Ποιος κινδυνεύει από τον νεοοθωμανισμό;

Του Ανδρέα Μήλιου

Με την αμφισβήτηση των διεθνών συνθηκών και του δικαίου της θάλασσας, την απροκάλυπτη παραβατική συμπεριφορά σε Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειο και Συρία, την τουρκορωσική συνεργασία και το κυνήγι των Γκιουλενιστών, ο Ερντογάν επιχειρεί να δημιουργήσει μια νέα εθνική ταυτότητα για την Τουρκία, η οποία παραπέμπει σε οραματική ανασύσταση της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Οι ενέργειες αυτές της Τουρκίας, σε συνδυασμό με την εθνικιστική ρητορική, την αποδόμηση του κεμαλικού κράτους και την ισλαμοποίηση της δημόσιας ζωής, δεν στοχεύουν μόνο στη διατήρηση της ενότητας ενός λαού που συγκροτείται από ανομοιογενείς εθνικοθρησκευτικούς πληθυσμούς (σουνίτες, σιίτες, αλεβίτες, κούρδους κ.ά.), αλλά και στην κυριαρχία της σε έναν ευρύτερο, στρατηγικά σημαντικό γεωπολιτικό και γαιωθρησκευτικό χώρο, με απώτερο σκοπό την ανάδειξή της σε περιφερειακή δύναμη στην ευρύτερη περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, των Βαλκανίων, του Αιγαίου, της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.

Η εκτράχυνση της συμπεριφοράς της Τουρκίας εδράζεται σε δύο παράγοντες: στη δύναμη που της προσδίδει το φωτοστέφανο του σημαντικού εμπορικού της ρόλου στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία, ως πολυπληθής αγορά, και στην έλλειψη ισχύος και ουσιαστικής αδυναμίας των διεθνών οργανισμών, Ο.Η.Ε. και ΝΑΤΟ, να παρέμβουν για να επιβάλλουν την τήρηση του διεθνούς Δικαίου.


Η Τουρκία, με πληθυσμό που ξεπερνά τα 80 εκατ. και έναν από τους υψηλότερους δείκτες αύξησης του πληθυσμού παγκοσμίως, με σχέση τέσσερα παιδιά ανά μητέρα (στην Ελλάδα η αντίστοιχη σχέση είναι 1,2 παιδιά ανά μητέρα!), αποτελεί μια τεράστια, πολλά υποσχόμενη αγορά αγαθών και υπηρεσιών για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις. Εάν σε αυτά προσθέσουμε τη σημαντικότητα της γεωπολιτικής της θέσης και το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο του πληθυσμού, ο οποίος χειραγωγείται εύκολα με την επίκληση εθνικιστικής και θρησκευτικής ρητορικής, γίνεται εύκολα αντιληπτό γιατί η Τουρκία είναι το αγαπημένο παιδί του ξένου κεφαλαίου.

Από την άλλη, οι Διεθνείς Οργανισμοί και κυρίως ο ΟΗΕ και το ΝΑΤΟ δεν διαθέτουν τα αναγκαία εργαλεία για τήρηση και επιβολή της διεθνούς έννομης τάξης. Οι επιδερμικές και ίσων αποστάσεων ανακοινώσεις είναι άσφαιρα πυρά, τα οποία ουδόλως ανησυχούν τον αλαζονικό και ανεξέλεγκτο Σουλτάνο. Γιατί να τον ανησυχήσουν άλλωστε; Επί 45 χρόνια κατέχει την Κύπρο και κανείς δεν τον ενοχλεί.

Οι Διεθνείς Οργανισμοί, στελεχωμένοι με πλουσιοπάροχα αμειβόμενους καρεκλοκένταυρους που δεν διαθέτουν ειδικές γνώσεις, διορατικότητα και φαντασία, αδυνατούν να προβλέψουν ή να υλοποιήσουν ακόμα και τον πιο υποτυπώδη γεωπολιτικό σχεδιασμό. Μπορεί κανείς να ανακαλέσει στη μνήμη του ένα αξιόλογο στρατηγικό σχέδιο που εκπονήθηκε από τον ΟΗΕ και το ΝΑΤΟ, προκειμένου να αποφευχθεί ή να αντιμετωπισθεί προληπτικά μια διεθνής κρίση; Εγώ δεν μπορώ να θυμηθώ κανένα.

Διέλυσαν τη Γιουγκοσλαβία, χωρίς να σκεφθούν ότι άνοιγαν διάπλατα τις πύλες στην αστάθεια των Βαλκανίων και στην εγκατάσταση του ριζοσπαστικού ισλαμισμού στο υπογάστριο της Ευρώπης, στη Βοσνία, στο Κοσσυφοπέδιο, στα Σκόπια και στην Αλβανία. Παρέδωσαν έτσι χωρίς ενδοιασμό τις τύχες των χωρών αυτών στους πρωθιερείς του Ισλάμ που έσπευσαν ασμένως από την Τουρκία και τις Αραβικές χώρες.

Διέλυσαν τα μουσουλμανικά κράτη της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, χωρίς να περάσει από το μυαλό τους ότι μεγάλο μέρος του πληθυσμού από τις εμπόλεμες περιοχές θα κατέφευγε στην Ευρώπη.

Οικτίρονται δήθεν την Αφρική, αλλά, επί δεκαετίες, δεν κατάφεραν να δημιουργήσουν στις φτωχές χώρες τις οικονομικές και κοινωνικές δομές, που θα τις οδηγούσαν σε ανάπτυξη του βιοτικού τους επιπέδου και όχι στην προσφυγιά.

Ο οραματικός νεοοθωμανισμός της Τουρκίας, ο οποίος εκφράζεται με προκλητική συμπεριφορά στην Ανατολική Μεσόγειο, στη Μέση Ανατολή και στο Αιγαίο και αμφισβητεί τη διεθνή έννομη τάξη δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, την Κύπρο και τη Συρία. Αφορά ολόκληρη την Ευρώπη και τη μέση Ανατολή. Αν οι ισχυροί Βορειοευρωπαίοι, για χάρη των κερδών των βιομηχανιών τους, συνεχίσουν να χαϊδεύουν τα αυτιά του Τ. Ερντογάν, ο τελευταίος, στηριζόμενος στην ασύλληπτη οπλική του υπεροπλία, θα κλιμακώσει την επιθετικότητά του αρχικά προς τους γείτονες και στη συνέχεια προς τα Βαλκάνια. Τα εκατομμύρια Τούρκοι που είναι εγκατεστημένοι στις χώρες της Βόρειας Ευρώπης μπορούν επίσης εύκολα να μετατραπούν σε πολιορκητικούς κριούς εκπόρθησης των χωρών της από έναν μεγαλομανή και ανεξέλεγκτο εθνικιστή.

Ας ελπίσουμε πως τουλάχιστον οι Ευρωπαίοι, αφού η Αμερική του Ντ. Τραμπ είναι το ίδιο απρόβλεπτη με την Τουρκία του Τ. Ερντογάν, θα αντιληφθούν έγκαιρα τον κίνδυνο και δεν θα χρειασθεί να συνασπισθούν την τελευταία στιγμή για να αποτρέψουν μια νέα πολιορκία της Βιέννης, αυτή τη φορά από τον νεοοθωμανισμό.

Ας ελπίσουμε πως οι Ευρωπαίοι δεν θα αντιμετωπίσουν την απειλή του νεοοθωμανισμού με την ίδια επιπολαιότητα με την οποία αντιμετώπισαν οι Άγγλοι, οι Γάλλοι και οι Ρώσοι τον Χίτλερ, ο μεγαλοϊδεατισμός του οποίου έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με αυτά του Τ. Ερντογάν.

Προσωπικά θεωρώ ότι η εξουδετέρωση του νεοοθωμανικού αφηγήματος πρέπει να επιτευχθεί αποκλειστικά με οικονομικούς όρους. Η ακύρωση επενδύσεων στην Τουρκία και η απαγόρευση πώλησης όπλων όφειλε να έχει ξεκινήσει χθες. Παράλληλα, πιστεύω πως οι ισχυροί της Ευρώπης οφείλουν να επενδύσουν σε έναν κεμαλιστή πολιτικό στην Τουρκία που θα εργασθεί για τη σύγκλιση του τουρκικού με τον δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό, όχι απαραίτητα με την Τουρκία μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο νεοεκλεγείς δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, φαίνεται να είναι ο ιδανικός εταίρος της Δύσης, ο οποίος μπορεί να προκαλέσει τον πολιτικό θάνατο του ανεξέλεγκτου πλέον σουλτάνου Τ. Ερντογάν.

* Ο κ. Ανδρέας Μήλιος είναι διδάκτορας του Πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης, οικονομολόγος.
Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση