Αναβιώνουν, με αμερικανική ενθάρρυνση, οι φιλοδοξίες της Τουρκίας στην Κεντρική Ασία

Του Κώστα Ράπτη

Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν και Κιργιζία. Ήταν οι τρεις σταθμοί της περιοδείας στην κεντρική Ασία, που πραγματοποίησε από τις 6 Μαρτίου μέχρι χθες, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, με στόχο "την ανάπτυξη της ενότητας, αλληλεγγύης και συνεργασίας του τουρκικού κόσμου”.

Οι πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες με τους γλωσσικά και εθνολογικά συγγενείς προς τους κατοίκους της γείτονος πληθυσμούς βρίσκονται από το 1991 και μετά σταθερά στο "ραντάρ” της τουρκικής διπλωματίας. Όμως οι φιλοδοξίες που διατύπωσε στον καιρό του ο Τουργκούτ Οζάλ για εξάπλωση της τουρκικής επιρροής "από το Σινικό Τείχος μέχρι την Αδριατική” δεν είχαν θεαματική τύχη στην Κεντρική Ασία, η οποία παραμένει στενά συνδεδεμένη με την Ρωσία και σταδιακά εισέρχεται ολοένα και περισσότερο στο βαρυτικό πεδίο της κινεζικής ανάδυσης, αποτελώντας αναπόσπαστο τμήμα του "νέου δρόμου του μεταξιού”.

Μέχρι στιγμής το κυριότερο στοιχείο σύγκλισης της Τουρκίας με τους μακρινούς συγγενείς του Τουρκεστάν έμοιαζε να είναι η... δική της προσαρμογή, μετά το 2016, στα πολιτειακά τους πρότυπα, καθώς η συγκεντροποίηση της εξουσίας στο πρόσωπο του Ερντογάν, δίχως θεσμικά αντίβαρα, παραπέμπει σε μετασοβιετικά παραδείγματα...

Ωστόσο, το καθεστώς Ερντογάν μοιάζει αποφασισμένο να ξαναπιάσει το νήμα. Εξ ού και ο Τσαβούσογλου διαπραγματεύτηκε ενίσχυση της συνεργασίας στον πολιτικό, εμπορικό, οικονομικό, πολιτιστικό και ανθρωπιστικό τομέα, θέτοντας στόχους όπως η αύξηση των διμερών συναλλαγών, η εξαγωγή τουρκικών εξοπλισμών, η ανάληψη υδροηλεκτρικών έργων και η αποστολή Τούρκων συμβούλων για μεταρρυθμίσεις. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον μάλιστα έδειξε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών για την πρόσφατη συμφωνία μεταξύ Τουρκμενιστάν και Αζερμπαϊτζάν σχετικά με τα κοιτάσματα πετρελαίου και αερίου στη Κασπία Θάλασσα, όπου θα μπορούσαν να δραστηριοποιηθούν τουρκικές εταιρίες εξόρυξης και να αξιοποιηθούν ήδη υπάρχοντες τουρκικοί αγωγοί - σε μία ιδιαίτερα αρεστή στη Δύση προσπάθεια ταυτόχρονης παράκαμψης της Ρωσίας και του Ιράν, κατά τα λοιπά εταίρων της Άγκυρας στην "Διαδικασία της Αστάνα”.

Αυτό άλλωστε είναι και το μέγα ερώτημα που περιβάλλει τις προσπάθειες κεντρασιατικής διείσδυσης της Τουρκίας: πρόκειται για κίνηση μακροπρόθεσμα ανταγωνιστική προς την "ευρασιατική ολοκλήρωση” που οραματίζονται Πεκίνο, Μόσχα και Τεχεράνη (με στοιχεία ακόμη και δυνάμει αποσταθεροποίησης της δυτικής Κίνας όπου κατοικεί η τουρκογενής μειονότητα των Ουιγούρων) ή συμπληρωματική προς αυτήν, όπως θα το ήθελαν οι "ευρασιατιστές” του τουρκικού στρατού που έχουν ως μέντορα τον κινεζόφιλο εθνικιστή πολιτικό Ντογού Περιντσέκ;

Οι ρόλοι βεβαίως μπορούν να εναλλάσσονται και να συνδυάζονται, όμως πληθαίνουν το τελευταίο διάστημα οι ενδείξεις ότι οι ΗΠΑ ενθαρρύνουν την ανάληψη από την Τουρκία ενός ρόλου "σφήνας” στο ευρασιατικό σχέδιο. Είναι και αυτό μία επιπλέον ερμηνεία του γιατί οι τουρκο-αμερικανικές σχέσεις δεν κινδυνεύουν να διαρραγούν.

Διόλου τυχαία, ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Άντονι Μπλίνκεν ανακοίνωσε με επιστολή του προς τον Αφγανό πρόεδρο Άσραφ Γάνι ότι θα ζητήσει από την Τουρκία να φιλοξενήσει τη σχεδιαζόμενη διάσκεψη για την ειρήνευση του Αφγανιστάν. Η γειτονική μας χώρα διατηρεί ίσες αποστάσεις από τους εμπλεκόμενους στο αφγανικό δράμα και αποτελεί στενό σύμμαχο του Κατάρ, το οποίο μέχρι τώρα φιλοξενούσε τις άτυπες επαφές των Αμερικανών με τους Ταλιμπάν. Και βέβαια, η διαιώνιση μιας μορφής αμερικανικής παρουσίας στο Αφγανιστάν αποτελεί θεμελιώδη επιδίωξη της Ουάσιγκτον για τον έλεγχο της Κεντρικής Ασίας.

Ο τουρκικός Τύπος ήδη οραματίζεται μια κατάσταση όπου η ανησυχία των ΗΠΑ (και υπογείως και της Ρωσίας) για την εξάπλωση της κινεζικής επιρροής θα δώσει την Τουρκία επαρκή χώρο για αναβάθμιση του ρόλου της σε μια ευρεία και κρίσιμη για το μέλλον του πλανήτη περιοχή.

Άλλωστε και σε επίπεδο ρητορικής, τα ιδεολογήματα του "παντουρανισμού” και η μνήμη του Εμβέρ Πασά (του ισχυρού άνδρα των Νεότουρκων που βρέθηκε να πολεμά τη δεκαετία του '20 στον χώρο της καταρρεύσασας τσαρικής Ρωσίας) έρχονται και πάλι στην επιφάνεια, ιδίως μετά την επέμβαση στο πλευρό του Αζερμπαϊτζάν κατά την πρόσφατη ανάφλεξη στην Καύκασο για το Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Άλλοτε "ισλαμιστικός”, άλλοτε "ευρωπαϊστικός”, άλλοτε "νεο-οθωμανικός” και άλλοτε "παντουρανικός”, ο επίσημος λόγος του καθεστώτος Ερντογάν συνδυάζει και προσαρμόζει κάθε φορά ό,τι εξυπηρετεί τις ανάγκες της εκτός συνόρων εξάπλωσης της τουρκικής επιρροής.

Capital

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση