Είναι δυνατή η ειρήνη μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν;

Η επανέναρξη των θανατηφόρων συγκρούσεων μεταξύ των δυνάμεων της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, δεν θα μπορούσε να έρθει σε πιο ακατάλληλη στιγμή.

Οι συμπλοκές, οι οποίες θα μπορούσαν εύκολα να ξεπεράσουν την καταστροφή του τετραήμερου πολέμου, δείχνουν λίγα σημάδια παραίτησης και επιδείνωση της ανθρώπινης ανασφάλειας -που απειλείται ήδη από την πανδημία- στην περιοχή.

Το γεωπολιτικό τοπίο στο νότιο Καύκασο αλλάζει επίσης, με μια πολύ πιο επιθετική Τουρκία και μια όλο και πιο ανίκανη να δώσει προσοχή Δύση. Η Ρωσία φαίνεται επίσης να δυσκολεύεται να δώσει την απάντηση της και να σταματήσει τις δύο πλευρές, όπως το πέτυχε σε προηγούμενες αναζωπυρώσεις της σύγκρουσης.

Η αυξανόμενη ενασχόληση της ΝΑΤΟϊκής Τουρκίας, πιθανώς με αμερικανικό εξοπλισμό και ασφαλώς με αμερικανική εκπαίδευση, σίγουρα φέρνει μεγαλύτερη ευθύνη στις ΗΠΑ να εργαστεί προς μια κατάπαυση πυρός.

Η Ουάσιγκτον θα μπορούσε κανονικά να προσπαθήσει να ασκήσει την επιρροή της στο Μπακού, στο Γέρεβαν και στην Άγκυρα, για να κάνουν μόνο αυτό. Αλλά οι ΗΠΑ είναι απούσες από την τρέχουσα κρίση. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη, δεδομένης της δυσλειτουργικής εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης Trump και της σταδιακής αποχώρησης των ΗΠΑ από την περιοχή την προηγούμενη δεκαετία.

Αλλά με την Γερμανίδα Καγκελάριο Angela Merkel, τον Γάλλο πρόεδρο Emmanuel Macron και τον Putin -μεταξύ άλλων- να προσπαθούν να διεξάγουν τηλεφωνική διπλωματία με όλες τις πλευρές, η απουσία υψηλής αμερικανικής διπλωματικής εμπλοκής πέρα από τις περίεργες ανακοινώσεις είναι εντυπωσιακή. Και ιδιαίτερα για μια κυβέρνηση πρόθυμη να δείξει κάποιες καλές επιδόσεις στην εξωτερική πολιτική πριν από τις εκλογές του Νοεμβρίου.

Ωστόσο με το αμερικανικό Κογκρέσο και τον Αμερικανό προεδρικό υποψήφιο Joe Biden να ζητά πιο ισχυρές απαντήσεις από τις ΗΠΑ, η πολωμένη αμερικανική πολιτική θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στην υποτονική απάντηση της κυβέρνησης.

Dmitri Trenin, διευθυντής του Carnegie Moscow Center

Το ερώτημα που με έχει απασχολήσει από την Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου, είναι διαφορετικό. Είναι αυτό: είναι πιθανός ένας πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας;

Αυτό αναπόφευκτα οδηγεί στο επόμενο ερώτημα: Εάν η Τουρκία επιτεθεί στην Αρμενία, και εάν η Ρωσία επιλέξει να υπερασπιστεί στην Αρμενία, αυτό θα ενεργοποιήσει την βορειοατλαντική συνθήκη;

Με τη σειρά του μου υπενθυμίζει μια προειδοποίηση που εκδόθηκε στην Άγκυρα το φθινόπωρο του 1991 από τον τελευταίο σοβιετικό υπουργό Άμυνας, Yevgeny Shaposhnikov: Εάν παρεμβείτε στο Καραμπάχ, θα προκαλέσετε τον Τρίτο παγκόσμιο πόλεμο. Η πεποίθησή μου είναι ότι αυτό το μοιραίο βήμα θα αποφευχθεί, και η Ρωσία και η Τουρκία θα αποφύγει μια απευθείας στρατιωτική σύγκρουση, πιθανώς προς λύπη κάποιων τρίτων.

Όσον αφορά στο ζήτημα της ειρήνης, η απάντηση είναι: όχι στο άμεσο μέλλον. Η πλήρης στρατιωτική νίκη του Αζερμπαϊτζάν, της ισχυρότερης πλευράς, είναι αδύνατη χωρίς την μαζική επέμβαση της Τουρκίας. Η Αρμενία δεν μπορεί να κάνει το Αζερμπαϊτζάν να αποδεχθεί το status quo για πάντα -και ασφαλώς όχι χωρίς μεγάλη και άμεση ρωσική στήριξη. Η Τουρκία και η Ρωσία ωστόσο, είναι απρόθυμες να πολεμήσουν μεταξύ τους και η Ρωσία επίσης εκτιμά τις γενικώς φιλικές σχέσεις της με το Αζερμπαϊτζάν.

Ενώ ο πόλεμος δεν υπόσχεται νίκη σε καμία πλευρά και η ειρήνη παραμένει ασαφής, το μέλλον -ή το παρελθόν- θα έχει μια κατάπαυση πυρός και περιοδικές παραβιάσεις αυτής.

Sinan Ulgen, επισκέπτης ομιλητής στο Carnegie Europe

Επί της αρχής, ναι. Αλλά για περισσότερο από 30 χρόνια, αυτή η παγωμένη σύγκρουση έχει αποδείξει την αναποτελεσματικότητα της πολυμερούς διπλωματίας. Από όταν η Αρμενία εισέβαλε σε μια γη που ανήκει στο Αζερμπαϊτζάν στο και γύρω από το Καραμπάχ πριν από 30 χρόνια, η περιοχή παραμένει μέχρι σήμερα υπό κατοχή παρά τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Η διεθνής κοινότητα έχει μέχρι στιγμής αμυνθεί στις προσπάθειες κρατών-μελών να αποκτήσουν εδάφη με τη βία. Αυτό συνέβη εναντίον του ιράκ του Σαντάμ Χουσέιν. Αυτή είναι επίσης η λογική για τις ευρωπαϊκές και αμερικανικές κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας. Ωστόσο, ο ίδιος βαθμός προθυμίας και επιμονής, απουσιάζει εμφανώς στην περίπτωση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Αντιθέτως, η διεθνής κοινότητα βασίστηκε στον μηχανισμό της Ομάδας του Μινσκ για να οδηγήσει τα δύο μέρη προς μια διευθέτηση με πολύ μικρή πρόοδο να επιδείξουν. Η ομάδα Μινσκ έχει ουσιαστικά γίνει μια παρωδία της διεθνούς διπλωματίας. Εάν μια ειρηνική διευθέτηση προκύψει, η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να είναι πιο σοβαρή στο να επιβάλει τους όρους των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και να προσπαθήσει να δώσει ένα τέλος σε αυτή την κατοχή.

Την ίδια στιγμή, οι όροι της διευθέτησης θα πρέπει να περιλαμβάνουν ισχυρές εγγυήσεις για τους Αρμένιους του ΚΑραμπάχ, ότι τα θεμελιώδη δικαιώματα τους θα προστατευτούν στο Μπακού. Αυτοί οι δύο στόχοι θα πρέπει να είναι στην κορυφή των προσπαθειών διευθέτησης της σύγκρουσης.

Paul Stronski
Ανώτερος ερευνητής στο Carnegie Endowment for International Peace
Capital



Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση