Σαουδική Αραβία: Το Παιχνίδι του Θρόνου

O ισχυρός πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν που θέλει να αλλάξει τη χώρα. [FAYEZ NURELDINE / AFP]

Η οικονομία του βασιλείου παραμένει στάσιμη όπως και η τιμή του πετρελαίου, ο πόλεμος στην Υεμένη δεν φέρνει αποτελέσματα, ο αποκλεισμός του Κατάρ απέτυχε, η επιρροή του Ιράν σε Λίβανο, Συρία και Ιράκ μεγαλώνει. Όμως ένας νέος πρίγκηπας θέλει να αποδείξει ότι έχει την πυγμή να τα αλλάξει όλα αυτά.

Το καλοκαίρι του 2015, ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, γιος του βασιλιά Σαλμάν της Σαουδικής Αραβίας από την τρίτη του σύζυγο, βρισκόταν στη νότια Γαλλία, όταν ξαπλωμένος είδε ένα ογκώδες γιοτ. Ήταν τόσο μεγάλο που έμεινε για πολλή ώρα να το κοιτά. Τότε ζήτησε από έναν από τους ακολούθους του να μάθει σε ποιον ανήκε και ποια ήταν η τιμή του.

Το μήκους 440 ποδών SereneNew York Times names the owner of megayacht Serene | Yacht Harbour ανήκε στον Ρώσο Γιούρι Σέφλερ, μεγιστάνα της βότκας που πουλά 380 ετικέτες σε 160 χώρες (μία από αυτές είναι η Stolichnaya). Παραξενεύτηκε όταν έμαθε ότι ένας Σαουδάραβας πρίγκιπας θέλει το γιοτ του, ήταν εκτός συζήτησης. Τότε ο ακόλουθος του πρίγκιπα του έδωσε μια λευκή επιταγή. Ο Σέφλερ έγραψε πάνω 500 εκατομμύρια, 150 περισσότερα από την τρέχουσα τιμή του γιοτ, και το ίδιο απόγευμα ο Mοχάμεντ ξάπλωνε στα ντεκ του Serene.

Χρόνια τώρα ακούγονται ιστορίες μεταξύ μύθου και πραγματικότητας για τους πρίγκιπες από την Αραβική Χερσόνησο, οι οποίοι χάρη στον ορυκτό πλούτο κάτω από τα πόδια τους, κάνουν ζωή playboy. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που απασχόλησε τα μίντια ο γιος του Σαλμάν, του βασιλιά που ανέβηκε στον θρόνο το 2015. Σύντομα όμως ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν θα παρουσιαζόταν ως το νέο πρόσωπο της Σαουδικής Αραβίας, κάποιος που περιόδευε ανά τον κόσμο, μιλούσε με ξένους δημοσιογράφους και φωτογραφιζόταν με τον Μαρκ Zούκερμπεργκ.

سمو #ولي_ولي_العهد الأمير #محمد_بن_سلمان يزور شركة @facebook
ويجتمع بالشريك المؤسس ورئيس الشركة مارك زوكربيرغ. pic.twitter.com/
J4aJ86rlEx — بندر الجلعود (@Bandaralgaloud) June 22, 2016

Σήμερα είναι ο μοναδικός παίκτης σε αυτό που πολλοί περιγράφουν ως Game of Thrones ή House of Cards της Σαουδικής Αραβίας, που ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2017, όταν ο βασιλιάς παρέκαμψεSuccession Shake-Up: The Current King of Saudi Arabia Will Be the Last of His Generation | Slate τον επόμενο στη διαδοχή ανιψιό του, τον 58χρονο πρίγκιπα ΝαγιέφMuhammad bin Nayef, και με ένα μίνι πραξικόπημα όρισε διάδοχο τον 32χρονο γιο τουMohammad bin Salman.

Μετά τον θάνατο του Σαλμάν, η Σαουδική Αραβία θα κυβερνηθεί για πρώτη φορά από εγγονό του ιδρυτή της χώρας, Αμπντουλαζίζ.Succession Shake-Up: The Current King of Saudi Arabia Will Be the Last of His Generation | Slate Ο MBS, όπως είναι γνωστός ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, έδειξε τον τελευταίο καιρό ότι θέλει να μείνει στην ιστορία της χώρας ως ο μεγαλύτερος των Σαούντ. Και ετοιμάζει από τώρα το έδαφος.

Η νύχτα των μεγάλων μαχαιριών

Οι Σαουδάραβες πολίτες, πρίγκιπες και κληρικοί είχαν πάρει μια γεύση του τυφώνα που λέγεται πρίγκιπας-διάδοχος Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν από το 2015, οπότε ανέλαβε το Υπουργείο Αμύνης. Σε μια συνάντηση του πατέρα του με τον πρόεδρο Ομπάμα, ο MBS, σπάζοντας το πρωτόκολλο, άσκησε σκληρή κριτική στην αμερικανική εξωτερική πολιτική. Μέχρι τότε, στα διεθνή θέματα της Σαουδικής Αραβίας τον κύριο λόγο είχε ο τότε διάδοχος Ναγιέφ, επονομαζόμενος και «τσάρος της αντιτρομοκρατίας». Ο χαμηλών τόνων Ναγιέφ έχει το στάτους ήρωα καθώς έχει επιζήσει πολλών τρομοκρατικών επιθέσεωνWould-Be Killer Linked to Al Qaeda, Saudis Say | Τhe New York Times, την τελευταία φορά το 2009 όταν ο βομβιστής αυτοκτονίας τη της Αλ-Κάιντα παραπάτησε και ανατινάχθηκε λίγο πριν τον φτάσει.

Την παράκαμψή του είχαν προβλέψει από τα τέλη του 2015 σε έγγραφο που είχε διαρρεύσει, οι μυστικές υπηρεσίες της Γερμανίας που ήταν σίγουρες ότι ο νέος βασιλιάς Σαλμάν θα προτιμούσε το γιο του. Στις αρχές του 2016 ο Ναγιέφ για κάποιο καιρό απομονώθηκε σε μια από τις εξοχικές του κατοικίες στο Αλγέρι και δεν απαντούσε ούτε στον τότε διευθυντή της CIA Τζον Μπρέναν με τον οποίο είχε στενή σχέση. Ήταν σαν ήξερε ότι τα πράγματα δεν ήταν καλά γι’ αυτόν. Λίγους μήνες αργότερα, ακολούθησε η απομάκρυνσή του από τη διαδοχή, ενώ έκτοτε βρίσκεται σε κατ’ οίκον περιορισμόDeposed Saudi crown prince confined to palace | The Guardian στο παλάτι του στην Τζέντα με όλους τους λογαριασμούς του παγωμένους.

Ίκαροι παρελαύνουν μπροστά από αφίσα του βασιλιά Σαλμάν με τον γιο του, Μοχάμεντ, και τον πρώην διάδοχο, πρίγκιπα Ναγιέφ, Ιανουάριος 2017. [FAYEZ NURELDINE / AFP]

Ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε ο νέος διάδοχος Μοχάμεντ ήταν να συστήσει μια επιτροπή καταπολέμησης της διαφθοράς, της οποίας προεδρεύει ο ίδιος. Μια νύχτα στις αρχές Νοεμβρίου, χωρίς καμία προειδοποίηση, προχώρησεSaudi Crackdown Targets Up to $800 Billion in Assets | Τhe Wall Street Journal σε μαζικές συλλήψεις υπουργών, πριγκίπων, επιχειρηματιών. Υπολογίζεται ότι 200 περίπου άτομα, έως τότε πανίσχυρα, βρίσκονται υπό κράτηση σε πολυτελή ξενοδοχεία της χώρας αφού δεν υπάρχει φυλακή για πρίγκιπες.

Στρωματσάδα συλληφθέντες πρίγκιπες (δεξιά) στο Ballroom B του The Ritz-Carlton Riyadh

Βίντεο που υποτίθεται διέρρευσε από άνθρωπο της κυβέρνησης δείχνει κρατούμενους να κοιμούνται στα χαλιά αίθουσας δεξιώσεωνRitz-Carlton Has Become a Gilded Cage for Saudi Royals | The New York Times του Ritz-Carlton Riyadh.



Πρώην δισεκατομμυριούχοι βρέθηκαν με τη μοίρα τους άγνωστη, κατηγορούμενοι για τη διαφθορά που ομολογουμένως κυριαρχεί στη χώρα εδώ και δεκαετίες. Όμως οι συλλήψεις που σόκαρανHigh stakes as Saudi crown prince tries to remove opponents | Αl-Monitor περισσότερο ήταν 11 πριγκίπων, όπως του αρχηγού της Εθνοφρουράς πρίγκιπα Μίτεμπ Μπιν Αμπντούλαχ και του δισεκατομμυριούχου Αλ Ουαλίντ μπιν ΤαλάλCitigroup, Twitter, Lyft: Prince’s Arrest Touches Many | Τhe New York Times, στο πορτοφόλιο του οποίου βρίσκονται μεγάλες εταιρείες της Δύσης.

Ο Αλ Ουαλίντ μπιν Ταλάλ κάνει διακοπές στο Σαρμ ελ Σέικ της Αιγύπτου

Ο τυφώνας MBS έφτασε μέχρι τις αυλές του πανίσχυρου Ομίλου Binladin, του οποίου πρόεδρος είναι ο ετεροθαλής αδελφός του διαβόητου Οσάμα μπιν Λάντεν, Μπακρ, και τους ιδιοκτήτες των (περίπου) ιδιωτικών σταθμών της χώρας MBC, Art και Rotana.

saud.jpg

Ο βασιλιάς Σαλμάν για πολλά χρόνια είχε υπό την κατοχή του όλα τα αρχεία του Οίκου των Σαούντ, που του εξασφάλιζε τον σεβασμό και πολλές φορές τον φόβο των υπολοίπων της βασιλικής οικογένειας. Τώρα, στα 81 του χρόνια και με αρκετά προβλήματα υγείας, είναι ρεαλιστής και θέλει να προετοιμάσει τη χώρα για τη διαδοχή του. Αφήνει τον γιο του να δείξει από τώρα την πυγμή του και συγχρόνως του μεταφέρει πολλές αρμοδιότητες, τόσες ώστε να τον κάνει τον πιο ισχυρό πρίγκιπα στην ιστορία της χώρας.

Tο όραμα για το 2030

Για μια χώρα τόσο συντηρητική και απολυταρχική όπως η Σαουδική Αραβία, παραδόξως έχουν προβλεφθεί αντίβαρα εξουσίας, ειδικά στον τομέα της ασφάλειας, ο οποίος απασχολεί περισσότερο τη βασιλική οικογένεια. Έτσι οι βασιλιάδες παραδοσιακά φρόντιζαν να μοιράζουν τις αρμοδιότητες που αφορούν τον τομέα αυτόν στον αρχηγό της Εθνοφρουράς, τον υπουργό Εσωτερικών και τον αρχηγό Εθνικής Ασφάλειας. Αυτή ήταν μια αρχή που είχε θέσει το 1932 ο ιδρυτής της χώρας, Αμπντουλαζίζ Ιμπν Σαούντ.

Ο διαμοιρασμός των εξουσιών είχε δύο στόχους: αφενός να μην παραπονούνται οι διάδοχοι πρίγκιπες, αφετέρου να απορροφώνται τόσο οι εξωτερικές όσο και οι εσωτερικές απειλές. Χαρακτηριστικό της επιτυχίας του συστήματος ήταν ότι η κατάληψη του μεγάλου τζαμιού της ΜέκκαGrand Mosque seizure το 1979 από ισλαμιστές εξτρεμιστές και η βομβιστική επίθεση της Αλ-Κάιντα το 2003Riyadh compound bombings αντιμετωπίστηκαν με επιτυχία από την Εθνοφρουρά.
Με διάταγμα του, ο βασιλιάς Σαλμάν προσπέρασε αυτούς τους άγραφους νόμους και δημιούργησε μια νέα θέση, την Προεδρία Εθνικής Ασφάλειας, μεταφέροντας όλες τις αρμοδιότητες σε αυτόν και τον διάδοχο.

Ο Σαλμάν θέλει ο MBS να κυβερνήσει για πολλά χρόνια, όπως o παππούς του, Αμπντουλαζίζ, που ένωσε το βασίλειο ανάμεσα στο 1902 και το 1932 και βασίλεψε έως το 1953. Αμφότεροι όμως γνωρίζουν ότι για να μακροημερεύσει ο νεαρός πρίγκιπας δεν μπορεί να στηριχτεί αποκλειστικά στα κέρδη από τα κοιτάσματα πετρελαίου που ουσιαστικά δημιούργησαν τη χώρα και έδωσαν απέραντο πλούτο στους Σαούντ. Εξάλλου τα τελευταία χρόνια η οικονομία παραμένει στάσιμη, όπως η τιμή του πετρελαίου από το 2015 που μειώθηκεIs Saudi Arabia’s Oil Strategy Working? | oilprice.com σχεδόν στο μισό.

Ο βασιλιάς ήδη έχει δημιουργήσει την Επιτροπή Οικονομικών & Αναπτυξιακών Υποθέσεων, ένα σχήμα που υπερκαλύπτει όλα τα αρμόδια υπουργεία και θέτει σε πρώτη προτεραιότητα την απεξάρτηση της χώρας από το πετρέλαιο, που αυτήν την στιγμή παρέχει το 80% των εσόδων της κυβέρνησης. Σε γενικές γραμμές το σχέδιο προβλέπει την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα, του θρησκευτικού τουρισμού, τη διακοπή της εξάρτησης του επιχειρηματικού κόσμου από το κράτος και τη δημιουργία βιομηχανίας όπλων καθώς ξοδεύονται πάρα πολλά χρήματα στις ΗΠΑ για τον σκοπό.

Το φιλόδοξο σχέδιο λέγεται Vision 2030vision2030.gov.sa και μέσω αυτού ο MBS επιδιώκει να κτίσει μια νέα Σαουδική Αραβία και να κάνει ένα «νέο κοινωνικό συμβόλαιο». Αξίζει να σημειωθεί ότι η χώρα έχει νεαρό πληθυσμό καθώς περίπου 70% είναι κάτω των 30 ετών. Στο πρόσωπο του διαδόχου πρίγκιπα οι νέοι βλέπουν έναν δικό τους άνθρωπο που τους καταλαβαίνει και μπορεί να τους δώσει δουλειές. Ο MBS φρόντισε να τονώσει το λαϊκό του έρεισμα με τις συλλήψεις που πραγματοποίησε η Επιτροπή για την Διαφθορά θυμίζοντας στον λαό ότι περίπου 3 τρισ. σαουδαραβικά δολάρια βρίσκονται σε offshores. Παραβλέποντας το γεγονός ότι σε μια επιτροπή κατά της διαφθοράς τοποθετείται κάποιος τεχνοκράτης ή πολιτικός, ο MBS δείχνει παράλληλα ότι δεν ενδιαφέρεται για αυτό που στην Δύση ονομάζεται Rule of Law.

Όμως τα σχέδια του MBS μπορεί να γυρίσουν μπούμερανγκ πολύ εύκολα αφού για να γίνουν πραγματικότητα απαιτούνται επενδυτές (ο συλληφθείς δισεκατομμυριούχος Ταλάλ υποτίθεται ότι είχε αρνηθεί να επενδύσει στο σχέδιο Vision 2030), οι οποίοι ενδεχομένως να αποθαρρύνονται στη θέα μαζικών συλλήψεων δισεκατομμυριούχων. Κατά δεύτερον, τα μέχρι τώρα σχέδια του MBS για το 2030 δεν έχουν κερδίσει την εμπιστοσύνη των αγορών καθώς δεν έχουν γνωστοποιηθεί οι νομικές, οικονομικές και πολιτικές τους λεπτομέρειες, παρά μόνο οι γενικές τους γραμμές.

Ένα μετριοπαθές Ισλάμ;

Το όραμα του MBS δεν περιορίζεται στα οικονομικά, αλλά επεκτείνεται στην αναμόρφωση της κοινωνίας. Η Σαουδική Αραβία είναι μια υπερσυντηρητική χώρα στα χέρια των κληρικών του μουσουλμανικού σουνιτικού δόγματος Ουαχάμπι. Δεν έχει αίθουσες σινεμά ή συναυλιακούς χώρους και οι γυναίκες έχουν ελάχιστη ελευθερία. Ο νέος διάδοχος φαίνεται ότι επιθυμεί κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και τον τελευταίο καιρό έχουν γίνει συλλήψεις δεκάδων κληρικώνSaudi Arabia Detains Critics as New Crown Prince Consolidates Power | The New York Times. Παράλληλα, επετράπη για πρώτη φορά στις γυναίκες να οδηγούν, κάτι που έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από τους νέους. Παρόλα αυτά, δεν αναιρέθηκε το καθεστώς της πατρωνίαςSaudi Arabia: End Male Guardianship | Human Rights Watch υπό το οποίο κάθε γυναίκα οφείλει να έχει έναν άνδρα-προστάτη που αποφασίζει γι’ αυτήν.

Επίσης, αρκετοί από τους κληρικούς που συλλαμβάνονται δεν μπορούν να θεωρηθούν ακραίοι. Για παράδειγμα, ο Σαλμάν Αλ ΑουάνταLeftward Shift by Conservative Cleric Leaves Saudis Perplexed | The New York Times είναι από τους λίγους κληρικούς στην χώρα με λογαριασμό στα social media ενώ υποστηρίζει ότι δεν πρέπει να διώκονται οι ομοφυλόφιλοι.

O MBS γνωρίζει επίσης καλά ότι η Σαουδική Αραβία είναι η μοναδική χώρα στον κόσμο όπου δεν υπάρχουν χώροι λατρείας άλλων θρησκειών, και παρότι στις υπόλοιπες συντηρητικές χώρες του Κόλπου υπάρχουν ινδουιστικοί και χριστιανικοί ναοί, δεν φαίνεται να κάνει τέτοια ανοίγματα προς το παρόν.

Τα εξωτερικά μέτωπα

Ο MBS φαίνεται να θέλει να αντικαταστήσει την σκληρή Ουαχαμπίτικη γραμμή με την ανάδειξη του σαουδαραβικού εθνικισμού. Ως υπουργός Αμύνης άνοιξε αρκετά μέτωπα: τον πόλεμο στην ΥεμένηΤο άρθρο μας που επεξηγεί τι συμβαίνει στη χώρα, τον αποκλεισμό του Κατάρ και την υπόγεια ανάμειξη της χώρας στη Συρία, όπου η χώρα στήριξε τη συριακή αντιπολίτευση. Όμως έσφαλε όταν πίστεψε ότι για να καμφθούν οι αντάρτες (σιίτες) Χούθι στην Υεμένη αρκούν τα χρήματα και η δύναμη της Σαουδικής Αραβίας και των συμμάχων της. Παράλληλα ο αποκλεισμός του Κατάρ στην ουσία απέτυχε ενώ το Ιράν κερδίζει επιρροή στη Συρία και το Λίβανο. Παρά την καλοπληρωμένη στρατιά συμβούλων και λομπιστών που ασκούν πίεσηHow Saudi Arabia captured Washington | Vox για να προωθηθούν τα συμφέροντα της χώρας στη Δύση, η Σαουδική Αραβία δεν έχει καταφέρει να κερδίσει όσα θα ήθελε ως ηγέτιδα δύναμη των χωρών του Κόλπου.

Αρκετά ξεκάθαρη είναι η σχέση του διαδόχου με έναν «πρίγκιπα» της Αμερικής, τον γαμπρό του Τραμπ, Τζάρεντ ΚούσνερAmerica: Beware Of Kushner Of Arabia | HuffPo, που μαζί με τον πρέσβη των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, Γιουσέφ ΟτάιμπαThe Sordid Double Life of Washington’s Most Powerful Ambassador | The Intercept, έχουν δημιουργήσει ένα πανίσχυρο τρίγωνο υπόγειας εξουσίας. To ταξίδι του Τραμπ τον περασμένο Μάιο φαίνεται να έφερε ξανά κοντά την Σαουδική Αραβία και την Ουάσιγκτον, καθώς το βασίλειο δεν είχε δει με καθόλου καλό μάτι τη συμφωνία του προέδρου Ομπάμα με το Ιράν για τα πυρηνικά. Σαουδάραβας whistleblower πήγεCrown Prince bin Salman 'bribed' Trump, Saudi Twitter whistleblower claims | Μiddle East Eye την ιστορία λίγο παρακάτω, ισχυριζόμενος στο Τwitter ότι ο πρίγκιπας δωροδόκησε τον Τραμπ με 1 δισ. δολάρια, κάτι που ασφαλώς δεν είναι εξακριβωμένο. Οι πρόσφατες συλλήψεις πάντως φαίνεται να χαροποίησαν τον Αμερικανό πρόεδρο, ιδιαίτερα εκείνη του δισεκατομμυριούχου πρίγκιπα Ταλάλ, του «Άραβα Γουόρεν Μπάφετ», όπως αποκαλείται. Ο Ταλάλ, που έχει ποσοστά μεταξύ άλλων στο Twitter, φαίνεται να μην συμφωνούσε ιδιαίτερα με τον Τραμπ.

Dopey Prince @Alwaleed_Talal wants to control our U.S. politicians with daddy’s money. Can’t do it when I get elected. #Trump2016

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) December 12, 2015

Η τελευταία πράξη ισχύος του MBS ήταν η ξαφνική παραίτησηLebanon's Prime Minister resigns, plunging nation into new political crisis | CNN του πρωθυπουργού του Λιβάνου, Σαάντ Χαρίρι. Ο Λίβανος, όπως η Υεμένη και η Συρία, είναι χώρες όπου μένεται η σύγκρουση του σουνιτικού με το σιιτικό Ισλάμ, δηλαδή της Σαουδικής Αραβίας με το Ιράν, κυρίως όμως είναι μια μάχη επιρροής. Ο Λίβανος, μετά την παράδοξη συγκυβέρνηση της σιιτικής Χεζμπολάχ, η οποία στηρίζεται από το Ιράν, και του σουνίτη Χαρίρι, οδηγείται ξανά σε πολιτικό αδιέξοδο.

Ο Χαρίρι τη δήλωση παραίτησης την έκανε μάλιστα από τη Σαουδική Αραβία, και κάποια Μέσα έκαναν λόγο για κράτησήThe Prime Minister of Lebanon's Unnerving Interview | Τhe Atlantic του από τον διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν. Όπως είπαμε, οι ιστορίες με τους Άραβες πρίγκιπες κινούνται μεταξύ μύθου και πραγματικότητας...

Γιάννης Μαντζίκος
Ερευνητής σε θέματα εξτρεμιστικών Ισλαμικών οργανώσεων, και είναι ο ένας εκ των δύο συγγραφέων του βιβλίου "Al Qaeda: The Transformation of Terrorism in the Middle East and North Africa", που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Praeger το 2015.
InsideStory

Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου

Νεότερη ανάρτηση Παλαιότερη Ανάρτηση