Η τριπλή συμμαχία και το παζλ στη Μέση Ανατολή

Γράφει ο Conn Hallinan

Μια ασυνήθιστη τριπλή συμμαχία έχει ανακύψει από τον συριακό πόλεμο. Πρόκειται για μια συμμαχία που θα μπορούσε να μεταβάλει την ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, να αναστατώσει το ΝΑΤΟ και να περιπλέξει τα σχέδια του Τραμπ έναντι του Ιράν. Μπορεί δε να οδηγήσει σε μια ακόμα προδοσία κατά των Κούρδων.

Η νέα «τρόικα», η συμμαχία Ρωσίας, Τουρκίας και Ιράν, σύγκειται από τρεις χώρες που δεν συμπαθούν πολύ η μία την άλλη, έχουν διαφορετικούς στόχους και των οποίων οι κινήσεις βασίζονται σε έναν συνδυασμό γεωπολιτικών στόχων και εσωτερικής πολιτικής. Πρόκειται για μια συμμαχία περίπλοκη και εύθραυστη. Το πώς η εν λόγω τριάδα μπορεί να επηρεαστεί από την κοινή αμερικανική, βρετανική και γαλλική επίθεση στην Συρία δεν είναι ξεκάθαρο, αλλά σε βάθος χρόνου μάλλον θα επιβιώσει από την κλιμάκωση των εχθροπραξιών.

Κατά την συνάντησή τους στις 4 Απριλίου Πούτιν, Ερντογάν και Ροχανί διαπίστωσαν πως υπάρχει κοινό έδαφος. Στην συνάντηση στην Άγκυρα και οι τρεις πλευρές συμφώνησαν σχετικά με την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας, τον τερματισμό του πολέμου μέσω της διπλωματίας και την έναρξη ανοικοδόμησης της κατεστραμμένης από τον πόλεμο χώρας.
Τουρκία και Ρωσία υποστήριξαν τις διπλωματικές κινήσεις του ΟΗΕ για τερματισμό του πολέμου. Το Ιράν όμως τήρησε σιγή προτιμώντας μια «περιφερειακή λύση». Σε κάθε περίπτωση πάντως το «κοινό έδαφος» δεν σημαίνει πως οι τρεις έχουν κοινή θέση.

Η Τουρκία προωθεί τα συμφέροντά της στην εσωτερική και εξωτερική της πολιτική. Τουρκικές δυνάμεις ενεπλάκησαν σε δύο στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Συρία – «Κλάδος Ελαίας» και «Ασπίδα του Ευφράτη» – με στόχο να εκδιώξουν τους Κούρδους του YPG από την περιοχή των συνόρων Τουρκίας-Συρίας. Οι επιχειρήσεις αυτές όμως έχουν και εσωτερικές πολιτικές προεκτάσεις.

H στήριξη στον Ερντογάν από το εσωτερικό της Τουρκίας έχει υποχωρήσει για μια σειρά από λόγους, όπως η κούραση από την συνεχιζόμενη κατάσταση έκτακτης ανάγκης που επιβλήθηκε το 2016, η τρέμουσα οικονομία και η πτώση της τουρκικής λίρας. Αντί να περιμένει το 2019 ο Ερντογάν προκήρυξε πρόωρες εκλογές καθώς τα πλήγματα στους Κούρδους είναι πάντα δημοφιλή στους Τούρκους εθνικιστές. Και ο Ερντογάν χρειάζεται κάθε ψήφο για να αναδειχθεί πρόεδρος με υπερεξουσίες, ώστε να εγκαθιδρύσει ενός ανδρός αρχή.

Ρήγμα στο ΝΑΤΟ

Για να γίνει μέλος της συμμαχίας με Ρωσία και Ιράν πάντως ο Ερντογάν όφειλε να εγκαταλείψει τα σχέδιά του για απομάκρυνση του Άσαντ και να συμφωνήσει να απομακρύνει τις δυνάμεις του από περιοχές της βόρειας Συρίας. Ρωσία και Ιράν ζητούν παράδοση στο συριακό καθεστώς των περιοχών που έχουν καταλάβει οι Τούρκοι.

Στόχος της Μόσχας είναι η διατήρηση της παρουσίας της στη Μέση Ανατολή μέσω της βάσης της στην Ταρτούς και η στήριξη του συμμάχου της Άσαντ. Οι Ρώσοι δεν είναι ισχυρά δεσμευμένοι στο να διατηρηθεί στην εξουσία ο Άσαντ ως πρόσωπο, αλλά θέλουν μια φιλική κυβέρνηση στη Δαμασκό. Επίσης, θέλουν να πλήξουν την αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος, λόγω των δικών τους προβλημάτων στον Καύκασο.

Η Ρωσία επίσης δεν έχει κανένα πρόβλημα προωθώντας ρήγμα στο ΝΑΤΟ μέσω Τουρκίας. Το ΝΑΤΟ «έσπασε» συμφωνία του 1989 να μην εντάσσει ως μέλη πρώην σοβιετικές δημοκρατίες και χώρες του πάλαι ποτέ Συμφώνου της Βαρσοβίας. Από τον πόλεμο του 1999 στη Γιουγκοσλαβία και μετά η Συμμαχία κινείται συνεχώς προς τα ρωσικά σύνορα. Ο πόλεμος με τη Γεωργία το 2008 και η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 είναι εν πολλοίς αντίδραση της Μόσχας στις κινήσεις περικύκλωσής της.

Η Τουρκία έχει επίσης αντιπαλότητα με την Ελλάδα και την Κύπρο, λόγω των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και πρόσφατα συνέλαβε δύο Έλληνες στρατιωτικούς που πέρασαν στο τουρκικό έδαφος. Ο Ερντογάν είναι επίσης οργισμένος με τις ευρωπαϊκές χώρες που αρνούνται να εκδώσουν Τούρκους στρατιωτικούς που θεωρεί ότι συμμετείχαν στο εναντίον του πραξικόπημα. Τέλος, η Τουρκία δεν καταδίκασε την επίθεση κατά των Σκριπάλ στη Βρετανία, που φέρεται να εκτέλεσε η Ρωσία, όπως έπραξαν οι περισσότερες χώρες του ΝΑΤΟ.

Οι τουρκικές σχέσεις με τη Ρωσία έχουν και οικονομική πλευρά. Η Άγκυρα θέλει τον αγωγό Turkish Stream, θεμελίωσε το πυρηνικό εργοστάσιο στο Ακουγιού, επένδυση ύψους 20 δισ. δολαρίων και αγοράζει πυραύλους S-400.

Το κουρδικό ζήτημα

Η Ρωσία δεν υποστηρίζει τον πόλεμο του Ερντογάν κατά των Κούρδων και θέλουν να τους εντάξουν στην ομάδα συζήτησης που θα καθορίσει το μέλλον της Συρίας. Ωστόσο, έδωσε ξεκάθαρα το πράσινο φως για την τουρκική επίθεση στο Αφρίν. Πολλοί Κούρδοι κατηγορούν τη Μόσχα ότι τους πρόδωσε. Θα επιτρέψουν οι Ρώσοι στις τουρκικές δυνάμεις να κινηθούν βαθύτερα στην Συρία και να επιτεθούν στο Μανμπίζ όπου υπάρχουν κουρδικές, αμερικανικές και γαλλικές δυνάμεις; Η εχθρότητα του Ερντογάν θα οδηγήσει σε ένοπλη σύγκρουση μεταξύ των μελών αυτών του ΝΑΤΟ;

Μια τέτοια σύγκρουση δεν φαίνεται πιθανή αν και οι Τούρκοι εκφέρουν πύρινους λόγους. «Όποιος συνεργάζεται με τρομοκράτες (YPG) θα πληγεί από την Τουρκία», ανέφερε ο αναπληρωτής πρωθυπουργός Μποζντάγ, σχολιάζοντας την υποστήριξη της Γαλλίας προς τους Κούρδους. Οι απειλές πάντως προς τους Γάλλους και η επίθεση προς τις ΗΠΑ είναι κάτι εντελώς διαφορετικό.

Φυσικά αν ο Τραμπ αποσύρει τις αμερικανικές δυνάμεις από την Συρία θα δελεάσει τον Ερντογάν να κινηθεί. Πάντως αν και η «τρόικα» συμφώνησε για την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας η Άγκυρα δεν εμποδίστηκε από το να επέμβει στις κουρδικές υποθέσεις. Οι Τούρκοι ήδη διόρισαν δημάρχους και κυβερνήτες στις περιοχές που κατέλαβαν.

Οι ΗΠΑ σε δύσκολη θέση

Βασικός στόχος του Ιράν στην Συρία είναι να συγκρατήσει την εναντίον του επιθετική συμμαχία Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας. Συμμαχία που φαίνεται πως έχει ξεκινήσει να σχεδιάζει πολεμική εμπλοκή εναντίον του. Το Ιράν δεν αποτελεί την απειλή που παρουσιάζεται πως είναι. Οι στρατιωτικές του δυνάμεις δεν είναι ισχυρές και το λεγόμενο σιιτικό τόξο (Ιράν, Ιράκ, Συρία, Λίβανος) αποτελεί δυτική εφεύρεση εν πολλοίς.

Η Τεχεράνη έχει αποδυναμωθεί από τις εναντίον της κυρώσεις και αντιμετωπίζει την πιθανότητα η Ουάσινγκτον να αποσυρθεί από την συμφωνία για το πυρηνικό της πρόγραμμα και να της επιβάλει επιπλέον κυρώσεις. Ο Τζον Μπόλτον, νέος σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας των ΗΠΑ, ζητά επίσημα αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν.

Αυτό που το Ιράν ζητά περισσότερο από τους συμμάχους του είναι να το καλύψουν από την εχθρότητα των ΗΠΑ, του Ισραήλ και της Σαουδικής Αραβίας. Κατά συνέπεια Ρωσία και Τουρκία του είναι χρήσιμες. Το Ιράν έχει αλλάξει τις αρχικές του στοχεύσεις στην Συρία, εγκαταλείποντας την ιδέα της σιιτικής εκεί πρωτοκαθεδρίας.

Πόλεμος και πετρέλαιο

Τυχόν πόλεμος ανάμεσα στις ΗΠΑ (και τους συμμάχους τους) και στο Ιράν θα είναι μια καταστροφική εξέλιξη που θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει τη Μέση Ανατολή χειρότερα από ότι είναι τώρα. Θα μπορούσε επίσης να ανεβάσει τις τιμές του πετρελαίου.

Η Σαουδική Αραβία θέλει αύξηση της τιμής του πετρελαίου σε επίπεδο 100 δολαρίων το βαρέλι. Αυτή ήταν και μια από τις αιτίες του πολέμου στην Υεμένη. Την ώρα που οι Σαουδάραβες προσπαθούν να ανατρέψουν το καθεστώς Άσαντ και να κατευθύνουν τους εξτρεμιστές κατά των Ρώσων, κατηγορούν τους Ρώσους ότι δεν υπογράφουν την συμφωνία του ΟΠΕΚ για έλεγχο των αποθεμάτων πετρελαίου. Κάτι τέτοιο πιθανότατα δεν θα συμβεί. Η Ρωσία εξυπηρετείται με τιμές της τάξης των 50-60 δολαρίων το βαρέλι και δεν μπορεί να απεμπολήσει το δικαίωμα της για εκμετάλλευση νέων κοιτασμάτων.

Τα αγκάθια που θα μπορούσαν να πλήξουν τη νέα τριπλή συμμαχία στη Μέση Ανατολή είναι πολλά όπως και τα αντικρουόμενα συμφέροντα. Ωστόσο, ο πόλεμος στην Συρία φαίνεται πως φτάνει στο πέρας του και υπ’ αυτό το πρίσμα Ρωσία, Τουρκία και Ιράν είναι οι μόνοι δρώντες που έχουν παρακαταθήκες εκεί.

MindPrerssNews
SLPress


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση