ΗΠΑ και Ρωσία καλλιεργούν το έδαφος για συμβιβασμό

Με “παράλογη” στρατηγική και την εμπειρία του ψυχρού πολέμου

Η ταχύτητα με την οποία οι ρωσικές δυνάμεις αναπτύχθηκαν στα σύνορα με την Ουκρανία σχεδόν σόκαρε τη Δύση, καθώς αντελήφθη τον κίνδυνο αναζωπύρωσης ενός πολύ επικίνδυνου μετώπου δυνάμενου να απειλήσει πολλά περισσότερα από την περιφερειακή ειρήνη και ασφάλεια. Ακόμα ταχύτερη είναι η αναδίπλωση των στρατευμάτων μετά την απόφαση της Μόσχας να αποκλιμακώσει την ένταση. Πρόκειται για μια εξέλιξη η οποία καταφανώς συνδέεται με τις εξελίξεις στο μέτωπο των σχέσεων ΗΠA-Ρωσίας.

Γράφει ο Ζαχαρίας Β. Μίχας
Διευθυντής μελετών στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Ασφάλειας και Άμυνας – ΙΑΑΑ/ISDA

Οι Ρώσοι πιθανότατα επέλεξαν σκοπίμως στο τακτικό επίπεδο την κλιμάκωση σε μια προσπάθεια να καθορίσουν τις εξελίξεις στο στρατηγικό, κατά τρόπον που θα εξυπηρετούσε τους στόχους τους. Σε αυτό το πλαίσιο και σε αποθέωση της “παράλογης λογικής της στρατηγικής”, αυτό που οδηγεί στη διαφαινόμενη αποκλιμάκωση είναι η κλιμάκωση!

Κατά την εκτίμηση του γράφοντα, κορυφαίος γεωπολιτικός στόχος της Ρωσίας είναι η αναζήτηση και τελικά η επίτευξη ενός στρατηγικού modus vivendi με τις ΗΠΑ. Η Μόσχα γνωρίζει πολύ καλά τα αδύνατα σημεία της και δεν ενδιαφέρεται να κοντραριστεί μετωπικά με την Ουάσιγκτον στα μέτωπα όπου συναντιούνται τα συμφέροντα των δυο μεγάλων δυνάμεων.

Αντιθέτως γνωρίζει ότι από τις σχέσεις με τις ΗΠΑ εξαρτάται η έξοδος της Ρωσίας από το οικονομικό τέλμα που έχει περιέλθει, το οποίο υπονομεύει στην πράξη κάθε δυνατότητα επαύξησης της εθνικής ισχύος σε όλα τα επίπεδα. Η οικονομία της Ρωσίας είναι μονοδιάστατα εξαρτημένη από τους υδρογονάνθρακες και τις πρώτες ύλες. Οι προσπάθειες απεξάρτησης μέχρι στιγμής δεν έχουν αποδώσει καρπούς.

Στόχος της Μόσχας είναι να πείσει τους Αμερικανούς ότι είναι προς το συμφέρον τους να σέβονται τη ρωσική εθνική ασφάλεια. Είναι η ανασφάλεια που αισθάνονται οι Ρώσοι, συνεπεία των γεωγραφικών δεδομένων, η οποία τους οδηγεί σε ενέργειες δημιουργίας ενός “μαξιλαριού” στα δυτικά και νοτιοδυτικά της σύνορα.

Η ιστορική εμπειρία (δυο εισβολές, από το Ναπολέοντα και τον Χίτλερ), καθώς επίσης και τα δύσκολα προβλήματα ασφαλείας που αντιμετωπίζει στο εσωτερικό της (π.χ. οι ισλαμικές δημοκρατίες του Καυκάσου), δεν αφήνουν περιθώριο γι’ αυτό που στη Δύση διαβάζεται σαν μετριοπάθεια.

Σε αντάλλαγμα, η Μόσχα είναι διατεθειμένη να εξαντλήσει τα περιθώρια επίδειξης διαλλακτικότητας και μετριοπάθειας όταν ο αντίπαλος σεβαστεί αυτά τα όρια και δεν επιδιώξει να επιτείνει το δίλημμα ασφαλείας που εξ ορισμού αντιμετωπίζουν οι Ρώσοι. Το τελευταίο διάστημα τα προβλήματά τους αυξάνονταν. Η δε δυναμική εμφάνιση της διπλωματίας Μπάιντεν ανά την υφήλιο, αναγνώστηκε από το Κρεμλίνο ως πρόθεση των ΗΠΑ να ανακτήσουν την πρωτοβουλία των κινήσεων, προωθώντας τα συμφέροντά τους κατά τρόπον που θα θίξει τα ρωσικά.

Η Μόσχα κατέγραψε με ανησυχία την αμερικανική κίνηση να εξαπολύσει επίθεση κατά των σχεδίων ολοκλήρωσης του αγωγού φυσικού αερίου NordStream 2, εκβιάζοντας σχεδόν τη Γερμανία μέσω της ανακοίνωσης επιβολής κυρώσεων σε όλες τις συνεργαζόμενες εταιρείες, ανεξάρτητα προελεύσεως. Οι Ρώσοι επιθυμούν να διατηρήσουν τον καθοριστικό ρόλο στην ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης, από την οποία αντλούν πολύτιμα έσοδα και οπωσδήποτε επηρεάζονται και οι αποφάσεις της ΕΕ.

Με την παράκαμψη της Ουκρανίας που ελέγχεται από φιλοδυτικές δυνάμεις, οι Ρώσοι επιδιώκουν να απαλλαγούν από τον έλεγχο της διέλευσης του φυσικού τους αερίου προς τις δυτικές αγορές. Αντιθέτως, οι Αμερικανοί επιδιώκουν ακριβώς το αντίθετο.

Παράλληλα, οι κινήσεις επανεξοπλισμού των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων, σε συνδυασμό με τη στρατηγική συμφωνία που υπεγράφη με την Τουρκία και τα οπλικά συστήματα που παραλαμβάνουν (π.χ. UAV Bayraktar), επαύξησε την ανησυχία της Μόσχας για την προοπτική απώλειας του έμμεσου ελέγχου που ασκούν στην τουρκική συμπεριφορά. Εκμεταλλευόμενος την πολιτική Ερντογάν, ο Πούτιν δύναται εν μέρει να αποσταθεροποιεί το ΝΑΤΟ.

Η τακτική που επέλεξε η ρωσική ηγεσία ήταν να απειλήσει έμπρακτα με αναζωπύρωση του μετώπου, η οποία θα μπορούσε να καταλήξει στην απώλεια της ανατολικής Ουκρανίας, όπως συνέβη και με την Κριμαία. Επίσης, θα μπορούσε στρατιωτικά να απειλήσει περαιτέρω την έξοδο της Ουκρανίας στη Μαύρη θάλασσα.

Ο συνδυασμός ΗΠΑ-ΝΑΤΟ θα μπορούσαν να λάβουν στρατιωτικά μέτρα, με τα οποία θα επιχειρούσαν να ορθώσουν τείχος αποτροπής στη Ρωσία. Ο Πούτιν ορθώς εκτίμησε ότι το ΝΑΤΟ αντιλαμβάνεται πως η γεωγραφία δίνει σαφές πλεονέκτημα στους Ρώσους, γεγονός που θα υποχρέωνε τη Δύση να επιδιώξει τη στρατιωτική αποκλιμάκωση. Κλιμακώνοντας, λοιπόν, η Ρωσία έφερε τους αντιπάλους της ενώπιον των χειρότερων σεναρίων, με σκοπό να επιτύχει την δυτική αναδίπλωση.

Η πρώτη κίνηση που σήμανε πρόθεση συνδιαλλαγής από την πλευρά των ΗΠΑ, ήταν η αναφορά του προέδρου Μπάιντεν στην προοπτική διεξαγωγής Συνόδου Κορυφής, στην οποία θα συζητηθούν τα προβλήματα των διμερών σχέσεων. Η Μόσχα άρπαξε την ευκαιρία, αν και επικοινωνιακά έδειξε να αντιμετωπίζει την πρόταση χαλαρά. Προφανώς, η Ουάσινγκτον έθεσε ως προϋπόθεση την απόσυρση των στρατευμάτων από τα σύνορα, αφού στις διεθνείς σχέσεις οι σοβαροί δρώντες δεν συζητούν καν το ενδεχόμενο συνομιλιών και διαπραγματεύσεων υπό στρατιωτική πίεση…

Εφόσον η εξέλιξη αυτή ήταν εξ αρχής η επιδίωξη των Ρώσων, σπεύδουν να ικανοποιήσουν την προϋπόθεση, ώστε να δώσουν χώρο στη διπλωματία, καθώς αυτή είναι η μέθοδος με την οποία επιθυμούν να προχωρήσουν. Χρησιμοποίησαν δηλαδή μια στρατιωτική μέθοδο για να επιτύχουν έναν ειρηνικό σκοπό. Όποιος δεν αντιλαμβάνεται την “παράλογη λογική της στρατηγικής” τους, καλείται να αναρωτηθεί εάν θα είχε επιτευχθεί παρόμοιο αποτέλεσμα, χωρίς την πειστική απειλή χρήσης βίας…

Μπορεί πανομοιότυπη να είναι και η στρατηγική των Αμερικανών! Κατά βάθος να επιθυμούν συνεννόηση, χωρίς όμως να εμφανιστούν επισήμως ότι ζητούν συνομιλίες, καθώς αυτό θα μπορούσε να ερμηνευθεί από τη Μόσχα ως αδυναμία. Κατά συνέπεια, κλιμάκωσαν φραστικά και διπλωματικά, κάνοντας τη Μόσχα να συμπεριφερθεί με παρόμοιο τρόπο, αλλά με τον ίδιο τελικό στόχο! Άλλο θα ήταν ο Μπάιντεν να πρότεινε εξ αρχής Σύνοδο Κορυφής κι άλλο αφού έχει προηγηθεί παγκόσμια ανησυχία μέσω της εκατέρωθεν κλιμάκωσης.

Οι Ρώσοι σχεδιάζουν τη στρατηγική τους, έχοντας πάντα κατά νου τη “μεγάλη εικόνα”. Παρότι η εστίαση αφορά τη συγκεκριμένη περιφέρεια στα δυτικά τους σύνορα, στην οποία μάλιστα το στρατιωτικό πλεονέκτημά τους είναι αναμφισβήτητο, δεν θα έκαναν κάποια κίνηση, η οποία να έβλαπτε τα συμφέροντά τους στο πλανητικό επίπεδο. Σ’ αυτό το επίπεδο, εξάλλου, πάντα ανάγονται οι επιμέρους δράσεις των μεγάλων δυνάμεων.

Η Ρωσία αντιλαμβάνεται ότι η Κίνα συγκεντρώνει τα χαρακτηριστικά που την κάνουν να αποτελεί τον πραγματικό πλανητικό ανταγωνιστή της Ουάσιγκτον. Η ανάγκη διατήρησης ισορροπίας και με το Πεκίνο, περιορίζει τη Μόσχα στην αποστολή έμμεσων μηνυμάτων επιθυμίας συνεργασίας με τις ΗΠΑ, κατά τρόπον που θα διασφαλίσουν την παγκόσμια ισορροπία.

Η δε Ουάσιγκτον γνωρίζει ότι σε πολλά μέτωπα η εξεύρεση κοινού τόπου με τη Μόσχα θα μπορούσε να έχει ευεργετικά αποτελέσματα, καθώς επίσης και να εξουδετερώσει τις απόπειρες μεσαίου μεγέθους περιφερειακών δυνάμεων (π.χ. Τουρκία) να καθορίσουν τις εξελίξεις με βάση δικές τους προτεραιότητες και συμφέροντα.

Οι εξελίξεις θα είναι συναρπαστικές, πιθανόν και ραγδαίες.

Defence-Point

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση