Τι προκαλεί το Brexit στην Ευρώπη

Της Judy Dempsey

Η απόφαση της Βρετανίας να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με την προϋπόθεση ότι θα συμβεί, συμπίπτει με τις θεμελιώδεις γεωστρατηγικές μεταβολές που θα έχουν προφανή επίδραση στο μέλλον της Ευρώπης. Ο ρόλος της Γερμανίας θα είναι κρίσιμος για τη διαμόρφωση της απάντησης της Ένωσης σε αυτές τις αλλαγές. Δεν είναι βέβαιο ωστόσο, ότι το Βερολίνο θα προσφέρει τον ηγετικό ρόλο που απαιτείται για να αντιμετωπιστούν αυτές οι αλλαγές.

Είναι εύκολο να κατηγορήσουμε τον Αμερικανό πρόεδρο Donald Trump ότι υπονομεύει το ειδικό σύμφωνο ασφαλείας που έκανε την Ευρώπη ισχυρή, δημοκρατική και ευημερούσα από το 1945. Αλλά ακόμη και πριν μπει στον Λευκό Οίκο ο Trump, οι Ευρωπαίοι δεχόταν κριτική για το ότι δεν αναλάμβαναν τα βάρη τους στο ΝΑΤΟ. Θεωρούσαν την αμερικανική εγγύηση ασφάλειας ως δεδομένη.

Το ζήτημα δεν αφορά μόνο στην ανάγκη οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι να ξοδεύουν περισσότερα στην άμυνα. Το ζήτημα είναι πώς θα αποδεχθούν το τέλος της μετά το 1945 εποχής. Οι πολυμερείς θεσμοί που έχτισαν οι Αμερικάνοι -οι οποίοι αφορούσαν επίσης στο να θεσπίσει η Δύση παγκόσμιους κανόνες και πρότυπα- χρειάζονται μια ριζική αναθεώρηση. Απλώς σκεφτείτε την παράλυση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ή τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Κανένα από τα δύο δεν είναι εξοπλισμένο για να αντιμετωπίσει τον αναβαθμισμένο ρόλο της Κίνας ή την επιθετική εξωτερική πολιτική της Ρωσίας στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή.

Η κυβέρνηση Trump επικεντρώνεται όλο και περισσότερο σε αυτό που βλέπει στην Κίνα, ότι γίνεται πολιτικός ανταγωνιστής και για την ασφάλεια, απέναντι στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ωστόσο αντί να προσπαθήσει να επαναπροσδιορίσει τις αμερικανικές σχέσεις με την Ευρώπη, ο Trump έχει ξεκινήσει έναν εμπορικό πόλεμο με την ΕΕ, είτε αφορά στις εξαγωγές γερμανικών αυτοκινήτων είτε σε επιδοτήσεις της Airbus. Αυτό δεν βοηθάει να δημιουργηθεί μια ενωμένη δυτική απάντηση στο Πεκίνο.


Ορισμένοι Ευρωπαίοι ηγέτες πιστεύουν ότι η απάντηση στον Trump είναι να μετακινηθεί η ΕΕ προς τη "στρατηγική αυτονομία” -μια φιλοδοξία τόσο μη ρεαλιστική όσο η ικανότητα της Ευρώπης να σφυρηλατήσει μια σοβαρή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας. Πραγματικά, το Brexit έχει εκθέσει για ποιον λόγο οι εκκλήσεις για στρατηγική αυτονομία ισοδυναμούν με μια αφελή αντίδραση στις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα στην εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της ίδιας της Αμερικής. Και αυτό επειδή η Γερμανία παραμένει απρόθυμη να δώσει στην Ευρώπη το είδος της ηγεσίας της ένωσης που χρειάζεται τώρα.

Αυτή είναι η δεύτερη αλλαγή που λαμβάνει χώρα στην Ευρώπη: η κατάρρευση της γαλλό-γερμανικής σχέσης, την οποία ο κεντροδεξιός συνασπισμός της Καγκελαρίου Angela Merkel έχει στην ουσία αμελήσει. Η σχέση ήταν συνήθως ο κινητήρας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, κάτι για το οποίο προσπαθεί ο Emmanuel Macron -ιδιαίτερα στο οικονομικό και στο πολιτικό επίπεδο- εδώ και δύο χρόνια, από όταν έγινε πρόεδρος της Γαλλίας.

Ακόμη και αν οι απόψεις του είναι ανάθεμα για τη Merkel (η οποία φοβάται πως η περαιτέρω ενοποίηση στην πραγματικότητα θα οδηγήσει σε διαφορετικές ταχύτητες στην Ένωση), θα μπορούσε να είχε προσφέρει κάποιες ιδέες για το πώς βλέπει το μέλλον της Ευρώπης. Η απάντηση της επιλεγμένης διαδόχου της -Annegret Kramp-Karrenbauer, η οποία είναι τώρα ηγέτης των Χριστιανοδημοκρατών- στις προτάσεις του Macron, ήταν ρηχή, ακόμη και προσβλητική. Ούσα Καγκελάριος, θα έπρεπε να είχε αναλάβει η Merkel να απαντήσει.

Η εξασθένιση της γαλλό-γερμανικής σχέσης, μπορεί κάλλιστα να χαροποιήσει άλλες κυβερνήσεις της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης και της Πολωνίας, και επίσης κάποια από τα κράτη-μέλη της Βόρειας Ευρώπης. Θεωρούν ότι το Brexit δίνει στο Βερολίνο και στο Παρίσι περισσότερη επιρροή στην ΕΕ εις βάρος μικρότερων κρατών.

Αλλά εάν το Βερολίνο και το Παρίσι δεν πρόκειται να εργαστούν από κοινού για να δώσουν στην ΕΕ την κατεύθυνση που χρειάζεται για να απαντήσει στις γεωπολιτικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα σε παγκόσμιο επίπεδο, και επίσης να ξεκινήσει να καλύπτει τα επικίνδυνα κενά στην ευρωπαϊκή πολιτική άμυνας και ασφάλειας, τότε ποιες χώρες θα το κάνουν; Η ΕΕ είναι ασθενέστερη λόγω της μη συνεργασίας του Βερολίνου και του Παρισιού. Και η τωρινή κατάσταση στη γαλλό-γερμανική σχέση είναι ένα καλό "εργαλείο” στα χέρια της Ρωσίας και της Κίνας.

Η τρίτη αλλαγή είναι ο εξουθενωτικός αντίκτυπος που έχει το Brexit στην Ευρώπη. Τα τελευταία δύο χρόνια το ζήτημα έχει καταβροχθίσει την προσοχή των ηγετών της Ένωσης. Αυτό δεν θα αλλάξει τις επόμενες εβδομάδες ή μήνες. Επιπλέον, η ΕΕ θα δώσει προσοχή στις ευρωεκλογές, και σε όλη τη σπέκουλα που θα προκύψει από τα αποτελέσματα, όταν θα έρθει η ώρα να επιλεγούν οι νέοι ηγέτες των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ασφαλώς αυτό θα αποτελέσει μια σπουδαία ευκαιρία για να επιλεγούν ισχυρές προσωπικότητες ώστε να ηγηθούν στις κορυφαίες θέσεις της Ένωσης. Αλλά η ολοένα και αυξανόμενη τάση στη Γερμανία -και σε άλλα κράτη-μέλη- προς την υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων αντί της ενίσχυσης του ρόλου της Κομισιόν και προς τη δημιουργία μιας πραγματικής και συνεκτικής εξωτερικής πολιτικής, προκαλεί αμηχανία σε εκείνους που θέλουν σταθερούς και αξιόπιστους ηγέτες στα θεσμικά όργανα των Βρυξελλών.

Εν ολίγοις, όλες οι παραπάνω αλλαγές είναι μέρος της προσπάθειας της ίδιας της ΕΕ. Το να κατηγορεί το Brexit ή τον Trump για τα προβλήματά της, ισοδυναμεί με το να ρίξουν τις ευθύνες στον επόμενο.

Capital


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση