Πώς μεθοδεύει ο "Σουλτάνος Ερντογάν" την αύξηση της επιρροής του στο Λίβανο

Του Mohanad Hage Ali

Στις 4 Ιουλίου, ο υπουργός Εσωτερικών του Λιβάνου Mohammed Fahmi ανακοίνωσε ότι τέσσερις πολίτες, δύο Σύριοι και δύο Τούρκοι, είχαν συλληφθεί καθώς επιχειρήσουν να μεταφέρουν λαθραία 4 εκατ. δολάρια στο Λίβανο, σε μια πτήση από την Τουρκία. Υποστήριξε πως τα λεφτά είχαν σκοπό να χρηματοδοτήσουν "βίαια κινήματα" και ότι οι "οδηγίες" είχαν σταλεί από την Τουρκία μέσω του WhatsApp σε μέλη του αντικυβερνητικού κινήματος διαμαρτυρίας στη χώρα.

Ο Fahmi δεν ήταν ο μόνος πολιτικός που αναφέρθηκε στον αυξανόμενο τουρκικό ρόλο στο Λίβανο. Μια ιστοσελίδα που συνδέεται με τον πρώην υπουργό Εσωτερικών, Nouhad al-Mashnouq, δημοσίευσε μια πλήρη λίστα με φερόμενες φιλοτουρκικές ΜΚΟ και τζαμιά. Υποστήριξε ότι η Τουρκία σχεδίαζε να "καταλάβει την Τρίπολη", τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Λιβάνου και ένα προπύργιο των Σουνιτών στη χώρα.

Αυτοί οι ισχυρισμοί για έναν τουρκικό ρόλο ή συνωμοσίες στο Λίβανο είναι δύσκολο να τεκμηριωθούν καθώς η Άγκυρα, σε αντίθεση με το Ιράν και τη Σαουδική Αραβία, δεν έχει προωθήσει ενεργά μια πολιτική ατζέντα στη χώρα. Ούτε έχει πολιτικούς συμμάχους στο κοινοβούλιο ή την κυβέρνηση. Το Ιράν έχει τη Χεζμπολάχ, με την πολιτική της επιρροή και την πολιτοφυλακή του, ενώ η Σαουδική Αραβία έχει επιρροή σε κάποια από τα μεγαλύτερα μέρη του κοινοβουλίου, από το Μελλοντικό Κίνημα του πρώην πρωθυπουργού Sa’d Hariri μέχρι τις Χριστιανικές Λιβανέζικες Δυνάμεις. Η Τουρκία δεν υπάρχει πουθενά στους πολιτικούς θεσμούς του Λιβάνου.


Ωστόσο οι Τούρκοι αργά αλλά σταθερά δημιουργούν δίκτυα και συνάπτουν δεσμούς με σουνιτικές κοινότητες σε όλο το Λίβανο, σε διαφορετικά επίπεδα. Η ανακοίνωση την προηγούμενη εβδομάδα ότι η Τουρκία είχε ανακαλύψει ένα νέο κοίτασμα αερίου στη Μαύρη Θάλασσα, θα μπορούσε ενδεχομένως να φέρει περισσότερους πόρους σε τέτοιες προσπάθειες. Πρώτον, η Άγκυρα συνεχίζει να εργάζεται για την ενίσχυση των πολιτιστικών και εθνικών δεσμών με το Λίβανο, προσφέροντας υποτροφίες, συμμετέχοντας σε πολιτιστικές δραστηριότητες και χορηγώντας ιθαγένεια σε χιλιάδες Λιβανέζους. Από την επίσκεψη του προέδρου Erdogan στη Βηρυτό το Νοέμβριο του 2010, η Τουρκία έχει επενδύσει στην αποκατάσταση των συμβόλων της Οθωμανικής εποχής, μεταξύ των οποίων ο σιδηροδρομικός σταθμός της Τρίπολης στον ιστορικό σιδηρόδρομο Hijaz. Έχει επίσης ανοίξει πολιτιστικά κέντρα όπου χιλιάδες άνθρωποι μαθαίνουν τουρκικά.

Μια τουρκική προτεραιότητα είναι επίσης η αναβίωση της τουρκμενικής ταυτότητας. Μέχρι η Τουρκία να δείξει ενδιαφέρον στην κοινότητα, περισσότερο από 10 χρόνια πριν, η τουρκμένικη μειονότητα των αρκετών χιλιάδων ανθρώπων, διασκορπισμένη μεταξύ Βόρειου και Ανατολικού Λιβάνου, είχε χάσει μεγάλο μέρος της σύνδεσής της με την Τουρκία. Σήμερα, οι κάτοικοι των περιθωριοποιημένων τουρκμενικών πόλεων δηλώνουν πως αισθάνονται την παρουσία του τουρκικού κράτους πολύ περισσότερο από εκείνη του λιβανέζικου κράτους. Η Τουρκία οργανώνει τακτικά διπλωματικές επισκέψεις και χρηματοδοτεί projects μέσω της Τουρκικής Υπηρεσίας Συνεργασίας και Συντονισμού. Πολλές χιλιάδες Σύριων Τουρκμένων επίσης που κατοικούν στο Λίβανο.

Εκτός των αναπτυξιακών projects, η χορήγηση υπηκοότητας έχει γίνει ένα σημαντικό τουρκικό όπλο. Χιλιάδες Λιβανέζοι, πολλοί εκ των οποίων είναι Τουρκμένοι ή με τουρκική καταγωγή, έχουν λάβει την τουρκική υπηκοότητα. Ο υπουργός Εξωτερικών Mevlut Cavusoglu τόνισε προσφάτως, ενώ βρισκόταν σε μια επίσκεψη στη Βηρυτό μετά από την καταστροφική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού, ότι ο Erdogan του είχε δώσει εντολή να δώσει στους υπηκόους του Λιβάνου, τουρκμενικής ή τουρκικής καταγωγής, την τουρκική υπηκοότητα.

Σύμφωνα με τα ημί-ανεπίσημα στοιχεία, μέχρι το 2019 σχεδόν 18.000 Λιβανέζοι είχαν υποβάλει αίτηση για χορήγηση τουρκικής υπηκοότητας, και λίγοι περισσότεροι από 9.600 την είχαν λάβει. Δεν ήταν όλοι οι αιτούντες εθνικά Τούρκοι ή Τουρκμένοι, καθώς πολλοί Λιβανέζοι έλκονται από την Τουρκία εξαιτίας της σταθερότητας, του τρόπου ζωής και του προγράμματος ανταλλαγής visa με το Λίβανο. Η ήπια δύναμη της Τουρκίας, κυρίως εξαιτίας των δημοφιλών τουρκικών τηλεοπτικών σειρών και οι λαϊκιστικές πολιτικές του Ερντογάν, έχουν επηρεάσει σημαντικά πολλούς Λιβανέζους. Μεταξύ τους, είναι και Σουνίτες που διψούν για μια νέα πηγή υπερηφάνειας δεδομένης της επιρροής του Ιράν στο Λεβάντε, ιδιαίτερα μεταξύ των σιιτικών κοινοτήτων.

Παρόλα αυτά, η αυξανόμενη επιρροή της Τουρκίας στη σουνιτική κοινότητα είχε αρνητικές επιπτώσεις στις διακοινοτικές σχέσεις του Λιβάνου. Η Άγκυρα έχει επιδιώξει να δοξάσει την Οθωμανική ιστορία μέσω χρηματοδοτούμενων διαλέξεων, παρόλο που αυτό ήταν κάτι αμφιλεγόμενο στο Λίβανο. Για παράδειγμα, το δίκτυο υποστηρικτών της Τουρκίας έχει επιδιώξει να εκφοβίσει τους Αρμένιους που τιμούν την επέτειο της γενοκτονίας του το 1915. Μετά από το ταξίδι του Erdogan στη Βηρυτό, οι Αρμένιοι βρίσκονται όλο και περισσότερο υπό πίεση από χιλιάδες φιλό-τουρκους διαδηλωτές που εμφανίζονται στις συγκεντρώσεις τους κουνώντας τουρκικές σημαίες και φωνάζοντας απειλητικά συνθήματα, συχνά ζητώντας μία ακόμη γενοκτονία.

Τέτοιες ενέργειες δεν περιορίζονται μόνο στις συγκεντρώσεις. Οι υποστηρικτές της Τουρκίας προσφάτως εκφόβισαν έναν Αρμένιο τηλεοπτικό δημοσιογράφο ο οποίος ασκούσε κριτική στον Erdogan σε ζωντανή εκπομπή. Οι επακόλουθες επιθέσεις ήταν απίστευτες, με βίντεο,απειλές και προσβολές κατά της αρμενικής κοινότητας. Ο αριθμός των Αρμένιων στο Λίβανο μειώνεται καθώς πολλοί επιλέγουν να φύγουν, δεδομένης της αλλαγής του κλίματος σε μια χώρα που παραδοσιακά ήταν θετική απέναντί τους. Το αρμένικο παράδειγμα αναδεικνύει μια ανησυχητική πτυχή της αυξανόμενης επιρροής της Τουρκίας: πολλές λιβανέζικες μειονότητες μοιράζονται μια τραυματική και δυσμενή άποψη για την Οθωμανική εποχή.

Άλλη μία πτυχή της τουρκικής επιρροής στο Λίβανο είναι το πώς η Τουρκία έχει ενσωματώσει εσωτερικά ζητήματα στις ενέργειες της στη χώρα. Προσφάτως, Τούρκοι αξιωματούχοι ανέφεραν τον Eren Bulbul, ένα 15χρονο αγόρι που σκοτώθηκε από το ΡΚΚ το 2017, ως έμπνευση σε μια προσπάθεια ελάφρυνσης του πόνου μετά από την μεγάλη έκρηξη που συγκλόνισε το λιμάνι της Βηρυτού στις 4 Αυγούστου. Τέτοιες αναφορές στόχο έχουν κυρίως τα τουρκικά ακροατήρια.

Οι εσωτερικές προτεραιότητες ήταν επίσης πίσω από την καταδίωξη υποστηρικτών του Fethullah Gülen στο Λίβανο, ενός ισχυρού αντιπάλου του Erdogan ο οποίος ζει στην εξορία, παρά την μικρή παρουσία τους. Μετά από την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016 και την καταστολή του δικτύου των γκιουλενιστών στην Τουρκία και αλλού, η Άγκυρα κινητοποίησε το δίκτυο των υποστηρικτών της στο Λίβανο και υποχρέωσε έναν Λιβανέζο κληρικό που φέρεται να είχε δεσμούς με τον Gullen, να παραιτηθεί από τη θέση του ως επικεφαλής ενός συνδεδεμένου με την Μουσουλμανική Αδελφότητα σχολείου για Κοράνι στη Δυτική Βηρυτό. Σύμφωνα με τρία άτομα που γνωρίζουν την υπόθεση, το σχολείο είχε μια συνεργασία με το δίκτυο του Gullen αλλά δεν συνδεόταν με αυτό. Μια τέτοια παρέμβαση, ενώ έδειξε την εμβέλεια και την ικανότητα της Άγκυρας, απέδειξε επίσης μια στενόμυαλη προσέγγιση που απέτυχε να λάβει υπόψη τα ευρύτερα τουρκικά συμφέροντα.

Οι επενδύσεις της Τουρκίας στο Λίβανο είναι σε εξέλιξη και εκτείνονται στην κοινότητα των Σουνιτών. Ένα τουρκικό νοσοκομείο αναμένεται να εγκαινιαστεί σύντομα στην Πόλη Sidon. Χιλιάδες τουρκικές πανεπιστημιακές υποτροφίες έχουν δοθεί, καθιστώντας την Τουρκία μεταξύ των χωρών στο Λίβανο που παρέχουν βοήθεια για υψηλότερη εκπαίδευση.

Μέχρι στιγμής η Τουρκία απέφυγε να υποστηρίξει ένα μόνο πολιτικό κόμμα, όπως την λιβανέζικη έκδοση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, Jama’a Islmiyya. Αυτό πιθανώς αποσκοπεί στο να δείξει ότι παραμένει υπεράνω πολιτικών κομμάτων, και να διατηρήσει τη στήριξη σε μια ευρεία ομάδα της Σουνιτικής κοινότητας. Στην πραγματικότητα, η επιρροή της Τουρκίας και η βάση στήριξης του Erdogan εκτείνεται σε κουρδικούς και αραβικούς πληθυσμούς που μετανάστευσαν από την Τουρκία και τους δόθηκε η λιβανέζικη υπηκοότητα στη δεκαετία του 1990. Ορισμένες από αυτές τις ομάδες διατηρούν ισχυρούς δεσμούς με την Τουρκία.

Ορισμένοι Λιβανέζοι πολιτικοί έχουν επίσης δημιουργήσει δεσμούς με την Τουρκία, συμπεριλαμβάνοντας τον πρώην πρωθυπουργού Sa’d Hariri, ο οποίος ήταν κουμπάρος στον γάμο της κόρης του Erdogan. Ωστόοσοο, η αυξανόμενη εχθρότητα μεταξύ της Τουρκίας και των αραβικών κρατών όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Αίγυπτος, θα καταστήσουν δύσκολο για ορισμένους πολιτικούς, συμπεριλαμβανομένου και του Hariri, να διατηρήσουν τέτοιες σχέσεις. Ο επικεφαλής ασφάλειας του Erdogan και έμπιστός του, hakan Fidan, επικεφαλής των εθνικών μυστικών πληροφοριών της Τουρκίας, έχει επίσης δημιουργήσει ισχυρούς δεσμούς με τον γενικό διευθυντή της Γενικής Ασφάλειας του Λιβάνου, ‘Abbas Ibrahim, μια προσωπικότητα με συνεχώς αυξανόμενη επιρροή στη χώρα.

Παρόλα αυτά, η Τουρκία δεν έχει παρέμβει ευθέως στην πολιτική του Λιβάνου. Ωστόσο αυτό θα μπορούσε να αλλάξει μετά από την έκρηξη στο Λιμάνι της Βηρυτού. Η επίσκεψη του Γάλλου προέδρου Macron στο Λίβανο αμέσως μετά την έκρηξη και η πρωτοβουλία του να δώσει τέλος στο πολιτικό αδιέξοδο στη χώρα, εν μέρει θεωρήθηκαν προσπάθεια ώστε να αποτραπεί η Τουρκία από το να αποκτήσει άλλο ένα προπύργιο στην Μεσόγειο. Ο Macron συνέδεσε το Λίβανο και τη Λιβύη σε ένα τουήτ για μια τηλεφωνική επικοινωνία με τον Αμερικανό πρόεδρο Trump, σε μια άμεση αναφορά στις τουρκικές ενέργειες και στις δύο χώρες. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Αίγυπτος, αντίπαλοι και οι δύο της Τουρκίας, έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην προώθηση της πρωτοβουλίας Macron στο Λίβανο, και δέχθηκαν κριτική από τον erdogan, στην οποία αναφέρεται στην προσπάθεια της Γαλλίας να αποκαταστήσει την επιρροή που είχε κατά την αποικιοκρατία. Τα τουρκικά ΜΜΕ επίσης έχουν προειδοποιήσει εναντίον του φερόμενου νέου ρόλου της Γαλλίας στο Λίβανο.

Ενώ η εμπλοκή της Τουρκίας στη Λιβύη και στη Σύρια ήδη αντιπροσωπεύει σημαντικές δεσμεύσεις, φαίνεται ότι αυξάνεται το τουρκικό ενδιαφέρον για εστίαση και στο Λίβανο. Εάν αυτό συνεχιστεί, η Τουρκία θα έχει στήριξη από το εσωτερικό μεταξύ των Σουνιτών που αναζητούν έναν ηγεμόνα.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση