Ώρα ανατροπών για την Ευρώπη

Η αναγκαιότητα ενίσχυσης της δημοσιονομικής παρέμβασης και οι μετέωρες γερμανικές εμμονές ηγεμονίας
Οι αλλαγές που φέρνουν κορωναϊός και Μεταναστευτικό

Μια νέα περίοδος κατά την οποία αναγκαστικά θα επανεξεταστούν αρχές, στόχοι και μέσα άσκησης της πολιτικής σε όλα τα επίπεδα έχει ξεκινήσει. Το χτύπημα του κορωναϊού έχει ήδη επιβάλει συνθήκες, δράσεις και αποφάσεις, οι οποίες ανατρέπουν πολλά από τα δεδομένα των προηγούμενων δεκαετιών.

Τα συλλογικά κέντρα λήψης αποφάσεων και οι υπερεθνικές δομές αποδεικνύονται ανεπαρκείς να κινηθούν γρήγορα και αποτελεσματικά και υπό αυτό το πρίσμα η αυτονόμηση των εθνικών κυβερνήσεων έχει εκ των πραγμάτων ενισχυθεί.

Τα όσα συμβαίνουν και εξελίσσονται στο πεδίο της υγείας, με τις κυβερνήσεις να αναλαμβάνουν δράση, μοιραία και αναπόφευκτα θα μεταφερθούν το προσεχές διάστημα και στα πεδία της οικονομίας και της πολιτικής εν γένει.

Την εκτίμηση αυτή εκφράζουν με μεγάλο βαθμό βεβαιότητας παράγοντες από τον τραπεζικό και χρηματοοικονομικό κλάδο στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, καθώς και πολιτικοί, οι οποίοι αναγνωρίζουν ότι πολύ σύντομα όλα όσα είχαμε θεωρήσει δεδομένα και παγιωμένα τις προηγούμενες δεκαετίες θα αποδειχθούν φτωχά μέσα και εργαλεία παρέμβασης στις οικονομίες και στην πολιτική διαδικασία αυτή καθαυτή.


Θέατρο συγκρούσεων

Η Ευρώπη αναμένεται ότι τους προσεχείς μήνες θα εξελιχθεί σε θέατρο συγκρούσεων μεταξύ των γραφειοκρατικών δομών της Ένωσης, των ισχυρών παικτών, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, και των άλλων επί μέρους κρατών-μελών. Μεταξύ αυτών και η Ελλάδα, η οποία αντιμετωπίζει τη διπλή και κατά τα φαινόμενα μακράς διαρκείας πρόκληση του κορωναϊού και της μεταναστευτικής κρίσης.

Υπό μία έννοια, τα δεδομένα έχουν ήδη ανατραπεί. Οι κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής, προχωρούν σε έκτακτες δαπάνες για τη στήριξη των συστημάτων και δομών υγείας, προσλήψεις, νέες αναπροσαρμογές στα εργασιακά πλαίσια και συνθήκες. Και αυτό είναι μόνο η αρχή της αλυσίδας των παρεμβάσεων, καθώς η πλήρης διάσταση της κρίσης δεν έχει ακόμη φανεί και δεν μπορεί με ακρίβεια να προσδιοριστεί.

Επί της ουσίας ανατρέπονται οι αρχές του συνολικού οικοδομήματος της «παγκοσμιοποίησης», το οποίο κάποιοι θεωρούσαν ότι θα συνεχίσει αιωνίως να λειτουργεί και να εξελίσσεται δίχως ανατροπές. Σήμερα αποδεικνύεται ότι η πραγματικότητα επιβάλλεται βιαίως και όσα θεωρούνταν «γραμμένα στην πέτρα» ακυρώνονται με συνοπτικές διαδικασίες σε μία νύχτα.

Ειδικώς σε ό,τι αφορά την οικονομία και ειδικότερα την Ευρώπη και το ιδιότυπο γερμανοκεντρικό οικονομικό μοντέλο λειτουργίας της, η κρίση του κορωναϊού συμπίπτει με την έναρξη μιας συζήτησης για τα μικρά περιθώρια της Ένωσης να συνεχίσει στον ίδιο δρόμο.

Οι τραπεζίτες δεν έχουν άλλα μέσα

Από καιρό οι κεντρικοί τραπεζίτες αναγνωρίζουν ότι οι ανορθόδοξες παρεμβάσεις των τελευταίων ετών και τα μηδενικά επιτόκια έχουν πλέον εξαντλήσει τα όρια της νομισματικής πολιτικής. Και πέραν αυτού, η μορφή της νέας διαφαινόμενης κρίσης είναι πολύ διαφορετική από τη χρηματοοικονομική της προηγούμενης δεκαετίας, καθώς έχει πλήξει τις καρδιές των οικονομιών, τόσο στην πλευρά της παραγωγής (προσφοράς) όσο και στην πλευρά της κατανάλωσης (ζήτησης).

Υπό τις παρούσες συνθήκες και με το μέλλον άδηλο, το μεγάλο ζητούμενο για τις ευρωπαϊκές οικονομίες, και μεταξύ αυτών για την ελληνική, σύντομα θα αναδειχθεί και θα αφορά την έγκαιρη και αποτελεσματική δράση. Κάτι τέτοιο ωστόσο θα προϋποθέτει παραδοχές και αποφάσεις ρηξικέλευθες και ανατρεπτικές.

Αναπόφευκτα η συζήτηση που έχει ξεκινήσει παρασκηνιακώς, και δειλά εξελίσσεται και δημοσίως, τους επόμενους μήνες θα πάρει επίσημη μορφή και θα μεταφερθεί στα ευρωπαϊκά όργανα.

Κατά τα όσα επισημαίνουν αναλυτές και πολιτικοί παράγοντες, η ανάγκη για αλλαγές στη δημοσιονομική πολιτική της Ένωσης θα καταστεί επείγουσα και πιεστική. Πόσο μάλλον αφού οι περισσότεροι αναγνωρίζουν ότι ακόμα και αν περάσει η σημερινή κρίση του κορωναϊού μια άλλη παρόμοια στο εγγύς ή απώτερο μέλλον θα είναι εξαιρετικά πιθανή. Κάτι που σημαίνει ότι περισσότερα θα πρέπει να δαπανηθούν από τα κράτη για τα συστήματα υγείας, την έρευνα και όλους τους συσχετιζόμενους τομείς.

Αναθεώρηση της δημοσιονομικής πολιτικής

Η αναθεώρηση της δημοσιονομικής πολιτικής και η εγκατάλειψη των δεσμευτικών και περιοριστικών κανόνων που κυριαρχούν στην Ευρώπη θα βρεθούν στην κορυφή της ατζέντας. Η ανάγκη θα καταστεί ακόμα μεγαλύτερη για λόγους στήριξης των οικονομιών και των επιχειρήσεων μέσω κρατικών δαπανών. Τα νομισματικά μέσα είναι πρακτικά αναποτελεσματικά, καθώς υπό τις παρούσες συνθήκες και σε συνδυασμό με τις περιοριστικές δημοσιονομικές πολιτικές τίποτε σε αυτό το πεδίο δεν πρόκειται να αυξήσει επενδύσεις ή να στρέψει αποταμιεύσεις στην κατανάλωση, ειδικώς όσο διαρκεί η υγειονομική κρίση και όσο θα αρχίσουν να φαίνονται και να γίνονται αισθητές οι επιπτώσεις της στις οικονομίες.

Η Γερμανία και ο κλονισμός του ηγεμονικού της οράματος

Σε αυτές τις συνθήκες, η σύγκρουση που βρίσκεται προ των ευρωπαϊκών πυλών ενδέχεται να είναι πολυδιάστατη. Πρωταγωνίστρια σε αυτήν θα είναι σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις η Γερμανία. Αφενός λόγω της στάσης της στο Μεταναστευτικό, αφετέρου λόγω των δημοσιονομικών εμμονών της, η κυβέρνηση του Βερολίνου ήδη καλείται από πολλές πλευρές να προχωρήσει σε αναθεωρήσεις. Ειδάλλως, κάποιοι αναλυτές προβλέπουν ότι θα βρεθεί σε μια συνθήκη η οποία θα την απομακρύνει πολύ από τα ηγεμονικά οράματα των προηγούμενων δεκαετιών.

Η χώρα ήδη βρίσκεται στα πρόθυρα της οικονομικής ύφεσης, η παραγωγική της δραστηριότητα φάνηκε ότι πολύ εύκολα μπορεί να πληγεί από αστάθμητες παραμέτρους, όπως το ξέσπασμα της πανδημίας που διέκοψε την προμήθεια πρώτων υλών από την Κίνα, και επιπλέον η πολιτική βεβαιότητα της μακράς περιόδου κυριαρχίας της Ανγκελα Μέρκελ φαίνεται ότι πλησιάζει στο τέλος της.

Όλα αυτά συνθέτουν ένα πλαίσιο το οποίο ορισμένοι θεωρούν ότι θα μπορούσε να εξασθενίσει τη γερμανική αντίδραση σε κάθε ιδέα δημοσιονομικής χαλάρωσης ή δημοσιονομικής τόνωσης των οικονομιών. Κάποιες πηγές μιλούν για την ανάγκη αύξησης των δημοσίων δαπανών στην Ευρώπη ακόμα και πέραν του 5% του ΑΕΠ ή ακόμα και για παρεμβάσεις στο χρέος, όχι μόνο σε ευρωπαϊκό αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο.

Προς το παρόν ενθαρρυντικά δείγματα προς αυτή την κατεύθυνση δεν υπάρχουν από την κυβέρνηση του Βερολίνου, όπου συνήθως κυριαρχεί η αντίληψη ότι η κατάσταση πρέπει να φτάσει στο χείλος του γκρεμού, προτού αλλάξει κάτι.

Παρά ταύτα, οι γερμανικές οικονομικές αντιλήψεις δύσκολα θα βρουν υποστηρικτές σε αυτή τη συγκυρία και η επιβολή τους στο σύνολο της Ένωσης δεν θα είναι όσο απλή ήταν στο πρόσφατο παρελθόν.

Κωβαίος Αγγελος
Το Βήμα


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση