Η νέα διπλωματία στη Μέση Ανατολή αλλάζει την οδό των αγωγών

Tου Κώστα Βουτσαδάκη

Σημεία στήριξης στην κινούμενη άμμο που δημιουργούν ο ανταγωνισμός των υπερδυνάμεων για τον έλεγχο των ενεργειακών πόρων, η διεθνής οικονομική κρίση και οι επιχειρηματικές κόντρες αναζητά η κυβέρνηση με τις συμφωνίες για τους αγωγούς φυσικού αερίου που θα διέλθουν από το έδαφος της χώρας.
Η προσέγγιση της Ρωσίας με το Αζερμπαϊτζάν, χώρα που θεωρείτο ως τώρα η κυριότερη εναλλακτική -εκτός Ρωσίας- πηγή προμήθειας αερίου για την Ευρώπη, δείχνει πόσο ρευστή είναι η κατάσταση στην περιοχή. Ενας από τους αγωγούς που θα γέμιζε με αζέρικο αέριο είναι ο TGI (Τουρκία - Ελλάδα - Ιταλία) ενώ αν η Ρωσία «κλείσει» τις πηγές του Αζερμπαϊτζάν, δημιουργείται ερωτηματικό και για την τροφοδοσία του Ναμπούκο, που προωθείται από ΗΠΑ και Ε.Ε. ως μοχλός περιορισμού της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο.
Η κυβέρνηση θεωρεί στρατηγική τη σχέση συνεργασίας με τη Ρωσία, που είναι βασικός προμηθευτής φυσικού αερίου όλης της Ε.Ε. Αναγνωρίζει όμως -όπως και η Ε.Ε.- την ανάγκη διαφοροποίησης των πηγών και οδών εφοδιασμού ώστε να υπάρχει η μέγιστη δυνατή ασφάλεια. Με αυτή τη λογική αναζητά προμηθευτές αερίου στην ευρύτερη περιοχή της Κασπίας αλλά είναι παρούσα και στη Μ. Ανατολή και τη Β. Αφρική για την εξασφάλιση φορτίων υγροποιημένου ή/και συμπιεσμένου φυσικού αερίου.
Η επίτευξη του 100% των στόχων που έχουν τεθεί σημαίνει ότι ο αγωγός φυσικού αερίου Τουρκίας - Ελλάδας - Ιταλίας (TGI) θα λειτουργήσει το 2013, ο South Stream το 2015 και ο πετρελαιαγωγός Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη θα ξεκινήσει να κατασκευάζεται το 2010, μαζί με τον αγωγό Κομοτηνή - Χάσκοβο που συμφωνήθηκε μεταξύ ελληνικής και βουλγαρικής κυβέρνησης με τις «ευλογίες» της Ε.Ε., η οποία θα συνδράμει το έργο και χρηματοδοτικά.
Με τα τωρινά δεδομένα δεν είναι βέβαιη η υλοποίηση και των δύο αγωγών φυσικού αερίου, TGI και South Stream, τουλάχιστον με τα χαρακτηριστικά που γνωρίζουμε.
Ο TGI σχεδιάστηκε ως εναλλακτική λύση για να περιοριστεί ο έλεγχος και η επιρροή της Ρωσίας στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας. Είναι ενδεικτικό ότι στα εγκαίνια του ελληνοτουρκικού αγωγού το 2007 στον Εβρο ήταν παρόντες τόσο ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν όσο και ο υπ. Ενέργειας των ΗΠΑ. Ομως οι εξαγωγές από το Αζερμπαϊτζάν «σκόνταψαν» αρχικά στην Τουρκία ενώ η προσέγγιση της τελευταίας με την Αρμενία οδήγησε σε μεγαλύτερη ψυχρότητα τις σχέσεις Αγκυρας - Μπακού.
Τελευταία εξέλιξη είναι η έναρξη συνομιλιών μεταξύ της ρωσικής Gazprom και της αζερικής Socar με αντικείμενο τη μεταπώληση φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν από τη ρωσική εταιρία προς τη Δύση.
Αν η Gazprom ελέγξει τις πηγές τροφοδοσίας του αγωγού Τουρκίας - Ελλάδας - Ιταλίας, δημιουργούνται ερωτηματικά για το αν θα γίνει η επένδυση με ρωσικό αέριο (και αν θα χρηματοδοτηθεί από την Ε.Ε.) ή οι δύο εταίροι, ΔΕΠΑ και Edison, θα αναζητήσουν αλλού τις απαιτούμενες ποσότητες αερίου.
Ο TGI εμπλέκεται και σε ενδοϊταλικό επιχειρηματικό εμφύλιο καθώς στο σχήμα κατασκευής του μετέχει η Edison ενώ η ΕΝΙ είναι βασικός εταίρος στο «αντίπαλο δέος», τον αγωγό South Stream, που σχεδιάζεται να μεταφέρει ρωσικό αέριο με παράκαμψη της Ουκρανίας η οποία δημιούργησε τα δύο προηγούμενα χρόνια τα γνωστά προβλήματα στη διαμετακόμιση του ρωσικού αερίου.
Ο πιθανός έλεγχος της ρωσικής εταιρίας στα κοιτάσματα αερίου του Αζερμπαϊτζάν, και ιδίως στο πολλά υποσχόμενο κοίτασμα του Σαχ - Ντενίζ, αφαιρεί το βασικό υποψήφιο προμηθευτή και του αγωγού Ναμπούκο (Τουρκία - Βουλγαρία - Ρουμανία - Ουγγαρία - Αυστρία) που υποστηρίζουν επίσης ΗΠΑ και Ε.Ε. ως βασικό ανταγωνιστή του South Stream.
Η Gazprom έκλεισε την προηγούμενη εβδομάδα στο Σότσι της Μαύρης Θάλασσας τις καταρχήν συμφωνίες με όλες τις εμπλεκόμενες χώρες (Βουλγαρία, Σερβία, Ελλάδα, Ιταλία) για τη σύσταση των μικτών εταιριών που θα κάνουν τις τεχνο-οικονομικές μελέτες για τον South Stream, ενώ συμφώνησε με την ιταλική ΕΝΙ για διπλασιασμό της δυναμικότητας μεταφοράς του αγωγού στα 60 δισ. κ.μ. το χρόνο. Παρά τη σαφή πολιτική στήριξη που έδωσαν Πούτιν και Μπερλουσκόνι με την παρουσία τους στο Σότσι, δεν λείπουν τα σύννεφα στον ορίζοντα του South Stream και στις σχέσεις της ΕΝΙ με την Gazprom.
Η απάντηση στη συμφωνία για τον South Stream ήρθε δύο ημέρες μετά. Η αυστριακή OMV και η ουγγρική MOL, που ελέγχουν από 16,67% της κοινοπραξίας του Ναμπούκο, εξαγόρασαν μερίδιο σε κοίτασμα φυσικού αερίου του Ιρακινού Κουρδιστάν από δύο εταιρίες των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.
Ομως η ιρακινή κυβέρνηση αμφισβητεί τη νομιμότητα της παραχώρησης του κοιτάσματος στις εταιρίες από τα ΗΑΕ που έγινε το 2007… Συνολικά από το 2003 η τοπική κουρδική κυβέρνηση έχει υπογράψει πάνω από 20 συμφωνίες παραχώρησης κοιτασμάτων πετρελαίου και αερίου σε ξένες εταιρίες οι οποίες αμφισβητούνται από την κυβέρνηση, γεγονός που δημιουργεί νέα εστία έντασης στην περιοχή.
Οι ελληνικές επιδιώξεις
Πέρα από τη γεωπολιτική αναβάθμιση που επιφέρει η χάραξη των αγωγών, οι συμφωνίες αυτές θα καλύψουν και τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας, σε ορίζοντα δεκαετιών. Οχι μόνο σε φυσικό αέριο αλλά και σε ηλεκτρική ενέργεια, καθώς το αέριο αναδεικνύεται σε βασικό, μετά το λιγνίτη, καύσιμο για παραγωγή ρεύματος.
Οι βασικές επιδιώξεις της ελληνικής ενεργειακής πολιτικής είναι να εξασφαλίσει επάρκεια για την εσωτερική αγορά και να παίξει ενεργό ρόλο στην περιφερειακή αγορά. Σε αυτό το πλαίσιο η χώρα μας:
1. Μετέχει στον South Stream, o οποίος θα μεταφέρει τουλάχιστον 5 - 10 δισ. κυβικά μέτρα αερίου το χρόνο, από τα οποία 1 - 2 δισ. προορίζονται για την εσωτερική αγορά. Στη διαπραγμάτευση τίθεται επίσης η χρονική επέκταση της συμφωνίας ΔΕΠΑ - Gazprom, που λήγει το 2016, ως το 2040, ενώ οι Ρώσοι πιέζουν για κατασκευή μονάδων φυσικού αερίου με εξαγωγικό -όπως λένε- προσανατολισμό.
2. Συνεχίζει την προετοιμασία του TGI, με την ανάθεση τις επόμενες εβδομάδες της βασικής μελέτης χάραξης του αγωγού. Η Ελλάδα είναι ήδη η πρώτη χώρα της Ε.Ε. που εισάγει αέριο από το Αζερμπαϊτζάν, μέσω Τουρκίας.
3. Συμφώνησε με τη Βουλγαρία την κατασκευή του αγωγού Κομοτηνή - Χάσκοβο που θα είναι διπλής ροής, θα μπορεί δηλαδή να εισάγει αλλά και να εξάγει αέριο. Ο αγωγός αυτός συνδέεται με το δεύτερο σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου που σχεδιάζεται στη Β. Ελλάδα (ο πρώτος είναι στη Ρεβυθούσα), (αναζητά πρόσβαση η Βουλγαρία, χωρίς πολλές πιθανότητες επιτυχίας).
4. Η ελληνική πλευρά αναζητά και νέες πηγές υγροποιημένου αερίου: Ο υπ. Ανάπτυξης είχε συζητήσεις στην Αίγυπτο ενώ επαφές είχαν γίνει και με το Κατάρ.

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση