Πόσο δυνατή είναι τελικά η Τουρκία;

Του Γιάννη Κωνσταντόπουλου*

Πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα, εάν η Τουρκία μπορεί να κάνει πραγματικότητα τις επιδιώξεις της ή όχι. Η απάντηση είναι πως όχι δεν μπορεί. Ο Νεο-οθωμανισμός, όπως και ο Παντουρανισμός παλαιότερα, έχουν σαν σκοπό την δημιουργία των προϋποθέσεων εκείνων που θα επιτρέψουν στην Άγκυρα να εξασκεί ηγεμονισμό. Η Τουρκία θεωρεί πως τα γεγονότα που συμβαίνουν στον περίγυρό της πρέπει οπωσδήποτε να επηρεάζονται από εκείνη, έτσι συμπεριφέρεται σαν γίγαντας, ξεχνώντας όμως ότι διαθέτει γυάλινα πόδια. Η Τουρκία ακολουθεί ένα ακραίο Ισλαμικό δρόμο και αυτό θα επιφέρει την λυσσώδη αντίδραση των Κεμαλικών, ενώ το Κουρδικό ζήτημα γίνεται πλέον Τουρκικό ζήτημα. Από τα στοιχεία που υπάρχουν σε αυτή τη μελέτη, είναι αντιληπτό πως το αντάρτικο του PKK, την στιγμή που υπάρχει ένα αυτόνομο Κουρδιστάν στο Βόρειο Ιράκ (που διαθέτει κοινοβούλιο, στρατό και νόμισμα), αλλά και άλλοι παράγοντες, είναι ανυπέρβλητα εμπόδια για τους σχεδιαστές της πολιτικής της Άγκυρας.

Είναι αδύνατον η Τουρκία να γίνει περιφερειακή υπερδύναμη και όντας διχασμένη, να πολεμά συγχρόνως με το PKK. Το Κουρδιστάν και η Κύπρος που διαθέτει ενεργειακά κοιτάσματα στην ΑΟΖ της, είναι πια ''θερμά'' γεωπολιτικά σημεία του πλανήτη, κάτι που περιορίζει αισθητά τις κινήσεις της Άγκυρας σε αυτά τα φλέγοντα για εκείνη θέματα. Είναι συνεπώς σαφές ότι η Τουρκία των πολλών προβλημάτων δεν μπορεί να κάνει ότι θέλει χωρίς να λογαριάζει τους άλλους. Είναι φανερό από τις Τουρκικές απειλές στην Κύπρο σχετικά με την αξιοποίηση των φυσικών πόρων της ΑΟΖ της, που δεν είχαν κανένα αποτέλεσμα γιατί η μεγαλόνησος σύναψε όταν έπρεπε τις κατάλληλες συμμαχίες (με Ρωσία, Ισραήλ, Γαλλία) αποδεικνύοντας ότι οι σωστά ιεραρχημένες πολιτικές επιτυγχάνουν τους εθνικούς σκοπούς και ότι ο στρατηγικός σχεδιασμός της μικρής Κύπρου είναι ανώτερος της πολυδιαφημισμένης Τουρκικής.

Η Κύπρος πρέπει να αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για την Ελλάδα, σε ότι αφορά την πολιτική της στα ενεργειακά ζητήματα και την ΑΟΖ. Το συμπέρασμα είναι ότι οι Τούρκοι ηγέτες θα ήταν καλό να προσγειώσουν τις πολιτικές τους στην πραγματικότητα και όχι να τις διαμορφώνουν με βάση αυτό που ενδεχομένως θα ήθελαν να είναι η πατρίδα τους.

Επίσης θα έπρεπε να γνωρίζουν ότι σύμφωνα με τον ρεαλισμό που διέπει τις διεθνείς σχέσεις, οι επιδιώξεις τους διαταράσσουν την ισορροπία δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή γύρω από την χώρα τους. Άρα είναι λογικό να αναμένει κανείς ότι θα επιχειρηθεί κάποια εξισορροπητική κίνηση από άλλες δυνάμεις όπως η Ρωσία, το Ισραήλ, το Ιράν, και η Ελλάδα που νιώθουν να απειλούνται από της ηγεμονικές εμμονές της Τουρκίας. Ήδη ο σχεδιαζόμενος ''άξονας'' στρατηγικής συνεργασίας στην άμυνα και στην αξιοποίηση ενεργειακών πόρων μεταξύ της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ, δείχνει τον δρόμο. Άλλωστε η νεορεαλιστική θεωρία υποδεικνύει ότι μια ηγεμονική δύναμη θα πρέπει να φέρει μια ισορροπία και ηρεμία στο σύστημα/περιφέρεια (hegemonic stability theory), και η Τουρκία είναι παράγοντας αστάθειας, έχοντας κακές σχέσεις και διεκδικήσεις από όλους τους γείτονες της. Οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν θα επιτρέψουν την δημιουργία μιας Τουρκικής περιφερειακής ηγεμονίας, αφού ο αυτόνομος δρόμος που ακολουθεί το A.K.P. δεν είναι αυτός που κάποιες Μεγάλες Δυνάμεις σχεδίασαν (ΗΠΑ) και που άλλες είναι διατεθειμένες να ανεχθούν (Ρωσία, Κίνα, Ισραήλ).

Η υπερβολική δραστηριοποίηση της Τουρκίας παγκοσμίως έχει προ πολλού ξεπεράσει τις δυνατότητες της και ως εκ τούτου δεν μπορεί έχει το προβλεπόμενο όφελος γι’ αυτήν. Άλλωστε οι υπερβολικοί σχεδιασμοί του παρελθόντος όπως το Παντουρανικό ''όραμα'', όπως εκφράστηκε στο παρελθόν επί ηγεσίας Τουργκούτ Οζάλ δεν πέτυχε κάτι το δραματικό, όπως φάνηκε από τα αποτελέσματα του ανοίγματος που έγινε κατά το τέλος της δεκαετίας του '80 στις χώρες της Κεντρικής Ασίας. Άρα δεν θα περίμενε κάνεις να αλλάξει κάτι τώρα με την επί του παρόντος Νεο-οθωμανική πολιτική της Τουρκίας, ειδικά σε ένα πολυπολικό όπως διαμορφώνεται διεθνές περιβάλλον, όσο και αν έχει ισχυροποιηθεί η Τουρκία. Αυτό ισχύει για όλες τις επιδιώξεις της, είτε αυτές στοχεύουν στην Κεντρική Ασία, είτε στην Μέση Ανατολή, είτε στα Βαλκάνια, με όποιον τρόπο και αν αυτές εφαρμόζονται ή ονομάζονται πχ. Παντουρανισμός ή Νέο-οθωμανισμός. Παρατηρείται λοιπόν, πως ενώ η Τουρκία έχει ένα εξαιρετικό γεωπολιτικό δυναμικό, εσωτερικοί και εξωτερικοί παράγοντες δεν της επιτρέπουν να το αξιοποιήσει παρόλες τις προσπάθειές της, (σε αντίθεση με την Ελλάδα, η οποία δεν προσπαθεί καν να το αξιοποιήσει).

Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό σχετικά με το ανεφάρμοστο της Νεο-οθωμανικής ατζέντας, είναι πως ισχύει και για τους σχεδιασμούς της που αφορούν τον Ελληνισμό, δηλαδή τις διεκδικήσεις στο Αιγαίο, τη Θράκη και την συνεχιζόμενη κατοχή της Κύπρου, που παρεμπιπτόντως δεν έχουν καμία νομική βάση, σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο. Τα πενιχρά αποτελέσματα της συνολικής πολιτικής της Τουρκίας θα την αναγκάσουν να βρει εκτόνωση προς δυσμάς με την στοχοποίηση της ευάλωτης αυτήν την περίοδο Ελλάδας, όπου εξαιτίας της κρίσης χρέους, που μειώνει το Ελληνικό γεωπολιτικό δυναμικό, δεν μπορεί να κρατήσει την αναγκαία ισορροπία δυνάμεων άρα μειώνει της ούτως ή άλλως λιγοστές αντιστάσεις της Ελληνικής πολιτικής ελίτ. Παράδοξο είναι πάντως το γεγονός ότι την στιγμή που τα προβλήματα και μειονεκτήματα της Άγκυρας δεν της επιτρέπουν να πραγματοποιήσει τους αντικειμενικούς σκοπούς της, η Ελλάδα δεν επιχειρεί καν να προβάλει αποτελεσματική αντίσταση στους Τουρκικούς σχεδιασμούς, ενώ το μόνο που χρειάζεται να κάνει είναι να αποβάλει το φοβικό σύνδρομο που διακατέχει την Αθήνα σε ότι αφορά την γειτονική μας χώρα, και να θέσει αντικειμενικούς σκοπούς μαζί με μια εθνική στρατηγική που θα αφορά την πραγματοποίηση τους.

Ο πολιτικός επιστήμονας Kenneth Waltz, ένας από τους ιδρυτές της νεορεαλιστικής σχολής στην θεωρία των διεθνών σχέσεων, πιστεύει ότι η πρώτιστη ανάγκη που τα κράτη πρέπει να ικανοποιήσουν είναι η ασφάλειά τους (security). Η ασφάλεια επιτυγχάνεται με την συσσώρευση δύναμης, η οποία όταν είναι ελλιπής μπορεί να καταστρέψει ένα κράτος, ενώ όταν είναι υπερβολική μπορεί να κάνει ένα κράτος απειλή για τα υπόλοιπα. Εδώ βρίσκεται η εξήγηση της συμπεριφοράς της Τουρκίας αλλά και το λάθος στους σχεδιασμούς που έχει κάνει. Η Τουρκία προσπαθεί να γίνει περιφερειακός ηγεμόνας και έχει επεκτατικές διαθέσεις σε βάρος της Ελλάδας, διότι κινδυνεύει με διάλυση. Το Τουρκικό ''έθνος'' αποτελεί συνοθύλευμα εθνικών και θρησκευτικών ομάδων που ομογενοποιήθηκαν βιαίως, είναι λογικό λοιπόν ένα τέτοιο κράτος να αντιμετωπίζει υπαρκτό κίνδυνο αποσύνθεσης. Για αυτόν τον λόγο η Άγκυρα είναι τόσο προσηλωμένη στην συσσώρευση δύναμης (ηγεμονισμός), γιατί έτσι μόνο μπορεί να ικανοποιήσει την ανάγκη της για ασφάλεια (εδαφική ακεραιότητα και κοινωνική συνοχή). Έτσι εξηγείται και ο αχαλίνωτος εθνικισμός που διακρίνει κανείς στην χώρα. Το σίγουρο είναι ότι με τις αδέξιες κινήσεις της Άγκυρας και με τα άλυτα προβλήματα που εντείνονται από τις ενέργειες αυτές, από περιφερική δύναμη που θέλει να γίνει η Τουρκία, σύντομα θα έχει να αντιμετωπίσει την δημιουργία ενός νέου Ανατολικού Ζητήματος.

* Πολιτικός επιστήμων, διεθνολόγος, συνεργάτης ΕΛ.Κ.Ε.Δ.Α.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση