Νεο-οθωμανικό κρεσέντο από τον Erdogan

Του Κώστα Ράπτη

Η φράση του Kemal Atatürk “Ne mutlu Türküm diyene” (“Τί ευτυχής όποιος μπορεί να πεί: Είμαι Τούρκος”) βρίσκεται αναρτημένη σε όλα τα τουρκικά σχολεία. Όμως το τί θα πεί “είμαι Τούρκος” αποδεικνύεται ρευστό και αμφιλεγόμενο, αν κρίνουμε από τις ταυτοτικές διαμάχες των τελευταίων ημερών στη γείτονα.

Οι κεμαλιστές,οι αριστεροί και οι φιλελεύθεροι βρίσκονται σε κατάσταση συναγερμού διακρίνοντας πίσω από κάθε πρωτοβουλία της κυβέρνησης Erdoğan προσπάθειες “ισλαμοποίησης” της δημόσιας ζωής.

Χαρακτηριστική από αυτή την άποψη είναι η διαδήλωση που διοργανώνεται το Σάββατο στο Kadıköy (Χαλκηδόνα) της Κωνσταντινούπολης ενάντια στην “κουλτούρα των απαγορεύσεων και του δεσποτισμού” που προωθεί το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Η διαδήλωση, στην οποία θα παραστεί και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης της Τουρκίας Kemal Kılıçdaroğlu, διοργανώνεται με αφορμή τον... προσφάτως ψηφισθέντα αντιαλκοολικό νόμο. Οι προβλέψεις του είναι παρόμοιες με αυτές πολλών ευρωπαϊκών χωρών και αμερικανικών πολιτειών (απαγόρευση πώλησης αλκοόλ από αυτόματα μηχανήματα, ή από καταστήματα λιανικής μετά το απόγευμα ή κοντά σε σχολεία ή τεμένη κ.ο.κ.), καθώς οι κυβερνώντες ξέρουν να παίζουν καλά το παιχνίδι της “πολιτικής ορθότητας” και άλλωστε απέσπασαν τα συγχαρητήρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για τον εξίσου δρακόντειο αντικαπνιστικό νόμο που υιοθέτησαν με προσωπική επιμονή του Erdoğan το 2008. Στις επικρίσεις που δέχεται “αντιαλκοολικό μακαρθισμό”ο Τούρκος πρωθυπουργός απάντησε : “Στα δέκα χρόνια που είμαστε στην εξουσία, ποτέ δεν κάναμε παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής (...) Τέτοιοι νόμοι υπάρχουν παντού στον κόσμο. Δεν θέλουμε μια γενιά που να τρεκλίζει νύχτα και μέρα υπό την επήρεια αλκοόλ” - απειλή πολύ απομακρυσμένη, αν αναλογισθεί κανείς ότι το 85% των Τούρκων δεν πίνει.

Όμως ο Erdoğan έκανε τα πράγματα πολύ χειρότερα κατηγορώντας τους αντιπάλους του ότι αρνούνται κάτι που είναι σωστό μόνο και μόνο επειδή το προβλέπει η θρησκεία και ότι υπερασπίζονται την υφιστάμενη νομοθεσία περί αλκοόλ, η οποία επιβλήθηκε από “δυό μέθυσους”. Με δεδομένο ότι η χρήση αλκοόλ επιτράπηκε το 1924, επί των ημερών του Atatürk (ο οποίος, ως γνωστόν, πέθανε από κίρρωση του ήπατος) η δήλωση Erdoğan αγγίζει τα όρια της εθνικής βλαφημίας...

Προηγουμένως, προσφωνώντας το Παγκόσμιο Συνέδριο Πολιτικών κατά του Αλκοόλ (Global Alcohol Policy Conference 2013) στην Κωνσταντινούπολη τον Απρίλιο, ο Τούρκος πρωθυπουργός βρήκε την ευκαιρία να καταγγείλει τα κρατούντα επί της “μονοκομματικής περιόδου” (1923-1950) στην πατρίδα του. Ενώπιον 1.200 ειδικών υγείας από 53 χώρες ο πιστός μουσουλμάνος Erdoğan εξήγησε ότι στο πλαίσιο του “εκσυγχρονισμού από τα πάνω” που επιβλήθηκε “κατά τις πρώτες δεκαετίες της Τουρκικής Δημοκρατίας” η κατανάλωση αλκοόλ ενθαρρυνόταν με κάθε τρόπο, ακόμη και από τα σχολικά βιβλία. Προσπάθησαν να μας πείσουν, πρόσθεσε ο Erdoğan, ότι εθνικό μας ποτό είναι η μπίρα, ενώ στην πραγματικότητα είναι το (μη αλκοολούχο) αϊράνι...

Την ίδια ώρα, οι αυστηρές συστάσεις των υπαλλήλων του μετρό της Άγκυρας σε ένα διαχυτικό ζεύγος, προκάλεσαν την πρωτότυπη διαμαρτυρία περίπου (προφανώς κοσμικών) Τούρκων που έσπευσαν να φιληθούν δημοσίως στον υπόγειο της τουρκικής πρωτεύουσας, ενώ η αστυνομία τους κρατούσε σε απόσταση από την αντιδιαδήλωση περίπου 20 φιλο-ισλαμιστών.

Και οι “πολιτιστικοί πόλεμοι” συνεχίζονται: η σχεδιαζόμενη απαγόρευση της πώλησης αντισυλληπτικών χαπιών χωρίς συνταγή γιατρού μπορεί να έτυχε της επιδοκιμασίας των γυναικολόγων, όμως ξεσήκωσε την οργή των φεμινιστικών οργανώσεων, που άλλωστε δεν ξεχνούν την παλαιότερη προσπάθεια των κυβερνώντων (η οποία απέτυχε λόγω παρέμβασης της Ε.Ε.) να ποινικοποιήσουν τη μοιχεία ή τους μύδρους του Erdoğan, στο πλαίσιο και της εμμονής του με το δημογραφικό, εναντίον των αμβλώσεων και... των καισαρικών τομών.

Όμως τίποτε δεν υπήρξε περισσότερο κραυγαλέο από την τελετή θεμελίωσης την Τετάρτη της τρίτης γέφυρας του Βοσπόρου, παρόντος του προέδρου Gül, του Erdoğan, των μαντιλοφορουσών συζύγων τους και του ιμάμη που εκφώνησε προσευχή για τις ανάγκες της τελετής.

Η ίδια η ημέρα των εγκαινίων δεν ήταν διόλου τυχαίο, καθώς συνέπιπτε με την 560η επέτειο της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τον σουλτάνο Μωάμεθ τον Πορθητή. Ο ίδιος ο Erdoğan έχει προτείνει την μετατροπή της 29ης Μαϊου σε εθνική εορτή, ενώ ο ανήκων στο κόμμα του δήμαρχος του Μητροπολιτικού Δήμου Κωνσταντινουπόλεως Kadir Topbaş έχει διαπρέψει όλα τα προηγούμενα χρόνια στην διοργάνωση των εξαιρετικής κακογουστιάς τελετών “προσομοίωσης” της Άλωσης από πλήθη με “στολές εποχής”. Οι τελετές αυτές, που άρχισαν να διοργανώνονται από τη δεκαετία του ΄50 απέκτησαν νέα πνοή με την “τουρκο-ισλαμική σύνθεση” που προωθήθηκε επί της δικτατορίας του Evren, προκειμένου ο κλασικός κοσμικός κεμαλικός εθνικισμός να καταστεί περισσότερο “φιλικός” προς τα πραγματικά ήθη της “βαθιάς Τουρκίας” και περισσότερο ικανός να ενσωματώνει το κουρδικό στοιχείο. Πάντως για τους φιλελεύθερους αρθρογράφους οι τελετές της 29ης Μαϊου δεν είναι παρά ο εορτασμός της πραγματοποιούμενης στις μέρες μας “Άλωσης” της άλλοτε κοσμοπολίτικης Κωνσταντινούπολης από τους συντηρητικούς Ανατολίτες εσωτερικούς μετανάστες. Η νεοπλουτίστικη εργολαβική πολυπραγμοσύνη του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης που κινδυνεύει να αλλοιώσει ανεπιστρεπτί τη φυσιογνωμία του κωνσταντινουπολίτικου αστικού τοπίου δεν είναι παρά μια άλλη όψη της ίδιας εξέλιξης.

Οι συμβολισμοί είναι εύγλωττοι: η γέφυρα που θεμελιώθηκε την Τετάρτη (η τρίτη μετά την γέφυρα “Βόσπορος” του 1973 και τη γέφυρα “Μωάμεθ ο Πορθητής” που παραδόθηκε το 1988) ανακοινώθηκε ότι θα φέρει την ονομασία “Yavuz Sultan Selim”. O Σελήμ Α΄ ο Άκαμπτος, κατά τη σύντομη βασιλεία του (1512-1520) πολέμησε λυσσαλέα τον σιίτη Σάχη Ισμαήλ της Περσίας και απέσπασε από τους Μαμελούκους την Άιγυπτο και την Χετζάζη, με αποτέλεσμα να αναγορευθεί “Υπηρέτης των Δύο Ιερών Προσκηνυμάτων” (Μέκκας και Μεδίνας) και πρώτος οθωμανός Χαλίφης του μουσουλμανικού κόσμου. Σε αντίθεση με τον υιό του Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή, ο οποίος συμβολίζει τη στροφή προς τη Δύση, ο Σελήμ αποτελεί ιστορική φιγούρα ταυτισμένη με την κατάκτηση της Ανατολής, αλλά και την απηνή δίωξη των ετερόδοξων Αλεβιτών.

Η αποκωδικοποίηση του μηνύματος δεν είναι δύσκολη: με αιχμή το ακμαίο κατασκευαστικό της κεφάλαιο (πρβ. και τα φαραωνικά σχέδια για κατασκευή τρίτου αεροδρομίου στην Κωνσταντινούπολη και για διάνοιξη “δεύτερου Βοσπόρου” υπό μορφήν καναλιού) και με τη διεκδίκηση συμβολικών διεθνών επικυρώσεων της νέας της ισχύος (διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2020) η Τουρκία του Erdoğan ανατρέπει το “είμαι Τούρκος”. όπως το εννοούσε ο Atatürk, χάριν μιας νεο-οθωμανικής ταυτότητας, ακομπλεξάριστα ισλαμικής, η οποία θα είναι σε θέση να απευθύνεται, στην βάση της κοινής πίστης, τόσο στο κουρδικό στοιχείο εντός συνόρων, όσο και στον αραβικό κόσμο, προς τον οποίο ωθεί η δυναμική της τουρκικής οικονομίας και η ατροφία της ευρωπαϊκής προοπτικής.

Πηγή: Κεφάλαιο

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση