αλληλεπιδρούν, σε κάποιο βαθμό. Η κρίση της ΕΕ αλληλεπιδρά με την ουκρανική κρίση και τις σχέσεις της με τη Ρωσία. Η κρίση της Μέσης Ανατολής αλληλεπιδρά με την ευρωπαϊκή κρίση κυρίως λόγω των κυμάτων μεταναστών και τις σχέσεις της Ευρώπης με την ίδια μουσουλμανική της κοινότητα. Η Ρωσία έχει εμπλακεί στην Συρία και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις με το Ιράν. Επιπλέον υπάρχει αλληλεπίδραση τα κρίσης της Μέσης Ανατολής με την Τσετσενία και το Νταγκενστάν. Ρώσοι και Κινέζοι έχουν προωθημένες επαφές στρατιωτικής και οικονομικής συνεργασίας. 

Στο μέσο των ζωνών των κρίσεων αυτών βρίσκεται και χώρα που μέχρι πριν λίγα χρόνια είχε υιοθετήσει την πολιτική μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονές της. Σήμερα, ωστόσο, η περιφέρεια της Τουρκίας φλέγεται. Ο πόλεμος μαίνεται στην Συρία και το Ιράκ, στα νότιά της, όπως και στην Ουκρανία, στα βόρεια. Δυτικά η Ελλάδα, ιστορικός ανταγωνιστής της Τουρκίας, βρίσκεται σε βαθιά κρίση.

Η Μεσόγειος είναι ήσυχη, αλλά η κατάσταση στην Κύπρο δεν είναι ξεκάθαρη και η ένταση με το Ισραήλ, αν και έχει αμβλυνθεί, δεν έχει εκλείψει. Παντού η Τουρκία βλέπει προβλήματα. Είναι δε σημαντικό πως η Τουρκία είναι σε επαφή με τρεις περιοχές της Ευρασίας, τη Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την περιοχή της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. 

Η Τουρκία ήταν μια αναδυόμενη περιφερειακή δύναμη που σταδιακά θα εξελιχθεί σε μεγάλη περιφερειακή δύναμη. Η απόφαση των ΗΠΑ να περιοριστούν σε δευτερεύοντα ρόλο στην περιοχή μετά την αποσταθεροποίησή της που ξεκίνησε μετά την εισβολή στο Ιράκ το 2003, υποχρεώνει την Τουρκία να καλύψει το κενό που δημιουργείται. Ωστόσο, η Τουρκία δεν είναι έτοιμη να καλύψει το κενό αυτό. Το γεγονός αυτό έχει δημιουργήσει μια κατάσταση όπου έχει δημιουργηθεί μια ισορροπία δυνάμεων μεταξύ Τουρκίας, Ιράν και Σαουδικής Αραβίας.

Για την Άγκυρα, η πλέον άμεση κρίση βρίσκεται στην περιοχή που εκτείνεται από τη Μεσόγειο στο Ιράν και από την Τουρκία ως την Υεμένη. Το βασικό πρόβλημα της Τουρκίας βρίσκεται στην Συρία και το Ιράκ όπου σουνίτες, σιίτες και Κούρδοι συγκρούονται σε μια περιοχή όπου επιδρούν τέσσερις περιφερειακές δυνάμεις, η Τουρκία, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ. 

Κάθε μια από τις δυνάμεις αυτές έχει τα στρατηγικά της συμφέροντα. Το Ιράν επιδιώκει τον περιορισμό της σουνιτικής επιρροής στο Ιράκ, ώστε να μη βρεθεί και πάλι αντιμέτωπο με μια κατάσταση τύπου Σαντάμ Χουσεΐν. Η ιρανική στρατηγική έγκειται στην υποστήριξη των αντισουνιτικών δυνάμεων στην περιοχή. Οι ΗΠΑ βλέπουν επίσης το Ιράν ως προσεγγίζων τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή, μια οπτική που αποτυπώθηκε και με την πρόσφατη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.

Η Σαουδική Αραβία θεωρεί το Ιράν ως βασικό της αντίπαλο. Το Ισραήλ βρίσκεται επίσης σε δύσκολή θέση. Θεωρεί το Ιράν αντίπαλο αλλά βασικός του στόχος είναι η ασφάλεια του Χασεμιτικού βασιλείου της Ιορδανίας, καθώς τυχόν κατάρρευσή του θα ανοίξει την κοιλάδα του Ιορδάνη στο Ισλαμικό Κράτος. Στην Συρία το Ισραήλ τηρεί στάση αναμονής. Ο Άσαντ δεν είναι φίλος του Ισραήλ, αλλά ένας αδύναμος Άσαντ είναι καλύτερος από ένα ισχυρό ΙΚ. 

Η σημερινή κατάσταση στην Συρία είναι βολική για το Ισραήλ, καθώς ο εκεί εμφύλιος πόλεμος εξουδετερώνει την όποια εναντίον του συριακή απειλή. Όμως η σύγκρουση είναι εκτός ελέγχου και ο κίνδυνος είναι να υπάρξει, τελικά, κάποιος νικητής. Το Ισραήλ πρέπει να προτιμά τον Άσαντ, γεγονός που το καθιστά λιγότερο εχθρικό προς το Ιράν, ακόμα και αν συνεργάζεται με σουνίτες δρώντες, όπως η Σαουδική Αραβία.

Εντός του πλαισίου αυτού οι Τούρκοι αρνούνται να ξεκαθαρίσουν τη θέση τους και είτε να στραφούν υπέρ των παραδοσιακών τους συμμάχων της Δύσης ή να ταχθεί στο πλευρό νέων συμμάχων που δεν έχουν ακόμα αναδειχθεί. Η Τουρκία δεν είναι υποχρεωμένη να διαλέξει στρατόπεδο, εκτός αν το θελήσει. Είναι εχθρικά διακείμενη έναντι του Άσαντ και λογικά θα έπρεπε να υποστηρίζει το ΙΚ και υπάρχουν φήμες πως το έπραξε. Ωστόσο το ΙΚ αποτελεί εν δυνάμει απειλή για την Τουρκία.

Οι σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ είναι περίπλοκες, ήδη από το 2003, όταν οι Τούρκοι απαγόρευσαν τη χρήση του εδάφους τους στους Αμερικανούς. Σήμερα η Τουρκία ζητά την αμερικανική βοήθεια κατά του Άσαντ ως προϋπόθεση για την υποστήριξή της στην Συρία. Η Τουρκία εξακολουθεί να επιτρέπει περιορισμένη μόνη χρήση της βάσης του Ιντσιρλίκ και να αρνείται γενικευμένη συνεργασία κατά του ΙΚ. Επίσης δεν συνεργάζεται, όσο θα μπορούσε, με την Σαουδική Αραβία.

Αυτό είναι το τουρκικό πρόβλημα. Δεν υπάρχουν κινήσεις χαμηλού κινδύνου. Αν και στα χαρτιά η Τουρκία έχει έναν μεγάλο στρατό, δεν είναι δοκιμασμένος στο πεδίο της μάχης, πέραν των επιχειρήσεων κατά των Κούρδων, τα τελευταία 30 χρόνια. Η Τουρκία έχει μελετήσει τα αποτελέσματα των επεμβάσεων των αμερικανικών συμβατικών δυνάμεων στην περιοχή και δεν επιθυμεί να βρεθεί ενώπιον των αυτών κινδύνων. Υπάρχουν και εσωτερικοί λόγοι, άλλωστε. 

Η Τουρκία είναι διχασμένη μεταξύ οπαδών του κοσμικού κράτους και ισλαμιστών. Οι πρώτοι θεωρούν τους ισλαμιστές συμμάχους των τζιχαντιστών. Το ΑΚΡ επίσης αποδυναμώθηκε κατά τις τελευταίες εκλογές. Μια επίθεση λοιπόν κατά των σουνιτών στην Συρία, έστω και αν αυτοί είναι εξτρεμιστές, θα δυσκολέψει τις σχέσεις της Άγκυρας με τις διάφορες αντικαθεστωτικές ομάδες στην Συρία και θα προκαλέσει, πιθανόν, αντιτουρκικά αισθήματα στην περιοχή. 

Έτσι η Τουρκία έχει υιοθετήσει στάση αναμονής και ελπίζει πως δεν θα χρειαστεί, τελικά, να πράξει οτιδήποτε. Το χειρότερο σενάριο για την Τουρκία προβλέπει τη δημιουργία κουρδικού κράτους στη βόρεια Συρία, το οποίο θα μπορούσε να ανοίξει την όρεξη στους Κούρδους της νοτιοανατολικής Τουρκίας. Ωστόσο η Τουρκία αναμένει την άσκηση της αμερικανικής επιρροής στους Κούρδους αν η κατάσταση ξεφύγει από τον έλεγχο. Το τίμημα όμως για την αμερικανική επέμβαση θα είναι η τουρκική βοήθεια κατά του ΙΚ. 

Η Τουρκία έχει εμπλακεί, σε μικρότερο βαθμό φυσικά, και στη ρωσική κρίση, λόγω Μαύρης Θάλασσας, στενών του Βοσπόρου και ενδεχόμενης χρήσης της βάσης του Ιντσιρλίκ σε ενδεχόμενη κλιμάκωση της ρωσικής εμπλοκής στην Ουκρανία. Η Τουρκία δεν μπορεί να αγνοήσει την απειλή στα συμφέροντά της που μπορεί να προκαλέσει μια κλιμάκωση της κρίσης στη Μαύρη Θάλασσα. 

Τα στενά του Βοσπόρου, επίσης, αποτελούν τη μοναδική είσοδο στη Μαύρη Θάλασσα. Για τη Ρωσία αποτελούν, διαχρονικά, κρίσιμη εμπορική οδό και τη μόνη δίοδο της Ρωσίας στη Μεσόγειο. Βάσει της Συνθήκης του Μοντρέ τα στενά βρίσκονται υπό τουρκικό έλεγχο, αλλά υπάρχουν προβλέψεις για τον έλεγχο της ναυσιπλοΐας στον Βόσπορο. 

Σε περίπτωση κλιμάκωσης όμως το ΝΑΤΟ θα απαιτήσει τον έλεγχο των στενών και η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ. Η Άγκυρα, στην περίπτωση αυτή, θα πρέπει να διαλέξει, την ώρα μάλιστα, που εξαρτάται ενεργειακά από την Ρωσία, την στιγμή όμως που και η Ρωσία εξαρτάται απόλυτα από την πώληση πετρελαίου και φυσικού αερίου. 

Αυτή τη στιγμή, οι ΗΠΑ σχηματίζουν μια συμμαχία κατά της Ρωσίας που περιλαμβάνει τις Βαλτικές χώρες, τη Ρουμανία και την Πολωνία. Η Τουρκία αποτελεί το λογικό σταθερό σημείο της συμμαχικής αυτής στρατηγικής διάταξης και ήδη η Τουρκία έχει εμπλακεί στον ρόλο αυτό εκτελώντας κοινές ασκήσεις με Αμερικανούς και Ρουμάνους στη Μαύρη Θάλασσα. Καθώς όμως η Τουρκία αρνείται να δεσμευτεί υπέρ των συμμάχων της στη Μέση Ανατολή η στρατηγική της στη Μαύρη Θάλασσα παραμένει αμφίβολη. 

Η Τουρκία, τέλος, επιδιώκει επί μακρόν την ένταξή της στην ΕΕ. Υπέρ της ένταξης είναι κυρίως οι οπαδοί του κοσμικού κράτους, θεωρώντας την ένταξη ως εχέγγυο του κοσμικού χαρακτήρα του. Το ΑΚΡ όμως δείχνει λιγότερο πρόθυμο. Η Τουρκία έχει στενές οικονομικές σχέσεις με την ΕΕ, οι οποίες επηρεάζονται από την κρίση που, κατ’ ειρωνεία, εστιάζεται στον εχθρό της στα δυτικά, την Ελλάδα. 

Σοβαρό πρόβλημα είναι και το μεταναστευτικό, σε συνδυασμό με την εξάπλωση της ισλαμικής τρομοκρατίας στην Ευρώπη. Έτσι η οικονομική κρίση, αλλά και η αντιμετώπιση των μουσουλμάνων στην Ευρώπη δεν επιτρέπουν την προσέγγιση. Η Τουρκία παρόλα αυτά διεισδύει οικονομικά στη νοτιοανατολική Ευρώπη με στόχο να εντάξει την περιοχή αυτή στο οικονομικό κέντρο βάρους της, γινόμενη είτε η δύναμη περαιτέρω διάσπασης της Ευρώπης, είτε η χώρα προστάτης των αδύναμων οικονομικά χωρών της περιοχής. 

Η τουρκική πολιτική σε όλες αυτές τις κρίσεις ακολουθεί την πεπατημένη των Αμερικανών, αλλά με σαφώς λιγότερους κινδύνους έκθεσης. Το πρόβλημα για την Τουρκία είναι πως η γεωγραφία τη δένει με τρεις περιοχές. Οι Τούρκοι πρέπει να πάρουν αποφάσεις, την στιγμή που η στρατηγική της Άγκυρας παραμένει αίνιγμα. 

Πηγή "Defence-Point"

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου
 

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση