Αναζητώντας διπλωματική διέξοδο στην κρίση στον Περσικό!

Του Κωνσταντίνου Λουκόπουλου

H τελευταία πράξη στο σήριαλ της κλιμάκωσης-αποκλιμάκωσης της έντασης στον Περσικό Κόλπο με την σύλληψη – κράτηση την 19 Ιουλίου του Βρετανικού Τάνκερ «Srena Impero» από το Ιράν στα Στενά του Χορμούζ, για παραβίαση «περιβαντολλογικών κανόνων» συγκέντρωσε και πάλι το ενδιαφέρον της Διεθνούς Κοινότητας και φυσικά ανέβασε και πάλι έστω και λίγο τις τιμές του αργού πετρελαίου ενώ παρουσίαζαν πτωτική τάση.

Το περιστατικό αυτό αποτελεί συνέχεια άλλων μεγαλύτερης ή μικρότερης σοβαρότητας επεισοδίων και εκτιμάται ότι «ήλθε» ως αντίποινα στην κράτηση του Ιρανικού Τάνκερ με σημαία Παναμά «Grace 1», την 5 Ιουλίου στο Γιβραλτάρ, εν πλω για παράδοση πετρελαίου στην Συρία παραβιάζοντας τις κυρώσεις της ΕΕ. Μπορεί τόσο το Λονδίνο όσο και η Τεχεράνη να έχουν κατηγορήσει αλλήλους για «κρατική πειρατεία» αλλά οι δύο αυτές περιπτώσεις μπορεί να παρουσιάζουν κάποιες «επιφανειακές ομοιότητες αλλά διακρίνουμε και σημαντικές διαφορές.

Αναντίρρητα τεράστια όχι μόνο η περιφερειακή αλλά και η παγκόσμια ανησυχία για την συνέχιση δραστηριοτήτων που διατηρούν την ένταση στην περιοχή του και ιδιαίτερα στα Στενά του Χορμούζ που συνδέουν τον Περσικού Κόλπο με τον Κόλπο του Ομάν. Για να κατανοηθεί η στρατηγική σημασία των Στενών και οι εύλογες σοβαρές παγκόσμιες ανησυχίες, αρκεί να λάβουμε υπόψη μας τα παρακάτω στατιστικά στοιχεία που δίδονται από το US Energy Information Association.

Μέσω του διαύλου των 39 χιλ (21ν.μ.) των Στενών, που στην ουσία περιορίζεται σε 3,5 – 4 χιλ (2ν.μ.) για τα «Σούπερ Τάνκερς» λόγω των αβαθών υδάτων, διακινείται (χωρικά ύδατα του Ιράν και του Ομάν) το 19-22% της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου (διπλάσια ποσότητα από την παραγόμενη στις ΗΠΑ) και το 28-30% του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).


Πώς να μην ανησυχούν οι ασιατικές χώρες και ιδιαίτερα Ιαπωνία, Κορέα αλλά και η Ινδία όταν περίπου 80% του διακινούμενου πετρελαίου μέσα από τα Στενά του Χορμούζ είναι για δική τους χρήση και οποιαδήποτε οικονομική κρίση σε αυτές επηρεάζουν άμεσα και την παγκόσμια οικονομία! Παρενθετικά να επισημάνουμε ότι μόνο η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ έχουν εναλλακτικά αγωγούς για να μεταφέρουν αργό πετρέλαιο σε λιμάνια εκτός Περσικού Κόλπου αλλά μόνο μικρές ποσότητες μπορούν να μεταφερθούν.

Το σημαντικό ερώτημα που τίθεται είναι αν οι εντάσεις μπορούν να οδηγήσουν σε περαιτέρω κλιμάκωση και τέλος σε στρατιωτική σύγκρουση με ότι αυτό σημαίνει όχι μόνο για την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής αλλά και για την παγκόσμια οικονομία. Τα «σήματα» που λαμβάνουμε είναι αλληλοσυγκρουόμενα αλλά μία προσεκτική μελέτη όλων των παραγόντων με εκτιμώμενους συντελεστές βαρύτητας για τον κάθε ένα μπορεί να μας βοηθήσει να καταλήξουμε σε κάποιες ψύχραιμες και ισορροπημένες εκτιμήσεις για την σοβαρότερη πρόκληση ασφαλείας στην Μέση Ανατολή σήμερα.

Είναι σκόπιμο να επισημάνουμε ότι η ένταση στο Κόλπο αυξήθηκε σταδιακά το τελευταίο 5μηνο μετά από μία μακρά περίοδο Ιρανικής… «στρατηγικής υπομονής» (σημ. κάτι ανάλογο με την … «στρατηγική ψυχραιμία» στα καθ’ ημάς) απέναντι στις επιβληθείσες αυστηρές οικονομικές κυρώσεις των ΗΠΑ, για «μεγίστη πίεση» μετά την απόσυρση τους από την Συμφωνία για το Πυρηνικό Πρόγραμμα του Ιράν (Joint Comprehension Plan of Action-JCPOA) τον Μάιο 2018.

Η «στρατηγική υπομονή» του Ιράν μάλλον βασιζόταν στο ότι τα υπόλοιπα μέρη που συνυπέγραψαν την Συμφωνία και ειδικότερα η ΕΕ, τα περισσότερα μέλη της οποίας είναι Σύμμαχοι των ΗΠΑ, θεωρούσαν έγκυρες και ασφαλείς τις αναφορές των Επιθεωρητών της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) για την αυστηρή τήρηση των όρων από πλευράς Ιράν. Αξίζει να σημειωθεί ότι μεταξύ των χωρών αυτών ήταν μέχρι πρόσφατα και το ΗΒ. Το Ισραήλ έχει όμως δώσει σημαντικά στοιχεία που αντέκρουαν τις εκθέσεις των επιθεωρητών με την εκτίμηση ότι το Ιράν απλά κέρδιζε χρόνο.

Με τις κυρώσεις των ΗΠΑ να γονατίζουν την Ιρανική οικονομία (μείωση εξαγωγών αργού πετρελαίου σε 300 χιλ βαρέλια την ημέρα έναντι 1,1 εκ πριν τα μέτρα, ύφεση 6% και μείωση της συναλλαγματικής αξίας του νομίσματος κατά 60%) με ότι αυτό σημαίνει για το επίπεδο ζωής των Ιρανών, αυτοί αντί να στραφούν εναντίον του καθεστώτος όπως νόμιζαν κάποια «γεράκια» στην Αμερικανική Πρωτεύουσα συσπειρώθηκαν και πάλι γύρω από την πολιτική και θρησκευτική τους ηγεσία.

Η Τεχεράνη ως απάντηση ανακοίνωσε ως μελλοντικό διαπραγματευτικό «χαρτί», ότι θα αυξήσει τα επίπεδα εμπλουτισμού Ουρανίου στο 20% για χρήση στους πυρηνικούς αντιδραστήρες, που είναι πολύ κοντά όμως στο επίπεδο υλικών βόμβας. Παράλληλα υπάρχει σε εξέλιξη κινητοποίηση των Ιρανικών Ενόπλων Δυνάμεων και των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC).

Είναι σκόπιμο να επισημανθεί ότι γνωρίζοντας ότι σε συμβατικό επίπεδο θα υστερούσε απέναντι σε οποιονδήποτε Συνασπισμό της Δύσης, το Ιράν έχει αναπτύξει σημαντικές ειδικές και «ασύμμετρες δυνατότητες», όπως παραστρατιωτικές δυνάμεις για να ενεργήσουν οπουδήποτε, βαλλιστικά πυραυλικά συστήματα, ναρκοθέτιδες, νάρκες θαλάσσης, ταχέως κινούμενα σκάφη, πυραυλακάτους και άλλα ειδικά ταχέα σκάφη, τορπίλες μακρού βεληνεκούς, ισχυρό παράκτιο πυροβολικό.

Με αυτά τα μέσα γίνεται εμφανές πλέον ότι τα κέντρα εξουσίας στο Ιράν (και είναι τουλάχιστον τρία) χρησιμοποιούν ως… «αποτροπή» το κλείσιμο των Στενών του Χορμούζ κάτι που θα έχει σοβαρό παγκόσμιο αντίκτυπο.

Το τελευταίο 3μηνο έχουμε μία διαρκώς αυξανόμενη συγκέντρωση αεροναυτικών δυνάμεων στην περιοχή από πλευράς ΗΠΑ αλλά και του ΗΒ το οποίο τίθεται πλέον επικεφαλής και άλλων ευρωπαϊκών ναυτικών δυνάμεων που προετοιμάζονται στο προσεχές χρονικό διάστημα να αναπτυχθούν εκεί για την προστασία της ελεύθερης ναυσιπλοΐας και την ασφάλεια στην διακίνηση του πετρελαίου. Αυτό όμως που αυξάνει τον κίνδυνο στρατιωτικής εμπλοκής είναι ότι δεν υπάρχει άμεσος δίαυλος άμεσης επικοινωνίας μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν.

Όσοι κάθε φορά που γίνεται ένα επεισόδιο, βλέπουν αμέσως … «φλόγες πολέμου» θα απογοητευτούν καθόσον καμία πλευρά δεν επιθυμεί στην πραγματικότητα στρατιωτική εμπλοκή. Ο Πρόεδρος Τραμπ δεν σταματά να υπονοεί ότι δεν επιθυμεί στρατιωτική δράση (προς απογοήτευση του Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας Μπόλτον) και επιδιώκει να πείσει το Ιράν να προσέλθει σε διαπραγματεύσεις χωρίς όμως όρους και προαπαιτούμενα.

Ως απάντηση μάλιστα στις προσεκτικά διατυπωμένες …φιλοφρονήσεις που του έκανε ο Ιρανός ΥΠΕΞ στο CNN και στο FOX, έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι επιθυμεί να βοηθήσει το καθεστώς της Τεχεράνης για να καλυτερεύσει την ζωή των Ιρανών αν η Τεχεράνη συμφωνήσει σε μία καινούργια συμφωνία που η εφαρμογή της θα εξασφάλιζε την μην κατασκευή πυρηνικών όπλων. Βέβαια ταυτόχρονα ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Πομπέο έχει μιλήσει και για επιλογές που περιλαμβάνουν χρήση στρατιωτικής ισχύος.

Στην Τεχεράνη, ο Πρόεδρος Χασάν Ρουχανί διαβλέποντας πλέον ότι ο Πρόεδρος Τραμπ αποφεύγει στρατιωτική εμπλοκή (αυτή είναι και η συμβουλή των Στρατηγών του) προσπαθεί να ενισχύσει την θέση της χώρας του σε μία μελλοντική διαπραγμάτευση και προσπαθεί να κερδίσει χρόνο επιζητώντας την κατ’ αρχήν χαλάρωση των κυρώσεων. Οι ακραίοι όμως συντηρητικοί, όπως οι Φρουροί της Ισλαμικής Επανάστασης που λογοδοτούν μόνο στον Ανώτατο Θρησκευτικό Ηγέτη Αγιατολαχ Χαμενέι εμμένουν όχι μόνον στην προώθηση του πυρηνικού προγράμματος αλλά και στην ανάπτυξη βαλλιστικών βλημάτων και παράλληλα εξακολουθούν να χρησιμοποιούν proxies στην Συρία, στο Ιράκ και στην Υεμένη.

Το πρόβλημα είναι για το πως τα δύο μέρη θα προσέλθουν στο τραπέζι διαπραγματεύσεων εν μέσω επιθέσεων σε τάνκερ, με καταρριφθέντα drones, με συλληφθέντα Τάνκερς και με ισχυρές αεροναυτικές δυνάμεις να συγκεντρώνονται στην περιοχή! Παρά τις σοβαρές δυσχέρειες, κάποιες διαβουλεύσεις έχουν ήδη γίνει και ίσως στο άμεσο μέλλον να φέρουν αποτέλεσμα. Εκτός του ότι ο Πρόεδρος Τραμπ ενέκρινε συνάντηση του Ρεπουμπλικάνου Γερουσιαστή Ραντ Πολ με τον Ιρανό ΥΠΕΞ Ζαριφ όταν ήταν προσφάτως στον ΟΗΕ, έχουμε και την μεσολάβηση του Προέδρου Μακρόν ο οποίος έστειλε τον Διπλωματικό του Σύμβουλο Εμμανουέλ Μπόν στην Τεχεράνη.

Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, η κεντρική ιδέα της Γαλλικής διαμεσολάβησης είναι να επιτρέψουν οι ΗΠΑ εξαγωγές πετρελαίου κατ’ αρχήν μέχρι 1 εκ βαρέλια (σήμερα λιγότερα από 500 χιλ βαρέλια) και ταυτόχρονα να επανέλθει το Ιράν στην Συμφωνία προκειμένου να συζητηθούν και να συμφωνηθούν νέοι όροι. Ας μην ξεχνάμε ότι στο Ιράν ακραίοι και μετριοπαθείς δεν έχουν σταματήσει να μιλούν για την καταστροφή του Κράτους του Ισραήλ το οποίο είναι ακόμα ένα ενδιαφερόμενο μέρος για το τι συμβαίνει στον Κόλπο.

Ίσως να δούμε ακόμα μερικά επεισόδια στο «σήριαλ» των εντάσεων και απειλών που παίζεται στον Περσικό Κόλπο, ίσως μάλιστα κάποια από αυτά να έχουν στρατιωτικό χαρακτήρα και να είναι σοβαρότερα, αλλά τολμώ να εκτιμήσω ότι γενικευμένη πολεμική σύγκρουση δεν θα δούμε «αύριο ή μεθαύριο» ως εξέλιξη της παρούσας κατάστασης. Το γιατί το είπε πολύ ωμά και με θράσος ο Ιρανός Υπουργός Εξωτερικών Μοχαμάντ Τζαβάντα Ζαριφ «Να ξεκινήσεις μια σύρραξη είναι εύκολο, να την τερματίσεις θα ήταν αδύνατο».

Liberal


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση