Στην τελική ευθεία το Μακεδονικό τον Ιανουάριο

Tου Σταύρου Λυγερού

Οι προγραμματισμένες διήμερες συνομιλίες Ελλάδας-ΠΓΔΜ υπό τον Νίμιτς (7-8 Δεκεμβρίου) τελικώς περιορίσθηκαν σε μία συνάντηση τη δεύτερη ημέρα. Η αντιπροσωπεία των Σκοπίων χρειάσθηκε να μεταβεί στις Βρυξέλλες με τρένο από τη Βιέννη, ενώ προβλήματα να φθάσει εκεί είχε και ο μεσολαβητής του ΟΗΕ. Μετά από τόσο μεγάλη διακοπή, η συνάντηση ήταν, όπως αναμενόταν, διερευνητική. Μπορεί να διαπιστώθηκε η κοινή βούληση να βρεθεί κοινά αποδεκτή λύση, αλλά οι δύο πλευρές δεν μπήκαν στον σκληρό πυρήνα του ζητήματος.

Αυτό αναμένεται να γίνει στην επόμενη συνάντηση που έχει προγραμματισθεί για τα τέλη Ιανουαρίου στη Νέα Υόρκη. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, τότε πιθανότατα ο Νίμιτς θα καταθέσει πρόταση συμβιβαστικής ονομασίας. Όταν συμβεί αυτό, η διαπραγμάτευση θα φύγει από το σημερινό επίπεδο και θα γίνει στο επίπεδο των υπουργών Εξωτερικών, επειδή ο Ναουμόφσκι είναι προσκείμενος στο κόμμα του Γκρουέφσκι.

Η κυβέρνηση Ζάεφ δεν μπορεί να τον αντικαταστήσει, επειδή τον Σλαβομακεδόνα διαπραγματευτή ορίζει ο Πρόεδρος Δημοκρατίας Ιβανόφ, ο οποίος είναι, επίσης, του κλίματος Γκρουέφσκι. Συνάντηση κορυφής Τσίπρα-Ζάεφ θα πραγματοποιηθεί μόνο εάν οι δύο υπουργοί Εξωτερικών καταλήξουν σε συμφωνία.

Διπλωματική πηγή υποστηρίζει ότι και οι δύο πλευρές έχουν δεχθεί ισχυρές πιέσεις και από την Ουάσιγκτον και από την ΕΕ να καταλήξουν σε συμφωνία μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2018, ώστε στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο να ληφθεί η απόφαση για την ένταξη της γειτονικής χώρας. Αντιστοίχως, υπάρχει η πρόθεση στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ να ληφθεί η απόφαση για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Υπενθυμίζουμε πως οι δύο αυτές διαδικασίες έχουν παγώσει ως αποτέλεσμα της ελληνικής άρνησης.

Η ενσωμάτωση της ΠΓΔΜ στη Δύση

Η Δύση επείγεται να δρομολογήσει την ενσωμάτωση της ΠΓΔΜ στις ευρωατλαντικές δομές για να αποφύγει μελλοντική αναβίωση της προσέγγισης των Σκοπίων με τη Μόσχα που είχε επιχειρήσει η προηγούμενη κυβέρνηση Γκρούεφσκι. Είναι κοινό μυστικό ότι ο Ζάεφ και το κόμμα του κατάφερε να ανέλθει στην εξουσία με την πολύπλευρη συνδρομή των Δυτικών. Αυτοί μεσολάβησαν για να επιτευχθεί και η συμμαχία και με τα τρία αλβανομακεδονικά κόμματα, η οποία επέτρεψε τον σχηματισμό της πολυκομματικής σημερινής κυβέρνησης.

Η ένταξη στο ΝΑΤΟ και η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, λοιπόν, έχει αναγορευθεί σε ύψιστη εθνική προτεραιότητα της κυβέρνησης Ζάεφ. Για να ανοίξει αυτός ο δρόμος, όμως, πρέπει να παρακαμφθεί η άρνηση της Αθήνας. Όταν είχε συναντήσει τον Κοτζιά ο Σλαβομακεδόνας ομόλογός του Ντιμιτρόφ, είχε προσπαθήσει με επίθεση φιλίας να τον πείσει να αποδεχθεί η Ελλάδα την ένταξη της χώρας του στο ΝΑΤΟ με το προσωρινό όνομα ΠΓΔΜ, όπως είχε τη δεκαετία του 1990 συμβεί με την ένταξη στον ΟΗΕ.

Εάν συνέβαινε αυτό, η Αθήνα θα έχανε κάθε διπλωματικό μοχλό πίεσης. Τα Σκόπια δεν θα είχαν κανένα κίνητρο να κάνουν το παραμικρό βήμα πίσω. Γι’ αυτό και η απάντηση Κοτζιά ήταν αρνητική και στον Σλαβομακεδόνα ομόλογό του και σε παράγοντες της ΕΕ και του ΝΑΤΟ που τον βολιδοσκόπησαν σχετικά. Ένας από αυτούς ήταν και ο αρμόδιος επίτροπος Χαν, ο οποίος ασκεί μεγάλη επιρροή στην κυβέρνηση Ζάεφ και ο οποίος προσφάτως συναντήθηκε με τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών.

Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών έχει προειδοποιήσει και την Κομισιόν και το ΝΑΤΟ ότι όσο καλλιεργούν στα Σκόπια την αυταπάτη πως θα υποχωρήσει η Αθήνα το μόνο που καταφέρνουν είναι να τροφοδοτούν την αδιαλλαξία τους. Κατ’ αυτό τον τρόπο εμποδίζουν τη λύση, με αποτέλεσμα τον κίνδυνο επαναφοράς των διμερών σχέσεων σε χειμωνιάτικες θερμοκρασίες. Την εκτίμηση αυτή, μάλιστα, είχε την ευκαιρία να εκθέσει αναλυτικά στην τελευταία υπουργική σύνοδο της Ατλαντικής Συμμαχίας, ο γενικός γραμματέας της οποίας Στόλτενμπεργκ διαπίστωσε την αδυναμία ομοφωνίας και στάθηκε στην απόφαση του Βουκουρεστίου (2008).

Μόνο οριστική λύση

Η ελληνική θέση είναι ότι μόνο όταν επιτευχθεί οριστική λύση για το όνομα θα αρθεί το βέτο. Σ’ αυτό έχουν πλέον καταλήγουν και η Ουάσιγκτον και η ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Γι’ αυτό πιέζουν τις δύο πλευρές να βρουν το ταχύτερο δυνατόν κοινά αποδεκτή ονομασία. Ο Κοτζιάς έχει λάβει το μήνυμα και γι’ αυτό έχει φροντίσει να εδραιώσει την εντύπωση των Δυτικών πως η Αθήνα ειλικρινώς επιδιώκει οριστική λύση. Στο δε εσωτερικό επαναλαμβάνει το παλιό γνωστό επιχείρημα ότι η ελληνική διπλωματία δεν αντέχει να έχει πολλά ανοικτά μέτωπα.

Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες, η ελληνική πλευρά έχει καταθέσει τρεις προτάσεις για όνομα που θα είναι για όλες τις χρήσεις. Στόχος της είναι το όνομα που θα συμφωνηθεί να είναι στα σλαβικά άκλιτο, αμετάφραστο και για όλες τις χρήσεις. Όπως χαρακτηριστικά μας είπε υψηλά ιστάμενη πηγή, εάν αυτό απαιτεί συνταγματική αναθεώρηση, αυτό είναι ζήτημα των Σκοπίων όχι της Αθήνας. Στο γειτονικό κράτος, άλλωστε, έχουν πραγματοποιηθεί πάνω από 20 τροποποιήσεις του Συντάγματος από τις αρχές της δεκαετίας του 1990.

Από την πλευρά τους, τα Σκόπια δηλώνουν σε όλους τους τόνους την πρόθεσή τους να βρεθεί λύση, αλλά προς το παρόν τουλάχιστον δεν έχουν ανοίξει τα χαρτιά τους. Είναι αληθές ότι έχουν πάρει δημοσίως σαφείς αποστάσεις από την πολιτική Γκρουέφσκι για οικειοποίηση της αρχαίας μακεδονικής ιστορίας. Ο υπουργός Εξωτερικών Ντιμιτρόφ, μάλιστα, έχει χαρακτηρίσει «κιτς αρχαιοπρεπές μαυσωλείο» όλα τα αγάλματα που είχε στήσει η προηγούμενη κυβέρνηση στο κέντρο των Σκοπίων. Δεν αποκλείεται να αλλάξουν και το όνομα του τοπικού αεροδρομίου και της εθνικής οδού Νότου-Βορρά. Αμφότερα φέρουν το όνομα του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Για όλες τις χρήσεις

Η Αθήνα έχει διαμηνύσει πως τέτοιες κινήσεις καλής θέλησης είναι ευπρόσδεκτες και μπαίνουν στη ζυγαριά των διμερών σχέσεων. Δεν αφορούν, όμως, τη διαπραγμάτευση για το όνομα και δεν πρόκειται να την επηρεάσουν. Έχει ταχθεί, μάλιστα, υπέρ της επιτάχυνσης των διαπραγματεύσεων και έχει διαμηνύσει πως δεν πρέπει να χαθεί η ευκαιρία του 2018. Το 2019 υπάρχουν και στις δύο χώρες εκλογές, γεγονός που θα παρεμποδίσει την επίτευξη συμφωνίας.

Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, η σλαβομακεδονική πλευρά θα προτείνει η κοινά αποδεκτή ονομασία να είναι μόνο για το ΝΑΤΟ και την ΕΕ, ούτε καν για όλες τις διεθνείς χρήσεις. Γνωρίζει πως η Αθήνα θα το απορρίψει. Θα κάνει, όμως, αυτή την πρόταση με στόχο ο συμβιβασμός να είναι ότι η νέα ονομασία να ισχύει μόνο για τους διεθνείς οργανισμούς κι όχι και για τις σχέσεις με τα άλλα κράτη.

Ο Ντιμιτρόφ δηλώνει πως δεν του αρέσουν οι κόκκινες γραμμές, αλλά έχει δημοσίως θέσει δύο: Πρώτον, ότι η «εθνική ταυτότητα» είναι εκτός διαπραγμάτευσης. Δεύτερον, ότι η όποια ονομασία συμφωνηθεί θα τεθεί προς έγκριση σε δημοψήφισμα, επειδή αυτό είναι προγραμματική δέσμευση όλων των κομμάτων στη ΠΓΔΜ.

Υψηλά ιστάμενη ελληνική διπλωματική πηγή, μας είπε ότι ούτε το ένα, ούτε το άλλο θέμα έχει τεθεί επισήμως στις συνομιλίες. Εάν ο Σλαβομακεδόνας διαπραγματευτής Ναουμόφσκι θέσει θέμα δημοψηφίσματος, η εντολή που έχει ο Έλληνας συνομιλητής του Βασιλάκης είναι να του απαντήσει πως τότε θα γίνει δημοψήφισμα και στην Ελλάδα. Με το κλίμα που επικρατεί και στις δύο χώρες, αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η λύση θα τορπιλισθεί και η ΠΓΔΜ θα μείνει εκτός ΝΑΤΟ και ΕΕ για πολλά-πολλά χρόνια.

Κρίσιμο το ζήτημα της ταυτότητας

Τα πράγματα δεν έχουν φθάσει σ’ αυτό το σημείο. Ο Ζάεφ συνεχίζει την επίθεση φιλίας και έχει εκφράσει την επιθυμία του να επισκεφθεί την Αθήνα στις αρχές του 2018. Είναι αξιοσημείωτο, πάντως, πως οι δημοσκοπήσεις δείχνουν να ενισχύει τη θέση του στο εσωτερικό. Ο δε ευρωπαϊκός προσανατολισμός συγκεντρώνει θετικό ποσοστό της τάξεως του 85%.

Προς το παρόν, αναμένεται στην Αθήνα ο Αλβανομακεδόνας αντιπρόεδρος της κυβέρνησης που έχει αρμοδιότητα τις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Σε αντίθεση με τη σλαβική πλειονότητα, η αλβανική μειονότητα δεν έχει πρόβλημα με το όνομα. Από αυτή την άποψη και επειδή επιθυμούν σφόδρα την ένταξη στο ΝΑΤΟ και την έναρξη των διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, οι Αλβανομακεδόνες εκ των πραγμάτων μπορούν να λειτουργήσουν σαν καταλύτης για την επίτευξη συμφωνίας ανάμεσα στην Αθήνα και τα Σκόπια.

Το ζητούμενο, λοιπόν, δεν είναι ούτε να ξεμπερδεύουμε, προσθέτοντας έναν οποιονδήποτε επιθετικό προσδιορισμό, ούτε ο “Μακεδονισμός”, που κυριαρχεί στο γειτονικό κράτος από την ίδρυσή του, να καταστεί πιο ευέλικτος. Ζητούμενο είναι να ακυρωθεί. Αυτό σημαίνει αλλαγή όχι μόνο της ονομασίας του κράτους, αλλά και του ονόματος της εθνότητας/γλώσσας, ώστε τα ονόματα να αντανακλούν την πραγματικότητα της περιοχής.

Τί σημαίνουν όλα αυτά στο διπλωματικό επίπεδο; Σημαίνουν πως δεν αρκεί η Ελλάδα να αρνείται την ένταξη του γειτονικού κράτους στο ΝΑΤΟ με το όνομα ΠΓΔΜ και να απαιτεί οριστική λύση στο πρόβλημα της ονομασίας του κράτους. Για να μην επανέλθει το πρόβλημα από το παράθυρο, πρέπει η λύση να μην αφορά στενά την ονομασία του κράτους, αλλά και το όνομα της ταυτότητας, δηλαδή το όνομα της εθνότητας και της γλώσσας. Μόνο τότε, η λύση θα αντιστοιχεί στην πραγματικότητα της περιοχής.

SLPress


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση