Θα έχει κάποια επίπτωση η νέα στρατηγική της ΕΕ για τη δημοκρατία;

Των Ken Godfrey και Richard Youngs

Μαζικές διαδηλώσεις έχουν εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο τα τελευταία χρόνια. Στην Αλγερία, στο Χονγκ Κονγκ, στη Ρωσία, στο Σουδάν και αλλού, οι διαμαρτυρίες δείχνουν μια αυξανόμενη επιθυμία των πολιτών για δημοκρατία. Ενώ η δημοκρατία δυσκολεύεται να κερδίσει τη νομιμότητά της, τα αυταρχικά καθεστώτα τηρούν αμυντική στάση -αυτή είναι μια εποχή λαϊκής κινητοποίησης έναντι όλων των καθεστωτικών μορφών.

Ωστόσο η ΕΕ έχει γίνει πιο επιφυλακτική για την υποστήριξη των δημοκρατικών μεταρρυθμιστών τα τελευταία χρόνια. Πολλά επίσημα έγγραφα μιλούν για τη σημασία της υποστήριξης της δημοκρατίας για τα ίδια τα στρατηγικά συμφέροντα της ΕΕ, ωστόσο η δημοκρατία της ΕΕ και οι πολιτικές για τα ανθρώπινα δικαιώματα, γενικά παραμένουν σχετικά μη κεντρικές.

Η ΕΕ τώρα πρόκειται να συμφωνήσει σε μια νέα στρατηγική δημοκρατίας, και η ένωση χρειάζεται να αποφασίσει εάν είναι στα αλήθεια δεσμευμένη να βάλει τη δημοκρατία στο επίκεντρο της ευρείας γεωπολιτικής στρατηγικής της για τον 21ο αιώνα.

Η ΕΕ τελευταίως ενέκρινε τα συμπεράσματα του Συμβουλίου για τη στήριξη της δημοκρατίας το 2009 και έκτοτε το παγκόσμιο πλαίσιο έχει αλλάξει δραματικά.

Η δημοκρατία αντιμετωπίζει προβλήματα διεθνώς και εντός της ίδιας της ΕΕ, ενώ οι ΗΠΑ δεν είναι πλέον ο ίδιος εταίρος στη στήριξη δημοκρατικών αλλαγών ανά τον κόσμο. Την ίδια στιγμή, πολλά καθεστώτα έγιναν πιο διεκδικητικά στις προσπάθειές τους να κρατήσουν μακριά τη στήριξη για τους δημοκρατικούς μεταρρυθμιστές.


Για αυτούς τους λόγους, έχουν αυξηθεί οι αμφιβολίες μεταξύ των φορέων χάραξης πολιτικής για το εάν η δημοκρατική στήριξη έχει καμία θέση στις εξωτερικές πολιτικές της ΕΕ.

Η ουσία πολλών συζητήσεων τα τελευταία πολλά χρόνια, ήταν ότι η Ένωση χρειάζεται να κινηθεί προς μια στρατηγική εξωτερικής πολιτικής που να εστιάζει περισσότερο στο συμφέρον. Πολλοί θεωρούν ότι η στήριξη της δημοκρατίας έναντι των σημερινών τάσεων, είναι μια καταδικασμένη φιλοδοξία, ανεξαρτήτως του πόση προσπάθεια θα καταβάλει η ΕΕ για αυτό.

Στη διάρκεια της θητείας της Federica Mogherini ως επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, το επίκεντρο της ΕΕ ήταν σταθερά στην άμυνα, στην ασφάλεια και στη μετανάστευση. αντιθέτως, η δημοκρατική στήριξη έχει συνεχίσει ως ένας τομέας βοηθητικών projects, κάπως αποσυνδεδεμένος από την ευρύτερη εξέλιξη των γεωστρατηγικών οραμάτων της ΕΕ.

Η ΕΕ έδρασε αμφιλεγόμενα στο να καταπολεμήσει την δημοκρατική καταστολή. Χρησιμοποίησε τις κυρώσεις σε σχέση με τις ανησυχίες για την ασφάλεια (Ρωσία, Συρία) αλλά όλο και περισσότερο απορρίπτει τη χρήση τέτοιων μέτρων για να πιέσει για τη δημοκρατία.

Σε αυτές τις περιπτώσεις όπου η ΕΕ έχει υιοθετήσει κρίσιμα μέτρα, αυτά συνήθως ήταν σχετικά περιορισμένα. Οι πρόσφατες περικοπές στην προ ενταξιακή βοήθεια στην Τουρκία αντισταθμίζονται συνολικά από το πακέτο των 6 δισ. Ευρώ για τον έλεγχο της μετανάστευσης. Οι κυρώσεις της ΕΕ το 2017 εναντίον της Βενεζουέλας είναι σχετικά περιορισμένες. Προσφάτως πίεσε έντονα την Μολδαβία για να υπερασπιστεί τον δημοκρατικά εκλεγμένο συνασπισμό έναντι της ολιγαρχικής παρέμβασης, αλλά μόνο μετά από χρόνια που συνέχισε να ρίχνει τα κεφάλαιά της σε μια ελίτ. Ως απάντηση στις σοβαρές παραβιάσεις των δικαιωμάτων στην Καμπότζη και στην Μιανμάρ, η ΕΕ διέρχεται μιας μακράς διαδικασίας για την άρση των εμπορικών προνομίων, αλλά ακόμη και αυτό θα ήταν ένα περιορισμένο βήμα. Ένας νέος μηχανισμός κυρώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα εξετάζεται, αλλά αυτό δεν είναι πιθανό να καλύψει τις ευρύτερες δημοκρατικές ανατροπές.

Αντί αυτού, η Ένωση έχει εμβαθύνει τη συνεργασία με καθεστώτα που κατευθύνονται σταθερά σε μια πιο αυταρχική κατεύθυνση. Σε έναν μεγάλο αριθμό τέτοιων κρατών, η ΕΕ έχει είτε υπογράψει είτε προσφέρει νέες εμπορικές συμφωνίες και συμφωνίες βοήθειας, ενώ παράλληλα μετριάρζει κάθε κριτική χροιά στην πολιτική της -παραδείγματα περιλαμβάνουν το Αζερμπαϊτζάν, τη Λευκορωσία, την Κίνα, την Κούβα, την Αίγυπτο, την Κένυα και το Βιετνάμ. Η ΕΕ εξετάζει επίσης να ανοίξει εκ νέου εμπορικές συζητήσεις με την Ταϊλάνδη παρά τη στρατιωτική χούντα που μόλις καταστρέψει τις εκλογές. Οι δημοκράτες μεταρρυθμιστές στη Ζιμπάμπουε κατηγορούν την ΕΕ και κάποια κράτη-μέλη της ότι ήταν πολύ γρήγορα στο να επιδιώξουν εμπορικές συμφωνίες μετά από την εκδίωξη του πρώην προέδρου Robert Mugabe το 2017, όταν η νέα κυβέρνηση είναι καθεστωτική. Οι εξαγωγές όπλων και τεχνολογίας επιτήρησης από την Ευρώπη σε αυταρχικά καθεστώτα, έχει αυξηθεί σημαντικά. Από το 2013 στο 2017, το 84% της αναπτυξιακής βοήθειας της ΕΕ εστάλη σε αυταρχικά ή ημί-αυταρχικά καθεστώτα.

Παρόλη τη ρητορική της ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα και η δημοκρατία είναι στις βασικές της αξίες, η ΕΕ δαπανά περίπου το 0,,1% του προϋπολογισμού της στο να τα υποστηρίξει αυτά διεθνώς. Αυτό είναι μικρότερο από το 2% του προϋπολογισμού για τη βοήθεια. Ο προτεινόμενος νέος προϋπολογισμός της ΕΕ υπόσχεται μια αύξηση, αλλά μόνο κατά ένα περιορισμένο ποσό σε σχέση με τη μεγάλη χρηματοδότηση που υπόσχεται για την ασφάλεια και τη συνεργασία για τον έλεγχο των συνόρων με άλλες χώρες. Ελάχιστες μόνο χώρες ξοδεύουν μη αμελητέα ποσά βοήθειας σε προγράμματα βοήθειας.

Όλοι αυτοί οι περιορισμοί σημαίνουν ότι υπάρχει μεγάλο περιθώριο βελτίωσης στη νέα στρατηγική για τη δημοκρατία. Και αυτή βελτίωση χρειάζεται επίσης να είναι ποιοτική -όχι απλώς κάτι περισσότερο από ό,τι κάνει πάντα η ΕΕ. Εάν οι προσεγγίσεις της ΕΕ στη δημοκρατία έχουν χάσει το βηματισμό τους τα τελευταία χρόνια, είναι επίσης επειδή δεν έχουν κατορθώσει να συμβαδίσουν με τις μεγαλύτερες πολιτικές και στρατηγικές αλλαγές εντός και πέρα από την Ευρώπη.

Είναι λιγότερο σαφές σήμερα από ό,τι ήταν πριν από μια δεκαετία ότι η δημοκρατία είναι πραγματικά στο επίκεντρο του παγκόσμιου οράματος της ΕΕ. Εάν η ΕΕ δεν καταστήσει τη δημοκρατία πυρήνα στο πώς προσδιορίζει τα γεωστρατηγικά της συμφέροντα και δεν επανεξετάσει θεμελιωδώς τον τρόπο με τον οποίο η δημοκρατία εντάσσεται στην εξωτερική της πολιτική, η νέα αυτή στρατηγική θα έχει ελάχιστη διαφορά. Και η νέα ηγεσία της ΕΕ θα συνεχίσει πορεία της Ένωσης στον δημοκρατικό αγνωστικισμό.

Αυτή είναι μια κρίσιμη απόφαση την οποία οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει να λάβουν καθώς θα προσυπογράφουν τη νέα δημοκρατική στρατηγική της ΕΕ.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση