Τουρκία: Η Αραβική ομοιότητα

Η κυβέρνηση του Ερντογάν χρειάζεται να δώσει απαντήσεις σε σοβαρά ερωτήματα 

Όταν η Αραβική Άνοιξη ξέσπασε πριν από τρία χρόνια στη Μέση Ανατολή, οι ανά τον κόσμο φίλοι της δημοκρατίας που βρίσκονταν σε αναζήτηση υποδείγματος ένιωσαν να τους τραβάει την προσοχή η Τουρκία. Ήταν μία χώρα που έδειχνε να συνδυάζει το μετριοπαθές ισλάμ με την ευημερία και την δημοκρατία.

Δυστυχώς, οι Άραβες δεν ακολούθησαν το τουρκικό μονοπάτι. Αντιθέτως, η Τουρκία δείχνει πλέον να πορεύεται τον παλιό αραβικό δρόμο της διαφθοράς και του αυταρχισμού.

Τις περασμένες εβδομάδες, Τούρκος εισαγγελέας διέταξε τη σύλληψη δεκάδων ατόμων στο πλαίσιο ανακρίσεων για παράνομες μεταφορές χρυσού και για λαδώματα που καταγγέλλονται ότι κατέβαλαν κατασκευαστικές εταιρείες. Οι ύποπτοι περιλαμβάνουν επιχειρηματίες κοντινούς στο κυβερνών κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), καθώς και κυβερνητικά στελέχη, πολιτικούς και τρεις γιους υπουργών.

Ο πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που έχει πάντα μαχητική παρουσία, αντέδρασε με λύσσα, η οποία πυροδοτήθηκε από την πληροφορία ότι ένας από τους δικούς του γιούς ήταν ο επόμενος στη σχετική λίστα των συλλήψεων. Έκανε ανασχηματισμό της κυβέρνησής του, τοποθετώντας πιστά σε αυτόν στελέχη, επεχείρησε να ανακτήσει τον έλεγχο των αστυνομικών ερευνών, απομάκρυνε έναν εισαγγελέα από τον φάκελο της διαφθοράς. Οι υπουργοί του δικαιολόγησαν τις κινήσεις αυτές κάνοντας λόγο για «ήπιο πραξικόπημα» που είχε απειληθεί.

Για την Τουρκία όλα αυτά είναι καταθλιπτικά. Ο Ερντογάν, που βρίσκεται στην εξουσία εδώ και 11 χρόνια, κατέληξε να συγχέει την δική του μοίρα με τη μοίρα της χώρας του. Η προθυμία του να χρησιμοποιεί τακτικές επιβολής απέναντι στην αστυνομία και τη δικαιοσύνη να υπονομεύει το κράτος δικαίου. Η άρνησή του να δεχθεί οποιονδήποτε περιορισμό στη δική του εξουσία, πνίγει τη δημοκρατία.

Το κακό είναι ότι –μέχρι πρόσφατα- ο Ερντογάν φαινόταν προορισμένος να καταγραφεί ως ο μεγαλύτερος ηγέτης της χώρας του μετά τον Ατατούρκ, τον ιδρυτή της σύγχρονης τουρκικής πολιτείας. Κατά την διάρκεια της παραμονής του στην εξουσία, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ υπερδιπλασιάστηκε σε πραγματικούς όρους. Η Τουρκία εκσυγχρονίστηκε, προχώρησε αρκετές μεταρρυθμίσεις ώστε να κερδίσει τις διαπραγματεύσεις ένταξης με την Ευρωπαϊκή Ένωση (τις οποίες η χώρα επεδίωκε εδώ και 40 χρόνια). Ταυτόχρονα, ο στρατός περιορίστηκε στα στρατόπεδα, μαζί και η αδυναμία που ιστορικά έδειχνε στο να οργανώνει πραξικοπήματα.

Χωρίς χαμόγελα

Τώρα όμως, ο Ερντογάν έχει μπλεξίματα. Η οικονομία, όπου οι αναπτυξιακοί ρυθμοί έπεσαν στο μισό μετά το 2011, εξαρτάται από τις εισροές ξένων κεφαλαίων. Ακόμη και πριν από την εκδήλωση του σκανδάλου, ήταν ευάλωτη στην εξάντληση του ιδιαίτερα φθηνού χρήματος που υπήρχε στις ΗΠΑ. Δολαριακά, το τουρκικό χρηματιστήριο έχει πέσει σχεδόν κατά το 1/3 σε σχέση με το υψηλό του περασμένου καλοκαιριού. Το που θα πάει στο μέλλον φαίνεται να εξαρτάται πλέον από την πολιτική.

Μία δεύτερη δυσχέρεια προκύπτει από τη διάλυση μίας συμφωνίας, η οποία ακριβώς είχε επιτρέχει στον Ερντογάν να αναμετρηθεί με τον στρατό και να κερδίσει. Τα δικαστήρια καταδίκασαν εκατοντάδες αξιωματικούς και τους πολιτικούς υποστηρικτές τους εν πολλοίς χάρη σε μία μυστικοπαθή ισλαμική ομάδα που επικεφαλής έχει τον Φετουλάχ Γκιουλέν, τον ιμάμη που ζει εξόριστος στην Πενσυλβάνια, διαθέτοντας πολλούς οπαδούς στην αστυνομία και τη δικαιοσύνη.

Τώρα, οι σχέσεις του ΑΚΡ και του «χαζέτ»του Φ. Γκιουλέν διερράγησαν ίσως λόγω της εχθρότητας Ερντογάν απέναντι στο Ισραήλ, ίσως λόγω της άρνησής του να δεχθεί οποιονδήποτε ανταγωνιστή. Ο Φετουλάχ Γκιουλέν το αρνείται, όμως πολλοί υποψιάζονται ότι οι έρευνες για τη διαφθορά ξεκίνησαν όταν βγήκε εντολή να υπάρξει αντιπαράθεση με το ΑΚΡ και τον ηγέτη του.

Αυτά, όμως, δεν απαλλάσσουν τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Αν το κόμμα του αποδεικνύεται διεφθαρμένο, δεν παραβαίνει απλώς το νόμο, προδίδει και τους υποστηρικτές του, που προσδοκούσαν ότι θα είναι καλύτερο από τους παραδοσιακούς τούρκους πολιτικούς.

Επιπλέον, κάθε φορά που διώκει τους επικριτές του –όπως όταν κατέστειλε το κίνημα διαμαρτυρίας του περασμένου καλοκαιριού- ο διχασμός στο εσωτερικό της Τουρκίας βαθαίνει.

Οι τούρκοι θα έπρεπε να ανησυχούν που τα δικαστήριά τους και η αστυνομία τους μπορεί να στραφούν εναντίον ιδιαίτερων ομάδων κάθε φορά που αυτό βολεύει την εξουσία. Η ιδέα και μόνον ότι οι Γκιουλενιστές ανακίνησαν τα θέματα διαφθοράς ενόσω το ΑΚΡ ήταν σύμμαχός τους, ενώ τώρα στοχοποιούν αυτό το κόμμα, δημιουργεί υπόνοιες ότι κάποια στελέχη δεν αισθάνονται νομιμοφροσύνη στο Σύνταγμα, αλλά σε κάτι άλλο, πιθανόν στον Φετουλάχ Γκιουλέν.

Το δικαιϊκό σύστημα είναι το μόνο ανάχωμα απέναντι στην ισχύ του Ερντογάν. Στην Τουρκία σήμερα η αντιπολίτευση είναι αδύναμη και με ανέμπνευστη ηγεσία. Οι επικριτικοί δημοσιογράφοι συλλαμβάνονται, οι μη επικριτικοί αυτολογοκρίνονται. Το κόμμα του Ερντογάν κυριαρχείται από τον ίδιο. Η επιρροή των Γκιουλενιστών δεν είναι υγιής και η Τουρκία χρειάζεται ανεπηρέαστους μηχανισμούς κράτους δικαίου. Θα ήταν όμως χειρότερα αν ο Ερντογάν κυριαρχούσε στην Αστυνομία και τη Δικαιοσύνη, όπως κυριαρχεί σε όλα τα άλλα.

Αργότερα, το 2014, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θέλει να εκλεγεί Πρόεδρος της Τουρκίας. Αν όμως δεν αλλάξει, καλύτερα για την Τουρκία θα ήταν ένα νέο ξεκίνημα.

Πηγή The Economist Οικονομική Επιθεώρηση

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση