Επίθεση της Άγκυρας στον πολιτισμό και στις παραδόσεις των Πομάκων

Λαμπρή η απουσία της πολιτείας

Το προηγούμενο Σάββατο, 8/8/2009, αργά το απόγευμα κι ενώ είχε ήδη πέσει ο ήλιος στα βουνά της ορεινής Ξάνθης, στο Πομακικό χωριό Κένταυρος διοργανώθηκε μία πολιτιστική βραδιά από τους νέους και τις νέες διάφορων Πομακικών χωριών.
Οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι που έχουν ιδρυθεί και που λειτουργούν υπό την αποκλειστική εποπτεία και ευθύνη νέων Πομάκων προχώρησαν στην δημιουργία αυτής της βραδιάς που ήταν αφιερωμένη αποκλειστικά στις Πομακικές παραδόσεις, στους χορούς και τις μουσικές, που έχουν κληρονομήσει από τους προγόνους τους.
Στο γήπεδο του χωριού του Κενταύρου, συναντήθηκε το χθες με το σήμερα σε μία σημαντική προσπάθεια συνέχισης του σημαντικότερου κληροδοτήματος, της παράδοσης. Σε αυτό τον καλοφροντισμένο χώρο συγκεντρώθηκαν περισσότεροι από 2000 Πομάκοι, κάτοικοι του Κενταύρου αλλά και άλλων χωριών, για να απολαύσουν τις μουσικές και τους χορούς, τις φορεσιές των αγοριών και των κοριτσιών αλλά και να γευτούν ένα μικρό αλλά σημαντικό κομμάτι από την ομορφιά του τόπου τους.
Το όλο σκηνικό, με τις τοπικές μουσικές να χορεύουν στην ατμόσφαιρα, τον ήλιο να φεύγει και στη θέση του να έρχεται το σκοτάδι με τα αστέρια να ξεχωρίζουν ολοκάθαρα στο ουράνιο στερέωμα, συμπληρωνόταν άνδρες, γυναίκες, εφήβους και παιδιά, γέροντες και γερόντισσες. Άλλοι ήταν ντυμένοι μοντέρνα, άλλοι επίσημα, άλλοι με βάση την μουσουλμανική παράδοση και άλλοι με παραδοσιακές στολές. Ένα κράμα χρωμάτων, ένας χορός από ανθρώπους διαφόρων ηλικιών που συζητούσαν έπαιζαν, φλερτάριζαν ή παρατηρούσαν αυτή την πραγματικά μεγάλη συγκέντρωση που γινόταν στο όνομα του πολιτισμού.
Οι παρέες των ανδρών συζητούσαν για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν με την καλλιέργεια του καπνού (αποτελεί μονοκαλλιέργεια στην ορεινή Ξάνθη και Κομοτηνή και φέρνει σε οικονομικό αδιέξοδο τους καπνοκαλλιεργητές Πομάκους, οι οποίοι δεν μπορούν να προχωρήσουν σε άλλες καλλιέργειες λόγω μορφολογίας του εδάφους), με το σταμάτημα της εργασίας στην οικοδομή (οι περισσότεροι πλέον εργάζονται σε οικοδομές, πολύ καλοί τεχνίτες, πρωτομάστορες, αλλά φεύγουν πολύ συχνά στην υπόλοιπη Ελλάδα ή στην Ευρώπη για να εργαστούν και αποχωρίζονται για μεγάλα χρονικά διαστήματα την οικογένειά τους με αποτέλεσμα να δέχεται σοβαρά πλήγματα ο θεσμός της πατροπαράδοτης πατριαρχικής Πομακικής οικογένειας).

Οι γυναίκες, μαζεμένες σε δικές τους παρέες, βρήκαν την ευκαιρία να ξαναβρεθούν και να συζητήσουν και για να θυμηθούν και πίσω από ένα πέπλο σοβαρότητας να χαμογελάσουν και να ζήσουν μερικές ώρες χαλάρωσης και διασκέδασης. Η παράδοση ήθελε τα κορίτσια να παντρεύονται μέσα στο ίδιο τους το χωριό, αλλά σήμερα αυτό που κάποτε δημιουργούσε μεγάλα προβλήματα έχει παύσει. Τα κορίτσια φεύγουν πλέον σαν σύζυγοι, σε άλλα χωριά και οι νέες εμπειρίες, οι γνωριμίες και οι καταστάσεις που ζούνε, σε αυτό το γήπεδο έγιναν το κύριο (αν όχι το μοναδικό) σημείο αναφοράς των συζητήσεών τους.
Τα μικρά παιδιά, μερικά ντυμένα με παραδοσιακές στολές, τρέχουν ολόγυρα και ασταμάτητα, σε ένα αγώνα δρόμου όπου θαρρείς πως προσπαθούν να ξεπεράσουν την ίδια τη ζωή. Τα γέλια τους πλημμυρίζουν την εικόνα ηρεμίας των βουνών που βρίσκονται ολόγυρα. Το παιχνίδι τους, τα χαμόγελά τους και η ευτυχία τους είναι εξάλλου και το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα όχι μόνο της ηλικίας τους, αλλά και της φυλής τους, των Πομάκων.
Οι νέοι τριγυρίζουν, ξεχωριστές παρέες αγοριών και κοριτσιών, που συζητούν, κρυφοκοιτάζονται, χαμογελούν και φλερτάρουν με έναν τρόπο που έχει ξεχαστεί. Οι κοπέλες που βρίσκονται σε ηλικία γάμου συνοδεύονται οπωσδήποτε από μία μεγαλύτερη παντρεμένη κοπέλα, που έχει επιφορτισθεί την «επιτήρηση»… Μία κλειστή κοινωνία, με αυστηρούς και τυπικούς κανόνες ζωής αναμιγνύεται και γεννά έναν πίνακα ζωγραφικής στον οποίο κυριαρχεί το «μέτρο» και ξεχωρίζουν οι ρόλοι.
Οι μεγαλύτερες γυναίκες, ντυμένες αυστηρά με την αστραφτερή γιορτινή «σαγιά» (το μαύρο φόρεμα που μοιάζει με κελεμπία), κάθονται στην άκρη του πλήθους και σιγοκουβεντιάζουν… Γυναίκες κουρασμένες από την πολύ γεωργική και κτηνοτροφική δουλειά, γυναίκες που έχουν μεγαλώσει παιδιά (οι Πομακικές οικογένειες συνηθίζουν να είναι πολύτεκνες επειδή παλιότερα υπήρχε μεγάλη παιδική θνησιμότητα), στη δύση της ζωής τους σχολιάζουν πλέον, με βάση τα κριτήρια και την σοφία που τους έδωσε η ζωή.
Στο βάθος του γηπέδου, βρίσκεται στημένη μία εξέδρα, όπου μία πανέμορφη κοπέλα αναφέρεται στους συντελεστές αυτής της γιορτής που για πρώτη φορά πραγματοποιείται. Μιλάει άπταιστα Ελληνικά και συνοδεύεται από κάποιον μελαχροινό (τουρκογενή και όχι Πομάκο) ο οποίος «μεταφράζει» στην τουρκική γλώσσα, που όμως οι περισσότεροι (αν όχι όλοι) από τους παρευρισκόμενους δεν γνωρίζουν! Είναι το πρώτο σημάδι της παρέμβασης, το πρώτο σημάδι που προδίδει την απόπειρα οικειοποίησης και διαστρέβλωσης της Πομακικής γιορτής…
Οι «επίσημοι» κατέφθασαν με τα αμάξια πολυτελείας τους. Τοπικοί βουλευτές (Μάντατζη), άνθρωποι του Τουρκικού Προξενείου της Κομοτηνής, αναμιγνύονται στο πλήθος και αρχίζουν τις γνωστές χαιρετούρες και τα γλοιώδη φερσίματα των πολιτικών. Μόνο που αυτή η επίσκεψή τους δεν έχει να κάνει μόνο με ψήφους των επερχόμενων εκλογών. Με την επίσκεψή τους οι «αφρόκρεμοι» (όπως τους αποκαλούν οι Πομάκοι, προσπαθώντας να καταδείξουν τον γενικότερο τρόπο συμπεριφοράς, αλλά και την διαφοροποίησή τους από τον απλό κόσμο) προσπαθούν να υποσκάψουν την παράδοση και να οικειοποιηθούν τα οφέλη της φιλότιμης προσπάθειας των νέων Πομάκων – μελών των πολιτιστικών συλλόγων που διοργάνωσαν αυτή την γιορτή. Με την επίσκεψή τους αυτή, οι πολιτικάντηδες και οι πρακτορίσκοι επιθυμούν να «κλέψουν» και να εμφανίσουν ως «τουρκογενή» τα πολιτιστικά στοιχεία (μουσική, χοροί, φορεσιές) των Πομάκων. Η επίσκεψή τους στον Κένταυρο της Ξάνθης, το βράδυ του Σαββάτου 8.8.2009 ήταν μία επίθεση προς τον Πομακικό πολιτισμό… Μία ανίερη ενέργεια που προκαλούσε ανοιχτά, αλλά προστατευόταν από το πέπλο του κοινού μεταξύ τους θρησκευτικού στοιχείου, του ισλάμ.
Αμέσως μετά την εμφάνιση των «αφρόκρεμων» άλλαξε και η μουσική που ακουγόταν και στη θέση της παραδοσιακής Πομακικής μουσικής ή των Ελληνικών τραγουδιών, άρχισαν οι τούρκικοι αμανέδες!!! Ένα μέρος του πλήθους, μικρό αριθμητικά κομμάτι, άρχισε να αποχωρεί άμεσα!!! Οι υπόλοιποι γύρισαν την πλάτη προς την εξέδρα και άρχισαν να συζητάνε με μεγαλύτερη ένταση. Οι «ειδικοί» του προξενείου και οι πολιτικάντηδες και βουλευτές αναμιγνύονταν με το πλήθος προσπαθώντας να γίνουν αρεστοί και οικείοι...
Οι Πομάκοι όμως γνώριζαν ήδη πως αυτή η βραδιά είχε πάψει να είναι ενδιαφέρουσα… Κάποιοι είχαν φροντίσει να τους χαλάσουν την γιορτή, την δική τους γιορτή, το δικό τους αφιέρωμα προς την παράδοση… Κάποιοι είχαν έρθει για να τους κλέψουν την ιστορία τους και για να τους βιάσουν την λογική τους… Ήταν οι ίδιοι που έρχονται στα καφενεία τους καθημερινά, που τους μιλάνε για την «μητέρα πατρίδα», που τολμούν να μπλέκουν την πολιτική και τη θρησκεία, προκειμένου να ξεγελάσουν τους Πομάκους…
Ήρθε και ο Μέτε, ο εκλεγμένος Μουφτής, ο ιμάμης που, όπως λένε, προώθησε ο Προξενείο για να δημιουργήσει μία νέα κόντρα με την Ελλάδα, ένα ακόμη στοιχείο έντασης και διαφορών. Αρκετοί πλησίασαν κοντά στον «ψευτομουφτή» και του άπλωσαν το χέρι για το καλώς όρισες. Περισσότεροι ήταν αυτοί που, σε ένδειξη πλήρους αδιαφορίας, δεν γύρισαν καν να κοιτάξουν προς την πλευρά του «πνευματικού ηγέτη» τους.
Δυστυχώς, μία γιορτή είχε γίνει πλέον μία προπαγανδιστική φιέστα, ένα πολιτικό αντικείμενο και μία ακόμη ευκαιρία εισόδου του «τουρκικού παράγοντα» στον κόσμο των Πομάκων.
Σχεδόν αμέσως μετά εμφανίστηκε, αιφνιδίως, μία ομάδα μουσικών με μία τραγουδίστρια από την Τουρκία! Ήταν το δώρο του Τούρκου προξένου κ. Σαρνίτς προς την γιορτή!!! Η δε επίσκεψή της τουρκάλας τραγουδίστριας ήταν τόσο αναπάντεχη, που άρχισε να κάνει δοκιμές στην μικροφωνική εγκατάσταση η τραγουδίστρια, οι μουσικοί και η χορωδία, διαταράσσοντας πλήρως την ατμόσφαιρα που υπήρχε μέχρι εκείνη τη στιγμή. Ήταν ολοφάνερα το «αναπάντεχο δώρο» του Τουρκικού Προξενείου. Μόνο που οι Πομάκοι δεν το πήραν ως δώρο…
Οι περισσότεροι παρευρισκόμενοι γύρισαν την πλάτη τους στο αίσχος που εξελισσόταν μπροστά τους. Οι Πομάκοι όχι μόνο αγνοούν την Τουρκική γλώσσα, αλλά δεν επιθυμούν να την μάθουν αλλά ούτε και να τους συσχετίζουν με τους τουρκόφωνους μουσουλμάνους της περιοχής της Θράκης.
Και άλλοι παρευρισκόμενοι Πομάκοι άρχισαν να φεύγουν μαζί με τις οικογένειές τους… Δεν επιθυμούσαν την εμπλοκή του τουρκικού παράγοντα με τις δικές τους παραδόσεις, με τις δικές τους μουσικές, τα τραγούδια και τους χορούς.
Μαζί τους αποχώρησα κι εγώ, ενώ είχε ήδη αρχίσει να πέφτει το φως και να εμφανίζεται δειλά ο έναστρος ουράνιος θόλος. Οι μουσικές των Πομάκων άλλαξαν με τσιφτετέλια και αμανέδες τούρκικους όταν ο χωματόδρομος που ακολουθούσα με έφτασε στην κορυφή του λόφου και λίγο πριν αρχίσω να κατηφορίζω, γύρισα να κοιτάξω το «θέαμα» που άφηνα πίσω μου. Ο κόσμος που βρισκόταν τώρα στο γήπεδο όπου γινόταν η εκδήλωση ήταν σαφώς λιγότερος…
Έσκυψα το κεφάλι και κατηφόρισα παρέα μαζί με άλλους Πομάκους που στεναχωρημένοι έφευγαν από την «γιορτή», που τελικά δεν ήταν δική τους γιορτή, αλλά ένα ακόμη πανηγύρι προπαγάνδας της Άγκυρας, που με την βοήθεια των ανθρώπων του Τουρκικού Προξενείου της Κομοτηνής προσπαθούσαν να τουρκοποιήσουν μία καθαρά Πομακική πολιτιστική εκδήλωση. Μέσα μου εκείνη τη στιγμή έδωσα μία υπόσχεση: «θα ξαναγυρίσω και θα αλλάξω αυτή την αδικία, αυτή την εκμετάλλευση εις βάρος των Πομάκων»…

Κωνσταντίνος

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση